Давлатов Салим Сулаймоновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси», 14.00.27 – Хирургия.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib921.
Илмий маслаҳатчи: Хамдамов Бахтиёр Зарифович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05.2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Шербеков Улуғбек Ахрарович, тиббиёт фанлари доктори; Тешаев Октябр Рухиллаевич тиббиёт фанлари доктори, профессор; Назаров Шохин Кувватович, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Тожикистон Республикаси).
Етакчи ташкилот: Витебск давлат халқлар дўстлиги ордени тиббиёт университети (Белоруссия).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
Диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволаш натижаларини зарарланган оёқ ампутациясининг тегишли даражасини аниқлаш усулларини мақбуллаштириш орқали яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ингичка игнали пункцион экспресс гистологик (ИИПЭГ) текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усули юқори информативликка эгалиги, оёқлар юқори ампутацияси ҳамда ампутацион чўлтоқдаги йирингли – некротик асоратлар ривожланишини олдини олиши ва ампутациянинг энг мақбул сатҳини аниқлаш учун объектив меъзон сифатида қўлланилиши мумкинлиги исботланган;
фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш, зарарланган оёқнинг базал қон айланишини сезиларли ошишига, микроциркулятор оқим захира имкониятларини ортирилишига ва шу орқали оёқнинг яққол тежамкор ампутацияларини бажарилиши имконияти учун шароит яратиб бериши аниқланган;
тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузиясининг юқори самарадорлиги исботланган;
клиник, гистологик ва биокимёвий тадқиқотлар асосида оёқ ампутациясининг энг мақбул сатҳини аниқлаш орқали диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритми ишлаб чиқилган;
тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмининг қўлланилиши ўтказиладиган реампутациялар улушининг 23,9% дан 10,5% гача, ҳамда ўлим ҳолатларининг 11,95% дан 3,92% гача камайтириш имконини бериши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 25 сентябрдаги 06/89 – сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ингичка игнали пункцион экспресс гистологик (ИИПЭГ) текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усули юқори информативликка эгалиги, оёқлар юқори ампутацияси ҳамда ампутацион чўлтоқдаги йирингли – некротик асоратлар ривожланишини олдини олиши ва ампутациянинг энг мақбул сатҳини аниқлаш учун объектив меъзон сифатида қўлланилиши мумкинлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ИИПЭГ текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усули ишлаб чиқилган, бу ўз навбатида мазкур беморларнинг барчасида бирламчи ампутация натижаларини яхшилашга кўмаклашиб, оёқнинг ампутацион чўлтоғининг йирингли-некротик асоратларини, реампутациялар бажарилиши улушини ҳамда ўлимни камайтириб, шифо жараёнини тезлаштиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт акадеияси кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (24.04.2024 й.; №73), Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №53), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №155), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №125) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ИИПЭГ текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу ўз навбатида ампутациядан сўнги чўлтоғнинг йирингли-некротик асоратларини олдини олишда фойдаланишига имкон бериб, беморларни даволаш сифатини яхшилайди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ИИПЭГ текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу ўз навбатида операциядан сўнги кузатилиш хавфи юқори бўлган асоратларни олдини олишида инобатга олиниб, даволашнинг замонавий технологияларидан фойдаланиш орқали 1 нафар беморга сарфланадиган харажатларини 273000 сўмга камайтиришга эришилди. Хулоса: диабетик товон синдромининг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларда тахмин қилинаётган ампутация сатҳидаги юмшоқ тўқималарнинг ҳаётийлик ҳолатини операциядан олдинги ИИПЭГ текшириш билан биргаликда ўткир босқич оқсили – лактоферрин фаоллигини аниқлаш усулидан фойдаланиш, даволашда кузатилиши мумкин бўлган асоратларни олдини олиш ҳисобига, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 273000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 355000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига БухДТИ ректори томонидан 2024 йил 18-сентябрдаги 8244-сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш, зарарланган оёқнинг базал қон айланишини сезиларли ошишига, микроциркулятор оқим захира имкониятларини ортирилишига ва шу орқали оёқнинг яққол тежамкор ампутацияларини бажарилиши имконияти учун шароит яратиб бериши аниқланган (ЎзР ихтиро учун патент, № IAP 07441 19.05.2023). Илмий янгиликнинг аҳамияти: фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш усулидан фойдаланиш даволаниш самарасини оширишга имкон бериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт акадеияси кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (24.04.2024 й.; №73), Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №53), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №155), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №125) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш усулидан фойдаланиш ампутацион чўлтоқ соҳасида ривожланиши мумкин бўлган асоратларни камайтириш имкониятини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш усулидан фойдаланиш: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 1050000 сўмга камайтирган (БВКТТМнинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 210000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 120000 сўм дори воситалари сарфланади). Хулоса: фотон матрицали нурлантиргич ёрдамида маҳаллий (оёқнинг тахмин қилинаётган кесиш сатҳида) электромагнитли нурлантириш усулидан фойдаланиш даволаниш самарасини оширишга даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратларнинг камайтириш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига БухДТИ ректори томонидан 2024 йил 18-сентябрдаги 8244-сонли хат юборилган.
