Таирова Сакина Баходировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): "Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш", 14.00.09 – Педиатрия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Tib.2249.
Илмий рахбар: Мухамадиева Лола Атамурадовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
РЖ фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01.
Расмий оппонентлар: Рустамов Мардон Рустамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Агзамова Шоира Абдусаломовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Приволжск тадқиқот тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади туғма септал юрак нуқсони мавжуд болаларда комплекс ёндашув орқали коморбид ҳолатларни эрта ташхислаш ва даволаш чора тадбирларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
туғма юрак нуқсони билан туғилган болалар оналарида ҳомиладорлик даврида учраган асосий хавф омиллари: анемия, онанинг 2 ва ундан ортиқ соматик касалликлари, ҳомиладор аёлларда кўп қусиш, онанинг ёши, TORCH ва ЎРВ инфекциялари, ота-оналарнинг қариндош бўлиши аниқланган;
туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда энг кўп учрайдиган коморбид патологиялар частотаси (психологик ривожланиш бузилишлари –100%, анемия – 74% ва оқсил-энергия танқислиги – 56,5%) аниқланган;
илк бор туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларда ривожланишни бахоловчи Денвер скрининг тестини қўллаш орқали уларда нутқ (48,2%) ва моторика (51,8%) функцияларини бузилиши аниқланган;
илк бор септал юрак нуқсонлари бўлган болаларга анъанавий даво усулига қўшимча полипептид фракциялар комплекси ва темир сақловчи дори воситасини қўллаш орқали даволаш тактикаси такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволашни такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: туғма юрак нуқсони билан туғилган болалар оналарида ҳомиладорлик даврида учраган асосий хавф омиллари: анемия, онанинг 2 ва ундан ортиқ соматик касалликлари, ҳомиладор аёлларда кўп қусиш, онанинг ёши, TORCH ва ўткир респиратор инфекциялари, ота-оналарнинг қариндош бўлиши эканлиги аниқланган ва улар бўйича таклифлар Cамарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 45-сон билан тасдиқланган “Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволашни муаммосининг ҳозирги ҳолати” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университетининг кўп тармоқли клиникасида 2023 йил 14-сентябрдаги 86-сонли буйруқ билан, ҳамда Самарқанд шаҳар 1-сон болалар шифохонасида 2023 йил 19 сентябрдаги 51-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 6-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: туғма юрак нуқсони билан туғилган болалар оналарида ҳомиладорлик даврида хавф омиллари учраш частотасини ҳисобга олган ҳолда, уларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга имкон берди, узоқ муддатли стационар ва амбулатория шароитида даволанишга бўлган эҳтиёжни камайтирди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳомиладорлик даврида хавф омиллари билан касалланган беморларни бошқаришни яхшилаш перинатал асоратларни камайтиришга ёрдам беради, бу еса янги туғилган чақалоқларни даволашда амбулатор ҳамда стационар шароитида кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади. Ҳар бир болага ўртача 540 минг сўмлик дори воситалари сарфланади. Беморларнинг касалхонада бўлиш муддати 15 кундан 12 кунга қисқартирилди, касалхонада ётадиган кунлар сони камайди.
иккинчи илмий янгилик: туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда энг кўп учрайдиган соматик патологиялар частотаси (психологик ривожланиш бузилишлари – 100%, анемия – 74% ва оқсил-энергия танқислиги – 56,5%) аниқланган ва улар бўйича таклифлар Cамарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 46-сон билан тасдиқланган “Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволаш усулларини оптималлашириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университетининг кўп тармоқли клиникасида 2023 йил 14-сентябрдаги 86-сонли буйруқ билан, ҳамда Самарқанд шаҳар 1-сон болалар шифохонасида 2023 йил 19 сентябрдаги 51-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 6-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларнинг психологик ривожланиш бузилишлари, анемия ва оқсил-энергия танқислигини эрта ташхислашни такомиллаштириш, профилактик чора-тадбирларни оптималлаштириш, туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларни камайтириш ва тиббий ёрдам сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда психологик ривожланиш бузилишлари, анемия ва оқсил-энергия танқислигини эрта ташхислаш, касаллик фаоллигини пасайтириш натижасида ўрин-кунларни қискариши натижасида битта беморга белгиланган дори воситаларини иқтисод қилишга эришилган. Шифохонада 1 кунлик дори харажатлари 36 000 сўмни ташкил этади, 3 кун учун сарфланадиган маблағ миқдори 108 000 сўм маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларда ривожланишни бахоловчи Денвер скрининг тестини қўллаш орқали уларда нутқ (48,2%) ва моторика (51,8%) функцияларини бузилиши аниқланган ва улар бўйича таклифлар Cамарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 45-сон билан тасдиқланган “Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволашни муаммосининг ҳозирги ҳолати” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университетининг кўп тармоқли клиникасида 2023 йил 14-сентябрдаги 86-сонли буйруқ билан, ҳамда Самарқанд шаҳар 1-сон болалар шифохонасида 2023 йил 19 сентябрдаги 51-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 6-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларда ривожланишнинг Денвер скрининг тести шкаласини қўллаш орқали психомотор функциясини ўзгаришини башоратлаш сифатини яхшилашга, ногиронлик даражасини пасайтиришга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларда ривожланишнинг Денвер скрининг тести шкаласини қўллаш орқали касалликни ташхислашга қаратилган харажатларни қисқартириш, шунингдек, уларнинг касалхонада қолиш муддатини қисқартиришга эришилган. Туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларни бошқаришни яхшилаш психомотор функциясини ўзгариши асоратларни камайтиришга ёрдам беради, бу эса болаларни даволашда амбулатор ҳамда стационар шароитида кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади. Бу ўз навбатида беморларни стационарда ётоқ кунини 3 кунга камайтиришига эришилди, стационарда  1 кунлик ётоқ куни учун 92 113 сўм сарфланса, 3 ётоқ кун қисқариши ҳисобига стационарда хизмат кўрсатиш умумий  276 339 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор септал юрак нуқсонлари бўлган болаларга анъанавий даво усулига қўшимча полипептид фракциялар комплекси ва темир сақловчи дори воситасини қўллаш орқали даволаш тактикаси такомиллаштирилган ва улар бўйича таклифлар Cамарқанд давлат тиббиёт университети қошидаги эксперт кенгашининг 2023 йил 28 августдаги 46-сон билан тасдиқланган “Туғма септал юрак нуқсонлари мавжуд болаларда коморбид ҳолатларни ташхислаш ва даволаш усулларини оптималлашириш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд давлат тиббиёт университетининг кўп тармоқли клиникасида 2023 йил 14-сентябрдаги 86-сонли буйруқ билан, ҳамда Самарқанд шаҳар 1-сон болалар шифохонасида 2023 йил 19 сентябрдаги 51-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 6-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларга анъанавий даво усулига полипептид фракциялар комплекси ва темир препаратини қўллаш орқали даволаш касаллик ривожланиши ва кечиши даражасини ўз вақтида аниқлаш ва асоратларини олдини олиши билан  изохланган. Иқтисодий самарадорлиги: туғма септал юрак нуқсонлари бўлган болаларга анъанавий даво усулига полипептид фракциялар комплекси ва темир препаратини қўллаш орқали коморбид ҳолатлар асоратларини камайтиришга ёрдам беради, бу эса болаларни  даволашда амбулатор ҳамда стационар шароитида кетадиган умумий сарф харажатни камайтириш ҳисобига эришилади.