Урманова Фируза Махкамовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Диабетик ретинопатиянинг олдини олиш, даволашда ташхислаш мезонлари ва дифференциал ёндашув», 14.00.08-Офтальмология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.DSc/Tib691.
Илмий маслахатчи: Бахритдинова Фазилат Арифовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.06.2020.Tib.102.02.
Расмий оппонентлар: Юсупов Амин Азизович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бузруков Ботир Тулкунович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Имшенецкая Татяна Александровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Белоруссия).
Етакчи ташкилот: И.Георгиевский номидаги Тиббиёт академияси Федерал давлат автоном олий таълим муассасаси «В.И.Вернадский номидаги Қрим федерал университети» (Россия Федерацияси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: диабетик ретинопатияни эрта аниқлаш, авж олишининг диагностик мезонларини илмий асослаш ҳамда диабетик ретинопатияни олдини олиш ва даволаш усулларини такомиллаштиришга қаратилган чора-тадбирлар комплексини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Оптик когерант томография (ОКТ-A) усулида аниқланган тўр парда фовеал аваскуляр зонаси (ФАЗ) майдони, периметри, циркулярлик индекси (CI) майдонининг ошиши ва Inferior Hemi DCP, Perifovea DCP зонасида қон оқими зичлигининг пасайиши диабетик ретинопатиянинг клиник олди босқичини ва авж олишини аниқлашда диагностик маркерлари эканлиги исботланган;
кўз ёши суюқлигида бош миянинг BDNF- нейротрофик омили миқдорини пасайиши ва ўсишининг қон томир омили -VEGFнинг ортиши диабетик ретинопатиянинг эрта ташхислаш ва мониторинг қилишнинг прогностик белгиларидан бири эканлиги аниқланган;
нопролифератив диабетик ретинопатиянинг ривожланиши ва пролифератив босқичга ўтишида кўз ёши суюқлигидаги BDNF биомаркери билан Perifovea VD DCP, Inferior Hemi DCP, қон оқими зичлиги, орқа калта цилиар артериялар (ОКЦА) да қон оқими тезлигининг Vsist пасайиши ва ФАЗ мм2 майдонининг, периметрининг, ICни ортиши билан тўғри пропорционал корреляцияси аниқланган;
Inferior Hemi DCP, Perifovea VD DCP, кўзнинг ОКЦА ва VEGF, BDNF биомаркерлари кўрсаткичлари асосида ишлаб чиқилган диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва ривожланиш хавфини дифференциал башоратлашни таклиф этилган усули, касалликнинг турли босқичларида беморларнинг хавф гуруҳларини шахсийлаштирилган тарзда аниқлаш имконини бериши исботланган;
диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва жадаллашишининг турли хил хавф гуруҳлари беморларини комплекс терапиясига ангио- ва нейропротекторларни киритиш орқали таклиф этилган усулда даволашда тўр парда микроциркуляцияси, кўз гемодинамикаси кўрсаткичларининг меъёрлашувига ва касалликнинг жадаллашишини пасайишига олиб келиши исботланган;
ўтказилган клиник-функционал ва лаборатор тадқиқотлар асосида 2-тур қандли диабети бўлган беморларда диабетик ретинопатияни олдини олиш ва даволашга дифференциал ёндашув бўйича таклиф этилган алгоритм, клиник олди босқичини клиник босқичга ва нопролифератив босқични пролифератив босқичга ўтишини секинлаштириши илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши.
Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиали, Самарқанд давлат тиббиёт университети кўп тармоқли клиникаси ва Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасининг офталмология бўлими фаолиятига жорий этилди. Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомасига acocaн:
биринчи илмий янгилик: оптик когерант томография (ОКТ-A) усулида аниқланган тўр парда фовеал аваскуляр зонаси (ФАЗ) майдони, периметри, циркулярлик индекси (CI) майдонининг ошиши ва Inferior Hemi DCP, Perifovea DCP зонасида қон оқими зичлигининг пасайиши диабетик ретинопатиянинг клиник олди босқичини ва авж олишини аниқлашда диагностик маркерлари эканлиги исботланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: 2-тур қандли диабет бўлган беморларда диабетик ретипопатиянинг клиник белгилари кузатилмаган босқичида оптик когерент томографиянинг ангиография (ОКТ-A) функцияси билан текширувида ФАЗ майдонини, ФАЗ периметри, IC ошиши ва Perifovea DCP, Inferior Hemi DCP зонасида қон томирлари зичлигининг пасайиши патологик жараёнга эрта жалб қилинганлигини кўрсатди ҳамда функционал ва структуравий йўқотишлардан олдин аниқланади. Ушбу маълумотлар ОКТ ангиография функцияси билан қўллаш ДРни эрта ташхислаш имконини беради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасининг офталмология бўлимига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат ДРни эрта аниқлашда диагностик аҳамиятга эга микросиркуляция параметрларидан фойдаланиш: ФАЗ майдони, ФАЗ периметри, IC ошиши ва Perifovea DCP, Inferior Hemi DCP зонасида қон томирлари зичлигининг пасайиши эрта ташхис қўйиш сифатини оширишга имкон берди, бу эса ДР ривожланишинг олдини олишга ёрдам берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: 2-тур қандли диабет бўлган беморларда тўр парда микроциркуляциянинг асосий параметрларини ўрганиш ДР эрта аниқлашга ёрдам берди ва НПДР нинг ПДР га утишини 2 барабар олдини олди. Профилактик терапиянинг иқтисодий самарадорлиги ҳар бир бемор учун харажатларни 3 130 000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: ДР билан касалланган беморларда эрта ташхис қўйиш ва асоратларнинг ривожланишининг олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Разработка прогностических критериев в диагностике риска возникновения диабетической ретинопатии» услубий тавсияномаси тасдиқланди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу тавсиянома дастлабки босқичларда касалликни аниқлаш самарадорлигини оширишга имкон беради.