учинчи илмий янгилик: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузиясининг юқори самарадорлиги исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузияси усули ишлаб чиқилган бўлиб, бу ўз навбатида мазкур касалларда тизимли яллиғланиш синдроми натижасида ривожланадиган асоратларни камайтиришга имкон бериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт акадеияси кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (24.04.2024 й.; №73), Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №53), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №155), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №125) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузияси усулидан фойдаланиш операциядан кейинги даврда ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларнинг камайтириш имкониятини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузияси усулининг амалиётда қўлланилиши: беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 1050000 сўмга камайтирган (БВКТТМнинг прейскурантига кўра шифохонада 1 кун қолиш 210000 сўмни ташкил қилади); шифохонада бўлиш даврининг бир неча кунга қисқартирилиши ҳисобига дори-дармон кам талаб этилган (1 кунга ўртача 120000 сўм дори воситалари сарфланади). Хулоса: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни даволашда плазманинг билвосита электрокимёвий оксигенацияси ва қўшимча озонлаштирилиши орқали дискрет плазмоферези, ҳамда детоксикация қилинган плазманинг кейинги реинфузияси усулининг амалиётда қўлланилиши, ушбу беморларни даволаш натижаларига сезиларли ижобий таъсир кўрсатиб, асоратлар ва ўлимни камайтириш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига БухДТИ ректори томонидан 2024 йил 18-сентябрдаги 8244-сонли хат юборилган.
тўртинчи илмий янгилик: клиник, гистологик ва биокимёвий тадқиқотлар асосида оёқ ампутациясининг энг мақбул сатҳини аниқлаш орқали диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритми ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритмини амалиётда қўлланилиши беморларни шифо жараёнини тезлаштириб асоратлар ва ўлимни камайтирган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт акадеияси кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (24.04.2024 й.; №73), Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №53), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №155), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №125) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритмидан фойдаланиш ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритмидан фойдаланиш беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1050000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 600000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: диабетик товон синдромининг йирингли-некротик асоратларини комплекс жарроҳлик даволаш алгоритмини амалиётга жорий қилиниши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1050000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 600000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига БухДТИ ректори томонидан 2024 йил 18-сентябрдаги 8244-сонли хат юборилган.
бешинчи илмий янгилик: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмининг қўлланилиши ўтказиладиган реампутациялар улушининг 23,9% дан 10,5% гача, ҳамда ўлим ҳолатларининг 11,95% дан 3,92% гача камайтириш имконини бериши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмининг амалиётда қўлланилиши беморларни шифо жараёнини тезлаштириб асоратлар ва ўлимни камайтирган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент тиббиёт акадеияси кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (24.04.2024 й.; №73), Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси бўйича буйруқ (26.03.2024 й.; №53), Самарқанд вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №155), Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича буйруқ (04.04.2024 й.; №125) билан амалиётга жорий этилди. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмидан фойдаланиш ривожланиш эҳтимоли юқори бўлган ҳаётга хавф туғдирувчи асоратларни олдини олиш имконини беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмининг қўлланилиши беморнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 5 кунга қисқартириб, 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1050000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 600000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Хулоса: тизимли яллиғланиш жавоб синдроми белгилари билан ДТС нинг йирингли – некротик асоратлари бўлган беморларни комплекс жарроҳлик даволашда оёқ ампутациясининг мақбул сатҳини аниқлаш алгоритмининг қўлланилиши 1 нафар бемор ҳисобига бюджет маблағларини 1050000 сўмга ва бюджетдан ташқари маблағларни 600000 сўмга иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Диабетик товон синдроми хирургик давосида ампутация соҳасини аниқлаш усулларини оптимизацияси» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига БухДТИ ректори томонидан 2024 йил 18-сентябрдаги 8244-сонли хат юборилган.