Садирходжаева Нилуфар Сайдуллаходжаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда овқатланишга боғлиқ бузилишларнинг ривожланиш хавфини витаминлар, макро- ва микроэлементлар етишмовчилигини коррекциялаш йўли билан олдини олишни илмий асослаш», 14.00.07 – Гигиена.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2019.2.PhD/Tib883.
Илмий раҳбар: Камилова Роза Толановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Санитария, гигиена ва касб касалликлари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Эрматов Низом Жумакулович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Искандарова Шахноза Тулкиновна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: «Республика гигиена, эпидемиология вa аҳоли саломатлигини муҳофаза қилиш маркази» давлат муассасаси (Беларус Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: овқатланиш ва саломатлик ҳолатини баҳолаш асосида болаларда овқатланиш билан боғлиқ касалликларнинг ривожланиш хавфини камайтириш бўйича профилактика чоралари мажмуасини илмий асослашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тартибсиз овқатланиш билан боғлиқ алиментар характерга эга бўлган турли патологияларининг ривожланишининг асоси мактаб укувчиларда ақлий ва жисмоний ривожланишнинг пасайиши, ортиқча тана вазни ва турли даражадаги семиришнинг шаклланишини эрта ташхислаш тартиби эканлиги асосланган;
иссиқ овқат билан таъминланмаган буфет тарқатишга мослаштирилган мактаб ўқувчиларига нисбатан қисман витамин ва минерал моддалар билан бойитилган иссиқ овқат билан таъминланган кунлик овқатланиш рациони ўқувчиларнинг жисмоний ривожланишига ижобий таъсир кўрсатиши исботланган;
мактаб ўқувчиларининг кунлик рационини иссиқ овқат билан таъминлаш орқали витаминлар ва минералларнинг кунлик етишмаслигининг олдини олиш натижасида ўқувчиларнинг ақлий ва жисмоний ривожланишидаги издан чиқишларнинг олдини олиш тартиби асосланган;
ота-оналарнинг, хусусан, оналарнинг соғлом овқатланиш тамойиллари, тўйиб овқатланмаслик, углеводли овқатларни истеъмол қилиш ҳақидаги билим даражасининг пастлиги, соғлом овқатланиш борасида маълумоти етарли эмаслиги ўқувчиларнинг уқиш ва ишлаш қобилиятини пасайтирадиган омилларнинг ривожланишига шароит яратиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Болаларда овқатланишга боғлиқ бузилишларнинг ривожланиш хавфини витаминлар, макро- ва микроэлементлар етишмовчилигини коррекциялаш йўли билан олдини олишни илмий асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: тартибсиз овқатланиш билан боғлиқ алиментар характерга эга бўлган турли патологияларининг ривожланишининг асоси мактаб укувчиларда ақлий ва жисмоний ривожланишнинг пасайиши, ортиқча тана вазни ва турли даражадаги семиришнинг шаклланишини эрта ташхислаш тартиби эканлиги асосланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8н-р/115-сон билан тасдиқланган «7 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларнинг жисмоний ривожланишини центиль усулида баҳолаш тартиби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 05.07.2023 йилдаги 30-сон, Юнусобод туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 07.11.2023 йилдаги 115-сон ҳамда Шайхонтохур туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 182-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/115-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчиларнинг кунлик овқатланишни издан чиқиши натижасида юзага келадиган жисмоний ривожланишдаги ўзгаришларнинг самарали ташхислаш орқали ўқувчиларни саломатлик гуруҳларига ажратиш, жисмоний ривожланишидаги нуқсонларни коррекциялаш, иккинчи саломатлик гуруҳидан биринчисига ўтказишга шароит яратилади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур касалликни даволаш учун сарфланадиган 900000-1100000 сўм бюджет маблағлари тавсия этилган центил жадваллари, шу жумладан тана узунлиги ва вазни парметрларни ўз вақтида тезкор баҳолаш зоналари ёрдамида жисмоний ривожланишдаги оғишларни эрта ташхислаш ҳар бир текширилган ўқувчи учун овқатланиш билан боғлиқ касалликлар ва жисмоний ривожланишни коррекциялаш ва ногиронликни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: иссиқ овқат билан таъминланмаган буфет тарқатишга мослаштирилган мактаб ўқувчиларига нисбатан қисман витамин ва минерал моддалар билан бойитилган иссиқ овқат билан таъминланган кунлик овқатланиш рациони ўқувчиларнинг жисмоний ривожланишига ижобий таъсир кўрсатиши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8н-р/115-сон билан тасдиқланган «7 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларнинг жисмоний ривожланишини центиль