Маматхужаева Гулнарахан Нажмидиновнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларининг кечиши, даволаш ва олдини олиш хусусиятлари» 14.00.08 – Офтальмология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Tib57.
Илмий маслаҳатчи: Икрамов Азизбек Фазилович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кўз микрохирургияси илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.01.2020.Tib.105.01.
Расмий оппонентлар: Бузруков Ботир Тўлқунович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гаврилова Татъяна Валеръевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси); Содиков Абдувохид Содикович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Доғистон давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий иммун ва антипротеаза реакцияларининг хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда кўз касалликларини эрта ташхислаш, даволаш ва олдини олиш усулларини такомиллаштириш чора-тадбирларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда орасида офталмологик касалликларнинг тарқалиш динамикаси ва шакллари ўрганилди ва ушбу контингент орасида соғлом болалар ва ўсмирларга қараганда оғирроқ ва сурункали яллиғланишли кўз касалликлари сезиларли даражада кенг тарқалганлиги аниқланган;
сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда умумий иммунологик ҳолатнинг бузилиши оғир маҳаллий яллиғланиш реакциясини келтириб чиқариши аниқланиб, бу яллиғланиш цитокини TNF–α даражасининг ошиши ва яллиғланишга қарши интерлейкин IL-10 ва TGF-β1 даражасининг пасайиши билан исботланган;
турли хил яллиғланишли кўз касалликлари бўлган сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий цитокинлар ва протеаза ингибиторлари даражасининг ўзгариши умумий иммунологик ҳолатнинг бузилиши натижасида келиб чиққан маҳаллий яллиғланиш реакциясининг кучайганлигини ва касалликнинг биринчи ўзига хос белгиларига айланиши исботланган;
сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий яллиғланиш реакциясини ривожлантириш учун аниқланган хавф омиллари асосида прогнозлаш тизими ишлаб чиқилган ва патогенетик йўналтирилган даволаш чоралари киритиш билан чора-тадбирлар прогнозлаш тизими такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларининг кечиши, даволаш ва олдини олиш хусусиятларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда орасида офталмологик касалликларнинг тарқалиш динамикаси ва шакллари ўрганилди ва ушбу контингент орасида соғлом болалар ва ўсмирларга қараганда оғирроқ ва сурункали яллиғланишли кўз касалликлари сезиларли даражада кенг тарқалганлиги аниқланлиги бўйича таклифлар Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1001-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини скрининг алгоритми» номли ҳамда 2022 йил 26 сентябрда 8н-р/1021-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини хавф омилларини ўрганиш ва олдини олишни оптималлаштиришга янги ёндашувлар» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Фарғона вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 12.12.2023 йилдаги 75-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 25.12.2023 йилдаги 104-сон ҳамда Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 27.12.2023 йилдаги 178-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда кучли маҳаллий яллиғланиш реакцияси туфайли сурункали блефарит, конъюнктивит ва эписклерит каби касалликларнинг янада оғир кечишини инобатга олиш, ушбу тоифадаги беморларда тўлиқ офтальмологик текширувларни ўтказишни тақазо этади, ва шу билан ушбу касалликларни барвақт аниқлаш, олдини олиш ва даволашга имкониятларини оширади. Иқтисодий самарадорлиги: сил билан хастланган бемор болалар ва ўсмирларда кўз патологиясини эрта ташҳислаш, кўз касалликларини ўз вақтида патогенетик жиҳатдан асосланган даволаш ва олдини олиш даво ҳаражатларини камайтириш ва ётоқ кунларини қисқартириш ҳисобига бир бемор учун 170000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилишга имкон беради. Хулоса: ушбу илмий янгиликни ташхисот стандартларига киритиш сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини эрта ташхислаш, ўз вақтида даволаш ва асоратларини олдини олиш ҳисобига тадқиқот кўлами бўйича 340 нафар беморларнинг бир кунлик шифохонада бўлиш вақти учун 57800000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда умумий иммунологик ҳолатнинг бузилиши оғир маҳаллий яллиғланиш реакциясини келтириб чиқариши аниқланиб, бу яллиғланиш цитокини TNF–α даражасининг ошиши ва яллиғланишга қарши интерлейкин IL-10 ва TGF-β1 даражасининг пасайиши билан исботланганлиг Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1001-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини скрининг алгоритми» номли, 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1006-сон билан тасдиқланган «Сил касаллиги билан ассоциалашган миопияни болалар ва ўсмирларда эрта ташхислаш ва даволашни ишлаб чиқиш» номли ҳамда 2022 йил 26 сентябрда 8н-р/1021-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини хавф омилларини ўрганиш ва олдини олишни оптималлаштиришга янги ёндашувлар» номли услубий тавсияномаларга киритилган. Мазкур таклифлар Фарғона вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 12.12.2023 йилдаги 75-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 25.12.2023 йилдаги 104-сон ҳамда Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 27.12.2023 йилдаги 178-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда протеаза ингибиторлар ҳолати кўрсаткичларини аниқлаш ташҳислаш самарадорлигини оширади ҳамда асоратлар ривожланиш эҳтимолини башорат қилиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: сил билан хастланган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини ўз вақтида патогенетик жиҳатдан асосланган даволаш ётоқ кунларини 5 кунга қисқартириш ҳисобига бир бемор учун 850000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилинишига имкон беради. Хулоса: ушбу илмий янгиликни сил билан хастланган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини комплекс даволашда инобатга олиниши тадқиқот кўлами бўйича 340 нафар беморга хисобланганда 289000000 сўм бюджет маблағлари тежалишига имкон беради.
