Djelyalov Marlen Zoidovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtissoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Ta’lim o‘zbek tilida  o‘qitilayotgan 7-9-sinf maktab o‘quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirish”, 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (rus tili) (pedagogika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2021.4.PhD/Ped2847.  
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Jizzax davlat pedagogika universiteti.
Ilmiy rahbar: Ruzieva Dilnoz Isomjonovna, pedagogika fanlari doktori, professor.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa, IK raqami: Chirchiq davlat pedagogika universiteti, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Rasmiy opponentlar: Xodjaniyozov Sardor Umarovich, pedagogika fanlari doktori, professor; Isroilova Dildora Muxtarovna, pedagogika fanlari doktori, dotsent.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘quvchilarining zamonaviy rus tili bo‘yicha lingvistik kompetensiyasini shakllantirish metodikasini takomillshtirish borasida taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
pedagogik ta’limi nazariyasida lingvistik kompetensiyani shakllantirishning nazariy jihatlari rus va o'zbek tillarini lingvodidaktik va kommunikativ nuqtai nazardan taqqoslash va ularning rivojlanish mexanizmlarini takomillashtirish hamda o'quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirishda transpozisiya va interferensiya holatlari aniqlashtirish asosida ochib berilgan;
lingvistik kompetensiyaning mazmun-mohiyati ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning o‘quvchilari bilan muloqotda ona tili bo‘lmagan (rus) tilini o‘qitish jarayonida ularning lingvistik kompetensiyasini shakllantirish bo‘yicha zamonaviy rus tilining qiyosiy konstruksiyalari hamda mashqlar tizimini takomillashtirish asosida ochib berilgan;
umumta’lim maktablari o‘quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirishda yuzaga keladigan qiyinchiliklar va xatolar tipologiyasi zamonaviy rus tilining qiyosiy konstruksiyalariga tayangan holda  rus tilida lingvistik kompetensiyani shakllantirishning zamonaviy pedagogik usullarini o‘quvchilarning individual ta’lim traektoriyasiga metodik jihatdan muvofiqlshtirish asosida aniqlshtirilgan;
ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablar o‘quvchilarining nutqida zamonaviy rus tilining nutqiy va til tuzilmalarini qiyosiy o‘zlashtirish va faollashtirish hamda ta’lim resurslarini tashkil etishning integral tizimlariga moslashtirish asosida lingvistik kompetensiyani rivojlantirishga qaratilgan metodik tavsiyalarning  eksperimental sinovdan o‘tkazilgan tizimi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ta’lim o‘zbek tilida  o‘qitilayotgan  7-9-sinf maktab o‘quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirish metodikasini takomillshtirish bo‘yicha olib borilgan tadqiqot ishlari natijalari asosida:
rus va o'zbek tillarini lingvodidaktik va kommunikativ nuqtai nazardan taqqoslash va ularning rivojlanish mexanizmlarini takomillashtirish hamda o'quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirishda transpozisiya va interferensiya holatlari aniqlashtirish asosida ochib berilgan pedagogik ta’limi nazariyasida lingvistik kompetensiyani shakllantirishning nazariy jihatlariga oid taklif va tavsiyalardan Jizzax politexnika institutida bajarilgan OT-F1-049 – raqamli "Talabalarda assertiv xulq-atvorni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari" mavzusidagi amaliy loyihani bajarishda foydalanilgan (Jizzax politexnika institutining 2023 yil 25-iyuldagi 03-1816-1813-son ma’lumotnomasi). Natijada, xulosalar va tavsiyalar loyiha doirasida dasturlar, tipografik darsliklar, nazariy va amaliy materiallarni tayyorlashda muhim manba sifatida xizmat qilgan;
ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablarning o‘quvchilari bilan muloqotda ona tili bo‘lmagan (rus) tilini o‘qitish jarayonida ularning lingvistik kompetensiyasini shakllantirish bo‘yicha zamonaviy rus tilining qiyosiy konstruksiyalari hamda mashqlar tizimini takomillashtirish asosida ochib berilgan lingvistik kompetensiyaning mazmun-mohiyati borasidagi xulosalar Jizzax politexnika institutida bajarilgan OT-F1-049 – raqamli "Talabalarda assertiv xulq-atvorni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari" nomli amaliy loyihani bajarishda foydalanilgan (Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetining 2023 yil 3-iyundagi 02-07-2070/04-son ma’lumotnomasi). Natijada, ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktab o‘quvchilarning lingvistik kompetensiyasini shakllantirish bo‘yicha topshiriq va mashqlar tizimini ishlab chiqishga xizmat qilgan;
zamonaviy rus tilining qiyosiy konstruksiyalariga tayangan holda  rus tilida lingvistik kompetensiyani shakllantirishning zamonaviy pedagogik usullarini o‘quvchilarning individual ta’lim traektoriyasiga metodik jihatdan muvofiqlshtirish asosida aniqlshtirilgan umumta’lim maktablari o‘quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirishda yuzaga keladigan qiyinchiliklar va xatolar tipologiyasi, lingvistik kompetensiyani rivojlantirishga qaratilgan metodik tavsiyalarning  eksperimental sinovdan o‘tkazilgan tizimi ishlab chiqilgan ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan maktablar o‘quvchilarining nutqida zamonaviy rus tilining nutqiy va til tuzilmalarini qiyosiy o‘zlashtirish va faollashtirish hamda ta’lim resurslarini tashkil etishning integral tizimlariga moslashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalardan Jizzax politexnika institutida bajarilgan OT-F1-049 – raqamli "Talabalarda assertiv xulq-atvorni shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlari" nomli amaliy loyihani bajarishda foydalanilgan (Jizzax politexnika institutining 2023 yil 25-iyuldagi 03-1816-1813-son ma’lumotnomasi). Natijada, chet tilidagi maktab o‘quvchilarining lingvistik kompetensiyasini shakllantirish birliklari sifatida rus va o‘zbek tillarining o‘rgatilgan til tuzilmalarini qiyosiy nutqda qo‘llash xususiyatlari aniqlshtirilgan.