усулида баҳолаш тартиби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 05.07.2023 йилдаги 30-сон, Юнусобод туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 07.11.2023 йилдаги 115-сон ҳамда Шайхонтохур туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 182-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/115-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчиларнинг кунлик овқатланишни издан чиқиши натижасида юзага келадиган жисмоний ривожланишдаги ўзгаришларнинг самарали ташхислаш орқали ўқувчиларни саломатлик гуруҳларига ажратиш, жисмоний ривожланишидаги нуқсонларни коррекциялаш, иккинчи саломатлик гуруҳидан биринчисига ўтказишга шароит яратилади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур касалликни даволаш учун сарфланадиган 900000-1100000 сўм бюджет маблағлари тавсия этилган центил жадваллари, шу жумладан тана узунлиги ва вазни парметрларни ўз вақтида тезкор баҳолаш зоналари ёрдамида жисмоний ривожланишдаги оғишларни эрта ташхислаш ҳар бир текширилган ўқувчи учун овқатланиш билан боғлиқ касалликлар ва жисмоний ривожланишни коррекциялаш ва ногиронликни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: мактаб ўқувчиларининг кунлик рационини иссиқ овқат билан таъминлаш орқали витаминлар ва минералларнинг кунлик етишмаслигининг олдини олиш натижасида ўқувчиларнинг ақлий ва жисмоний ривожланишидаги издан чиқишларнинг олдини олиш тартиби асосланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8н-р/115-сон билан тасдиқланган «7 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларнинг жисмоний ривожланишини центиль усулида баҳолаш тартиби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 05.07.2023 йилдаги 30-сон, Юнусобод туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 07.11.2023 йилдаги 115-сон ҳамда Шайхонтохур туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 182-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/115-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчиларнинг кунлик овқатланишни издан чиқиши натижасида юзага келадиган жисмоний ривожланишдаги ўзгаришларнинг самарали ташхислаш орқали ўқувчиларни саломатлик гуруҳларига ажратиш, жисмоний ривожланишидаги нуқсонларни коррекциялаш, иккинчи саломатлик гуруҳидан биринчисига ўтказишга шароит яратилади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур касалликни даволаш учун сарфланадиган 900000-1100000 сўм бюджет маблағлари тавсия этилган центил жадваллари, шу жумладан тана узунлиги ва вазни парметрларни ўз вақтида тезкор баҳолаш зоналари ёрдамида жисмоний ривожланишдаги оғишларни эрта ташхислаш ҳар бир текширилган ўқувчи учун овқатланиш билан боғлиқ касалликлар ва жисмоний ривожланишни коррекциялаш ва ногиронликни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: ота-оналарнинг, хусусан, оналарнинг соғлом овқатланиш тамойиллари, тўйиб овқатланмаслик, углеводли овқатларни истеъмол қилиш ҳақидаги билим даражасининг пастлиги, соғлом овқатланиш борасида маълумоти етарли эмаслиги ўқувчиларнинг уқиш ва ишлаш қобилиятини пасайтирадиган омилларнинг ривожланишига шароит яратиши исботланганлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2023 йил 24 январда 8н-р/115-сон билан тасдиқланган «7 ёшдан 14 ёшгача бўлган болаларнинг жисмоний ривожланишини центиль усулида баҳолаш тартиби» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Ўзбекистон Республикаси санитария-эпидемиологик осойишталиги ва жамоат саломатлиги қўмитаси бўйича 05.07.2023 йилдаги 30-сон, Юнусобод туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 07.11.2023 йилдаги 115-сон ҳамда Шайхонтохур туман тиббиёт бирлашмаси марказий кўп тармоқли поликлиникаси бўйича 11.07.2023 йилдаги 182-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/115-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: мактаб ўқувчиларнинг кунлик овқатланишни издан чиқиши натижасида юзага келадиган жисмоний ривожланишдаги ўзгаришларнинг самарали ташхислаш орқали ўқувчиларни саломатлик гуруҳларига ажратиш, жисмоний ривожланишидаги нуқсонларни коррекциялаш, иккинчи саломатлик гуруҳидан биринчисига ўтказишга шароит яратилади. Иқтисодий самарадорлиги: стационар шароитида мазкур касалликни даволаш учун сарфланадиган 900000-1100000 сўм бюджет маблағлари тавсия этилган центил жадваллари, шу жумладан тана узунлиги ва вазни парметрларни ўз вақтида тезкор баҳолаш зоналари ёрдамида жисмоний ривожланишдаги оғишларни эрта ташхислаш ҳар бир текширилган ўқувчи учун овқатланиш билан боғлиқ касалликлар ва жисмоний ривожланишни коррекциялаш ва ногиронликни олдини олиш натижасида иқтисод қилинади.