учинчи илмий янгилик: турли хил яллиғланишли кўз касалликлари бўлган сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий цитокинлар ва протеаза ингибиторлари даражасининг ўзгариши умумий иммунологик ҳолатнинг бузилиши натижасида келиб чиққан маҳаллий яллиғланиш реакциясининг кучайганлигини ва касалликнинг биринчи ўзига хос белгиларига айланиши исботланганлиги Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1001-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини скрининг алгоритми» номли, 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1006-сон билан тасдиқланган «Сил касаллиги билан ассоциалашган миопияни болалар ва ўсмирларда эрта ташхислаш ва даволашни ишлаб чиқиш» номли, ҳамда 2022 йил 26 сентябрда 8н-р/1021-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини хавф омилларини ўрганиш ва олдини олишни оптималлаштиришга янги ёндашувлар» номли услубий тавсияномалар таркибига киритилган. Мазкур таклифлар Фарғона вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 12.12.2023 йилдаги 75-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 25.12.2023 йилдаги 104-сон ҳамда Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 27.12.2023 йилдаги 178-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий цитокинлар ҳолати кўрсаткичларини аниқлаш ташҳислаш самарадорлигини оширади ҳамда асоратлар ривожланиш эҳтимолини башорат қилиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: сил билан хастланган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини ўз вақтида патогенетик жиҳатдан асосланган даволаш ётоқ кунларини 5 кунга қисқартириш ҳисобига бир бемор учун 850000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилишга имкон беради. Хулоса: ушбу илмий янгиликни сил билан хастланган бемор болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини комплекс даволашда инобатга олиш тадқиқот кўлами бўйича 340 нафар беморларга хисобланганда 289000000 сўм бюджет маблағлари тежалишига имкон беради.
тўртинчи илмий янгилик: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда маҳаллий яллиғланиш реакциясини ривожлантириш учун аниқланган хавф омиллари асосида прогнозлаш тизими ишлаб чиқилган ва патогенетик йўналтирилган даволаш чоралари киритиш билан чора-тадбирлар башоратлаш тизими такомиллаштирилганлиги Соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1001-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини скрининг алгоритми» номли, 2022 йил 20 сентябрда 8н-р/1006-сон билан тасдиқланган «Сил касаллиги билан ассоциалашган миопияни болалар ва ўсмирларда эрта ташхислаш ва даволашни ишлаб чиқиш» номли ҳамда 2022 йил 26 сентябрда 8н-р/1021-сон билан тасдиқланган «Сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда кўз касалликларини хавф омилларини ўрганиш ва олдини олишни оптималлаштиришга янги ёндашувлар» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклифлар Фарғона вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 12.12.2023 йилдаги 75-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 25.12.2023 йилдаги 104-сон ҳамда Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 27.12.2023 йилдаги 178-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 июндаги 01/10-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: сил билан хасталанган болалар ва ўсмирларда турли хил кўз касалликларида ишлаб чиқилган эрта ташхислаш ва даволаш усуллари касалликни барвақт аниқланишига, ва шу асосда комплекс даво чораларни амалга ошириш ҳисобига асоратларни олдини олишга, даволаш сифатини оширишга, беморларни шифохонада қолиш муддатларини қисқартиришга, пировардида беморлар хаёт сифатини оширишга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: маҳаллий цитокинлар ва протеаз ингибиторларининг ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда кўз касалликларини эрта ташхислаш ва даволаш усулларини қўллаш даволанишга сарфланадиган ҳаражатлар ҳисобидан бир бемор учун 232000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади. Хулоса: сил билан хасталанган бемор болалар ва ўсмирларда турли хил кўз касалликларида маҳаллий цитокинлар ва протеаз ингибиторларининг ўзгаришини ҳисобга олган ҳолда ишлаб чиқилган кўз касалликларини эрта ташхислаш ва даволаш усулларини жорий этиш тадқиқот кўлами бўйича 340 нафар беморларга хисобланганда 78880000 сўм бюджет маблағлари тежалишига имкон беради.