Нуралиева Дилафруз Мамадиёровнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳарбий хизматчиларда юрак қон-томир касалликлар асоратини профилактикасида клиник-иммунологик кўрсаткичларнинг хусусиятлари” (COVID-19 дан кейинги синдром) 14.00.43 – Профилактик тиббиёт.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib941.
Илмий маслаҳатчи: Мухамедова Муяссар Гафуржановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари Ҳарбий тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар номи), ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари Ҳарбий тиббиёт академияси, DSc.04/04.07.2023.Tib.171.01.
Расмий оппонентлар: Раимкулова Нарине Робертовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент, Рахимова Матлуба Эшбоевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент, Зиядуллаев Шухрат Худайьердиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ҳарбий хизматчиларда COVID-19дан кейин ривожланган кардиологик синдромнинг клиник-иммунологик кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда, профилактика қилиш усулларини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор SARS-CoV-2 вируснинг сурункали яллиғаниш коэффеценти бўлган тромбоцит/лимфоциты (PLR), нейтрофил/лимфоцит (NLR), тизимли иммун яллиғланиш (SII) ва лимфоцит/моноцит (LMR) индекс кўрсаткичларини ўзгариши ҳисобига ва ҳарбий беморларда COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишида муҳим патогенетик аҳамияти аниқланган;
илк бор ҳарбий хизматчиларда COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишида, SARS-CoV-2 вирусини cholecalciferol миқдорига салбий таъсир кўрсатиши ва натижада иммунпатологик жараён кечиши Т ва В лимфоцит ҳужайралар CD3+CD19-CD45+, CD3+CD4+CD8-CD45, CD3+CD69+,СD3-CD95+ нисбатини ўзгариши ҳисобига юрак-қон томир тизимига аутоиммун хужум жараёнининг активлашиши исботланган;
илк бор короновирус инфекцияси иммун тизимига патофизиологик таъсири сабабли ҳарбий хизматчи беморларда, юрак қон-томир тизимининг яллиғланиш жараёнинг сурункали даврга ўтишида, умумий қон таҳлили бўлган етук бўлмаган тромбоцитлар, ретикулоцитлар мутлақ сони, етук эритроцитдаги гемоглобин таркибидаги фарқ (Delta-He) ошиши аниқланган;
илк бор SARS-CoV-2 вирус тимус безига тўғридан-тўғри таъсир қилиши ва тимус эпителийсининг профилини ўзгариши ёш Т-лимфоцитлар ишлаб чиқиши кучайиши ва натижада юракнинг эндокард, миокард қаватларда сурункали аутоиммуняллиғланиш жараёнини ривожланиши асосланган;  
илк бор COVID-19дан кейин кардиологик синдромининг патогенезида аниқланган иммунологик, биохимик бузилишларни назарга олган ҳолда, такомиллаштирилган дифференциал терапияни харбий ҳизматчилар клиник-лаборатор кўрсаткичларга ижобий таъсир қилиши ва иммуняллиғланишга қарши таъсир самараси исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Ҳарбий хизматчиларда СOVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишида ташхислаш, даволаш ҳамда профилактик чора тадбирларни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор SARS-CoV-2 вируснинг сурункали яллиғаниш коэффеценти бўлган тромбоцит/лимфоциты (PLR), нейтрофил/лимфоцит (NLR), тизимли иммун яллиғланиш (SII) ва лимфоцит/моноцит (LMR) индекс кўрсаткичларини ўзгариши ҳисобига ва ҳарбий беморларда COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишида муҳим патогенетик аҳамияти аниқлангани бўйича олинган илмий натижалар асосида  “Оптимизации ранней диагностики в профлактике постковидного кардиологического синдрома у военнослужащих” ва “Оптимизации способы лечение пациентов с постковидными кардиологическими синдромами” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 4.10.24 йилдаги 4-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 8.10.24 йилдаги 8-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 18.10.2024 йилдаги 418-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 22/10-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 17/2-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 28-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 421-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмаи қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,2 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
иккинчи илмий янгилик: илк бор ҳарбий хизматчиларда COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишида, SARS-CoV-2 вирусини cholecalciferol миқдорига салбий таъсир кўрсатиши ва натижада иммунпатологик жараён кечиши Т ва В лимфоцит ҳужайралар CD3+CD19-CD45+, CD3+CD4+CD8-CD45, CD3+CD69+,СD3-CD95+ нисбатини ўзгариши ҳисобига юрак-қон томир тизимига аутоиммун хужум жараёнининг активлашиши исботлангани бўйича олинган илмий натижалар асосида “Оптимизации ранней диагностики в профлактике постковидного кардиологического синдрома у военнослужащих” ва “Оптимизации способы лечение пациентов с постковидными кардиологическими синдромами” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 4.10.24 йилдаги 4-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 8.10.24 йилдаги 8-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 18.10.2024 йилдаги 418-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 22/10-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 17/2-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 28-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 421-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига ҳизмат қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги:  ҳарбий хизматчи бемораларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,2 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