иккинчи илмий янгилик: кўз ёши суюқлигида бош миянинг BDNF- нейротрофик омили миқдорини пасайиши ва ўсишининг қон томир омили -VEGFнинг ортиши диабетик ретинопатиянинг эрта ташхислаш ва мониторинг қилишнинг прогностик белгиларидан бири эканлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики, ДР сиз 2-тур қанди диабет билан оғриган ва ДРнинг турли босқичларида бўлган беморларда кўз ёши суюқлигида VEGFнинг ошиши ва BDNF ишлаб чиқарилишининг камайиши касалликнинг ривожланишида патогенетик омилларнинг ролини ва эрта ташхис қўйишда биомаркерларни ўрганиш муҳимлигини кўрсатди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: BDNF ва VEGF кўрсатгичларини ўрганиш диабетик ретинопатиянинг турли патогенетик бўғинларида иштирок этадиган маркерлардаги ўзгаришларнинг турли йўналишларини кўрсатди. Бу патогенетик асосланган эрта ташхислаш сифатини ошириш ва 2-тур қандли диабети билан оғриган беморларда клиник белгилари аниқланишидан олдин ДР пайдо бўлиши ва ривожланишининг турли хавф гуруҳларида даволаш тактикасини ишлаб чиқиш имконини берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: 2-тур қандли диабети билан оғриган беморларда диабетик ретинопатияни клиник белгилари аниқланишидан олдин BDNF ва VEGF асосий кўрсаткичларини ўрганиш ДР эрта аниқлашга, ривожланишининг олдини олишга, патогенетик жиҳатдан асосланган комплекс терапиянинг ишлаб чиқаришга ёрдам берди. Профилактик терапиянинг иқтисодий самарадорлиги ҳар бир бемор учун харажатларни 3 130 000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: ДР билан касалланган беморларда эрта ташхис қўйиш ва асоратларнинг ривожланишининг олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Разработка прогностических критериев в диагностике риска возникновения диабетической ретинопатии» услубий тавсияномаси тасдиқланди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу тавсиянома дастлабки босқичларда касалликни аниқлаш камайтириш самарадорлигини оширишга имкон беради.
учинчи илмий янгилик: нопролифератив диабетик ретинопатиянинг ривожланиши ва пролифератив босқичга ўтишида кўз ёши суюқлигидаги BDNF биомаркери билан Perifovea VD DCP, Inferior Hemi DCP, қон оқими зичлиги, орқа калта цилиар артериялар (ОКЦА) да қон оқими тезлигининг Vsist пасайиши ва ФАЗ мм2 майдонининг, периметрининг, ICни ортиши билан тўғри пропорционал корреляцияси аниқланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: тадқиқот натижалари шуни кўрсатадики, кўз ёши суюқлигидаги BDNF биомаркерлари ОCТ-А кўрсаткичлари, яъни Perifovea VD DCP, Inferior Hemi DCP зонасида қон томирлари зичлигининг, офтальмодопплерография кўрсаткичлари: ОКЦА қон оқими тезлиги пасайиши билан тўғри пропорционал корреляция муносабатларга эга; ФАЗ майдони, ФАЗ периметри, ФАЗ IC, тўр парда қалинлиги ва қаршилик индексининг тескари пропорционал корреляция булиб 2 тип кандли диабет билан оғриган беморларни 2-тур қандли диабет билан оғримаган шахслардан фарқлашда структуравий жиҳатдан устун туради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги куйдагилардан иборат: олиб борилган тадқиқотлар, кўз ёши суюқлигидаги BDNF биомаркери ОCТ-А ўзаро боғлиқлиги, диабетик ретинопатияни клиник белгилари аниқланишидан олдин ва ДРнинг турли босқичларни эрта ташхислаш, комплекс терапия усулини ишлаб чиқишга ва тиббий ёрдам сифатини оширишга имконини берган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги куйидагиларда иборат: корреляциялар асосида диабетик ретинопатияни клиник белгилари аниқланишидан олдин 2-тур қандли диабет билан оғриган беморларда нейро ва ангиогенезининг BDNF ва VEGFни асосий курсаткичлари эрта ташхислаш тактикаси ишлаб чикилди. Профилактик терапиянинг иқтисодий самарадорлиги ҳар бир бемор учун харажатларни 3 130 000 сўмгача иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши ДР билан касалланган беморларда эрта ташхис қўйиш ва асоратларнинг ривожланишининг олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Разработка прогностических критериев в диагностике риска возникновения диабетической ретинопатии» услубий тавсияномаси тасдиқланди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). ДР беморларни даволаш тактикасини такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Совершенствование профилактики риска прогрессирования диабетической ретинопатии» (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу услубий тавсияномалар ДР билан касалланган беморларда касалликнинг ривожланишини комплекс даволаш ва олдини олиш самарадорлигини оширишга ва кўз асоратларининг олдини олиш самарадорлигини ошириш ва ногиронлик даражасини пасайтириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: Inferior Hemi DCP, Perifovea VD DCP, кўзнинг ОКЦА ва VEGF, BDNF биомаркерлари кўрсаткичлари асосида ишлаб чиқилган диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва ривожланиш хавфини дифференциал башоратлашни таклиф этилган усули, касалликнинг турли босқичларида беморларнинг хавф гуруҳларини шахсийлаштирилган тарзда аниқлаш имконини бериши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти ДР нинг юзага келишини ва ривожланишини эрта аниқлаш ва самарадорлигини ошириш учун диабетик ретинопатиянинг турли босқичларини дифференциал башоратлаш усуллари ишлаб чиқилди ва илмий асосланди. Бу беморларда индивидуал эрта ташхис қўйиш сифати ва самарадорлигини ошириш имконини берди. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасининг офталмология бўлимига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва ривожланиш хавфини дифференциал башоратлашни таклиф этилган усули соғлиқни сақлаш амалиётига ахборотлаштириш ва автоматлаштиришни жорий этиш, давлат бюджетини тежаш орқали диабетик ретинопатия билан оғриган беморларни эрта аниқлашга ёрдам беради. 3 йил давомида ДР ривожланиши хавфи бўлган турли гуруҳларда ахборотлаштириш ва автоматлаштиришни жорий этиш орқали диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва ривожланиш хавфини дифференциал башоратлашни таклиф этилган усулидан фойдаланиш натижалари шуни кўрсатдики, клиник кўрсаткичларнинг 2-Б-асосиий асосий гуруҳида назорат гуруҳига нисбатан 2,6 баробарга, жараённинг барқарорлашуви 1,7 баробарга яхшиланиши, назорат гуруҳида 2Б-асосий гуруҳга нисбатан 3 баравар кўпроқ ҳолатнинг ёмонлашиши кузатилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги шундан иборатки, диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва ривожланиш хавфини дифференциал башоратлашни таклиф этилган усулидан фойдаланиш амбулатор шароитда 1 нафар бемор учун бюджет маблағларини 3 130 000 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Профилактик терапиянинг иқтисодий самарадорлиги ҳар бир беморга 9 130 000 сўмга камайтириш имконини берган ва беморларни касалхонага ётқизиш даражасини 1,5 баравар камайтириш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: ДР билан касалланган беморларда эрта ташхис қўйиш ва асоратларнинг ривожланишининг олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Разработка прогностических критериев в диагностике риска возникновения диабетической ретинопатии» услубий тавсияномаси тасдиқланди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). ДР беморларни даволаш тактикасини такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Совершенствование профилактики риска прогрессирования диабетической ретинопатии» (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу тавсияномалар дастлабки босқичларда касалликни аниқлаш ва асоратларни камайтириш самарадорлигини оширишга имкон беради
бешинчи илмий янгилик: диабетик ретинопатиянинг юзага келиши ва жадаллашишининг турли хил хавф гуруҳлари беморларини комплекс терапиясига ангио- ва нейропротекторларни киритиш орқали таклиф этилган усулда даволашда тўр парда микроциркуляцияси, кўз гемодинамикаси кўрсаткичларининг меъёрлашувига ва касалликнинг жадаллашишини пасайишига олиб келиши исботланган; Илмий янгиликнинг аҳамияти: ДРнинг турли хавф гуруҳларидаги беморларда кузатувни олиб бориш "ДР ривожланиш хавфини олдини олиш" усули ишлаб чиқилган ва илмий асосланган бўлиб микроциркуляция кўрсатгичларининг меъёрлашуви ва касалликнинг ривожланишининг пасайишига олиб келади. