Ташпулатов Музаффар Файзиллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «ХХ асрнинг 20-40 йилларида ўзбек мусиқашунослигининг шаклланиши», 17.00.02–Мусиқа санъати (санъатшунослик фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/San115.
Илмий раҳбар: Қосимхўжаева Саида Ботировна, санъатшунослик фанлари номзоди, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат консерваторияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат консерваторияси, PhD.27.09.2024.San.54.01
Расмий оппонентлар: Рустамбек Самигович Абдуллаев, санъатшунослик фанлари доктори, профессор; Бегматов Сойибжон Махмудович, санъатшунослик фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон давлат хореография академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Жадид маърифатчиларининг мусиқага оид қарашларини русийзабон олимларнинг европача ёндашувлари билан қиёсий баҳолаб, ХХ аср Ўзбекистон мусиқа илмининг шаклланишига асос бўлган омилларни очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек мусиқашунослиги илм сифатида жадидларнинг мусиқий таълимга педагогик-психологик, ижтимоий-фалсафий жиҳатдан ёритилиш, Ғарб мусиқаси билан уйғунлаштириш, мусиқани миллий маърифат воситаси сифатида кўриш, мусиқий танқид ва баҳслар орқали тараққиётга интилиш каби ғоялари таъсирида шаклланганлиги аниқланган;
Чўлпон қаламига мансуб “Рисолаи меҳтарлик” рисоласи таржимаси давр ҳужжати сифатида устоз-шогирд муносабатлари ва мусиқа тарихига доир маълумотлар мавжудлиги, кўп асрлик маърифат, ҳақиқат, анъана, урф-одат, мусиқий фалсафаси, мусиқий таълимотлар ва ахлоқий меʼёрлар каби қадриятлар сақланиб қолганлиги, ислом ва мусиқа муносабатлари теран илдизларга эга эканлиги исботланган;
ХХ аср бошларида шарқ мусиқий тажрибаси ва европа илми муштараклигида мусиқа санʼати диний-теологик қарашлардан ажралиши натижасида Ўзбекистонда унинг илмий назарий асослари – мусиқашунослик, солфеджио, фолклоршунослик, мусиқий танқидчилик тармоқлари юзага келганлиги, классик мусиқа, опера, хор ижрочилиги каби жанрлари пайдо бўлганлиги далилланган;
ХХ аср бошлари ўзбек мусиқасининг шаклланишида миллий мақом ва фолклор намуналарини қоғозга тушириш мақсад қилинган нота тизимининг ижтимоий-сиёсий жараёнларга ижобий таъсир кўрсатганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ХХ аср бошлари ўзбек мусиқасининг шаклланишида миллий мақом ва фолклор намуналарини қоғозга тушириш мақсад қилинган нота тизимининг ижтимоий-сиёсий жараёнларга ижобий таъсир кўрсатганлиги юзасидан хулоса “Нота тарихи ва мусиқий дастурлар билан ишлаш” ўқув қўлланмасида фойдаланилган (Самарқанд давлат университетининг 2020-йил 30-ноябрдаги 4-сон нашр рухсатномаси). Натижада талабалар ўзбек мусиқаси тарихи, ўзига хос илмий қарашлар каби янги маълумотларга эга бўлишларига эришилган;
ўзбек мусиқашунослиги илм сифатида жадидларнинг мусиқий таълимга педагогик-психологик, ижтимоий-фалсафий жиҳатдан ёритилиш, Ғарб мусиқаси билан уйғунлаштириш, мусиқани миллий маърифат воситаси сифатида кўриш, мусиқий танқид ва баҳслар орқали тараққиётга интилиш каби ғоялари таъсирида шаклланганлиги Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясини “Ўзбекистон” телерадиоканалида эфирга узатилган “Мусиқа жавони”, “Таълим ва тараққиёт”, “Соз жаранги” дастурлари ссенариясини тайёрлашда фойдаланилди. (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2023-йил 26-апрелдаги 04-36-636-сон маълумотномаси). Натижада тингловчилар ўзбек мусиқашунослиги шаклланиши юзасидан муайян тасаввурга эга бўлганлар.
Чўлпон қаламига мансуб “Рисолаи меҳтарлик” рисоласи таржимаси давр ҳужжати сифатида устоз-шогирд муносабатлари ва мусиқа тарихига доир маълумотлар мавжудлиги, кўп асрлик маърифат, ҳақиқат, анъана, урф-одат, мусиқий фалсафаси, мусиқий таълимотлар ва ахлоқий меʼёрлар каби қадриятлар сақланиб қолганлиги, ислом ва мусиқа муносабатлари теран илдизларга эга эканлиги ҳақидаги маълумотлардан Ўзбекистон композиторлари ва бастакорлари уюшмаси фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон композиторлари ва бастакорлари уюшмасининг 2023-йил 25-апрелдаги 01-04/35-75-сон маълумотномаси). Пировардида ёш бастакор ва мусиқашунослар ўзбек мусиқашунослигининг яқин ўтмиши – ХХ аср 20-40 йиллари хусусида янги билим ва маълумотларга эга бўлганлар.
ХХ аср бошларида шарқ мусиқий тажрибаси ва европа илми муштараклигида мусиқа санʼати диний-теологик қарашлардан ажралиши натижасида Ўзбекистонда унинг илмий назарий асослари – мусиқашунослик, солфеджио, фолклоршунослик, мусиқий танқидчилик тармоқлари юзага келганлиги, классик мусиқа, опера, хор ижрочилиги каби жанрлари пайдо бўлганлиги тўғрисидаги маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясини “Ўзбекистон” телерадиоканалида эфирга узатилган “Мусиқа жавони”, “Таълим ва тараққиёт”, “Соз жаранги” номли дастурлар ссенариясини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасасининг 2023-йил 26-апрелдаги 04-36-636-сон маълумотномаси). Натижада ёш мусқашунос ва мусиқа иихлосмандлари учун ўзбек мусиқашунослиги шаклланиши ҳақида аниқ маълумотларга эга бўлиш имкони яратилган.