учинчи илмий янгилик: илк бор короновирус инфекцияси иммун тизимига патофизиологик таъсири сабабли ҳарбий хизматчи беморларда, юрак қон-томир тизимининг яллиғланиш жараёнинг сурункали даврга ўтишида, умумий қон таҳлили бўлган етук бўлмаган тромбоцитлар, ретикулоцитлар мутлақ сони, етук эритроцитдаги гемоглобин таркибидаги фарқ (Delta-He) ошиши аниқлангани бўйича олинган илмий натижалар асосида “Оптимизации ранней диагностики в профлактике постковидного кардиологического синдрома у военнослужащих” ва “Оптимизации способы лечение пациентов с постковидными кардиологическими синдромами” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 4.10.24 йилдаги 4-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 8.10.24 йилдаги 8-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 18.10.2024 йилдаги 418-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 22/10-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 17/2-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 28-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 421-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмат қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчи беморалар ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,2 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
тўртинчи илмий янгилик: илк бор SARS-CoV-2 вирус тимус безига тўғридан-тўғри таъсир қилиши ва тимус эпителийсининг профилини ўзгариши ёш Т-лимфоцитлар ишлаб чиқиши кучайиши ва натижада юракнинг эндокард, миокард қаватларда сурункали аутоиммуняллиғланиш жараёнини ривожланиши асослангани  бўйича олинган илмий натижалар асосида “Оптимизации ранней диагностики в профлактике постковидного кардиологического синдрома у военнослужащих” ва “Оптимизации способы лечение пациентов с постковидными кардиологическими синдромами” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 4.10.24 йилдаги 4-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 8.10.24 йилдаги 8-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 18.10.2024 йилдаги 418-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 22/10-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 17/2-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 28-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 421-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмат қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги:  ҳарбий хизматчи беморларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,2 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган;
бешенчи илмий янгилик: илк бор COVID-19дан кейин кардиологик синдромининг патогенезида аниқланган иммунологик, биохимик бузилишларни назарга олган ҳолда, такомиллаштирилган дифференциал терапияни харбий ҳизматчилар клиник-лаборатор кўрсаткичларга ижобий таъсир қилиши ва иммуняллиғланишга қарши таъсир самараси исботлангани бўйича олинган илмий натижалар асосида “Оптимизации ранней диагностики в профлактике постковидного кардиологического синдрома у военнослужащих” ва “Оптимизации способы лечение пациентов с постковидными кардиологическими синдромами” мавзусидаги услубий тавсиянома ЎР ҚК ҲТА мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 4.10.24 йилдаги 4-сон ҳамда ҲТА илмий кенгашнинг 8.10.24 йилдаги 8-сон баённомалари билан тасдиқланган ҳамда ЎзР Мудофаа вазирлигининг 18.10.2024 йилдаги 418-сонли кўрсатма хатига асосан Фарғона ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 22/10-сон, Қарши ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 17/2-сон, Самарқанд ҳарбий госпитали бўйича 21.10.2024 йилдаги 28-сон буйруқлари билан амалиётга татбиқ этилган (ЎзР Мудофаа вазирлигининг 22.10.2024 йилдаги 421-сонли маълумотномаси). Тиббий-ижтимоий самарадорлиги: мазкур илмий янгилик COVID-19дан кейин кардиологик синдромини ривожланишини олдини олиш орқали касалликларни даволаш харажатларини тежаш ва ногиронликни камайтириш натижасида ҳарбий хизматчиларнинг хизмат муддатини узайтириш ва яшаш сифатини яхшилаш тўғрисидаги маълумотлардан хабардор бўлишига хизмат қилган. Тиббий-иқтисодий самарадорлиги: ҳарбий хизматчиларни ташхислаш ва даволаш ишларига сарфланадиган 1,2 млн сўмни иқтисод қилиш имкони беришга муайян даражада хизмат қилган.

Бош инспектор А.Зуфаров    Мониторинг бўлими бош мутахассиси Ю.Иноятова    Веб-сайт администратори Б.Шамуратов    Веб-сайт таҳририга масъул Э.Бозоров    ДУК раҳбари
З.Таджиходжаев