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасининг офталмология бўлимига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: 3 йил давомида 2-тур қандли диабет билан оғриган ДР ривожланишининг турли хавф гуруҳлари беморларини бошқариш учун ишлаб чиқилган тактикалардан фойдаланиш асосий гуруҳдаги беморларда даволаш натижаларини 37,8%га яхшиланиши қайд этилди, бу назорат гуруҳига нисбатан 2,6 марта кўп, 41% беморларда жараённинг турғунлашиши кузатилди, бу назорат гуруҳи кўрсаткичларидан 1,5 марта кўп. Назорат гуруҳида кўрсатгичлар асосий гуруҳга қараганда 3 баробар кўп ёмонлашди, 50,5% ҳолларда ДР га ўтиш кузатилди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: қуйидагилардан иборат: ДР ривожланиши учун турли хил хавф гуруҳларида 2-тур қандли диабет билан оғриган беморларни бошқариш учун ишлаб чиқилган тактикалар ушбу патология билан касалланган беморларни касалхонага ётқизиш даражасини 1,5 баравар камайтиришга имкон берди. Натижада 2-тур қандли диабети билан оғриган беморларда даволаш буйича таклиф этилган даволашга комплекс ёндашувдан фойдаланиш стационар шароитда 1 нафар бемор учун бюджет маблағларини 9130000 га сум иқтисод қилиш имконини берди. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: ДР беморларни даволаш тактикасини такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Совершенствование профилактики риска прогрессирования диабетической ретинопатии» (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу услубий тавсияномалар ДР билан касалланган беморларда касалликнинг ривожланишини комплекс даволаш ва олдини олиш самарадорлигини оширишга ва кўз асоратларининг олдини олиш самарадорлигини ошириш даражасини пасайтириш имконини беради.
олтинчи илмий янгилик: 2-тур қандли диабет билан оғриган беморларда диабетик ретинопатиянинг олдини олиш ва даволашга дифференциал ёндашув учун тавсия этилган алгоритм клиник, функционал ва лаборатор тадқиқотлари асосида илмий жиҳатдан тасдиқланган ва клиник белгиларининг ривожланишини ва нопролифератив босқичдан пролифератив босқичга ўтишини секинлаштирди; Илмий янгиликнинг аҳамияти: клиник, функционал ва лаборатор текширувлари асосида 2-тур қандли диабети билан оғриган беморларда ДР нинг олдини олиш учун дифференциал ёндашувни такомиллаштириш алгоритми ишлаб чиқилган ва амалга оширилган.Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургия илмий-амалий тиббиёт маркази Термез филлиалига 08.11.2023 йилдаги 22 Т-сон буйруқ билан, СамДТУ кўп тармоқли клиникасига 14.11.2023 йилдаги 117-сон буйруқ билан ва ТТА кўп тармоқли клиникасининг офталмология бўлимига 14.11.2023 йилдаги 138-сон буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Клиник, функционал, лаборатор текширув усулларига асосланиб, қандли диабет 2-тури билан оғриган беморларда ДР олдини олиш бўйича дифференциал ёндашувни такомиллаштириш, эрта ташхислашни яхшилаш, касалликнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши учун хавф гуруҳларини аниқлаш, ДР бошқариш тактикасини стандартлаштириш, бирламчи ва иккиламчи профилактикаси учун илмий асосланган алгоритм ишлаб чиқилган. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: амалга оширилган асосий ташкилий чора-тадбирлар ДРнинг бирламчи ва иккиламчи профилактикасини яхшилашга ёрдам беради, бу еса ўз навбатида бирламчи касалланиш даражасининг пасайишига ва тиббий ёрдам кўрсатиш даражасини оширишга олиб келади. 2-тур қандли диабет билан оғриган беморларда ташҳислаш ва даволашнинг комплекс алгоритми стационар шароитда 1 бемор учун бюджетдан 9130 000 минг сўмни тежаш имконини берган. Илмий янгиликдан кенгайтирилган холда фойдаланиш: ДР билан касалланган беморларда эрта ташхис қўйиш ва асоратларнинг ривожланишининг олдини олиш усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Разработка прогностических критериев в диагностике риска возникновения диабетической ретинопатии» услубий тавсияномаси тасдиқланди (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). ДР беморларни даволаш тактикасини такомиллаштиришга қаратилган илмий натижалар асосида «Совершенствование профилактики риска прогрессирования диабетической ретинопатии» (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 22.07.2024 йилдаги 4-сонли №04/05 йиғилиш баённомаси). Ушбу услубий тавсияномалар ДР билан оғриган беморларда касалликнинг ривожланишини комплекс даволаш ва олдини олиш самарадорлигини оширишга имконини беради.