Наврузова Нилуфар Орзижоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертaцияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертaция мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бачадон бўйни рак олди касалликларини эрта ташхислаш, олдини олишнинг замонавий тенденцияси ва имкониятлари”, 14.00.01– Акушерлик ва гинекология; 14.00.25 – Клиник-лаборатор ва функционал диагностика.
Диссертaция мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Tib1472.
Илмий раҳбарлар: Ихтиярова Гульчехра Акмаловна, тиббиёт фанлари доктори (DSc), профессор; Муминова Нигора Хайритдиновна, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертaция бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.04.2022.Tib.93.02.
Расмий оппонентлар: Ҳамдамова Мухайё Тухтасиновна, тиббиёт фанлари доктори профессор; Мухамедова Нурхон Халимовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Н.Н. Бурденко номли Воронеж давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертaция йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқоднинг мақсади: бачадон бўйни цервикал интраэпителиал неоплазиясини эрта ташхислашда клинико-анамнестик, инструментал, иммуно-биокимёвий маркерларни қиёсий ташхислаш ва профилактик усулларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
цлиндрик интраэпителиал неоплазия ва одам папилома вирусининг ривожланиши аеллар анамнезидаги ошқозон ичак касалликлари, хомила тушиш ёки ундани нуқсонлар учраш холатлари кин микробиотасининг анаэроб дисбиози, яъни Lactobacillus spp. камайиши ва шартли патоген микрофлоранинг Atopobium vaginae, Megasphaera spp. ва уреаплазма, микоплазма кўпайиши билан ўзаро боғлиқлиги бн узвий богликликлари исботланган;
одам патилома вируси мусбат бўлган цервикал неоплазиялари генитал герпес ва облигат анаэробларнинг ошиши HSIL нинг LSIL га нисбатан қинда оғир дисбиотик жараёнларнинг ривожланиши билан кечиши асосланган;
ROC таҳлил асосида гипергомоцистеинемия, IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α ошиши таснифи, сезгирлиги ва ўзаро корреляцион боғлиқлиги, CIN эрта ташхислаш режасини танлашдаги башоратловчи маркёрлар эканлиги исботланган;
ўтказилган тадқиқотлар асосида клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб бачадон бўйни рак олди касалликлари хавфини эрта башоратлаш шкаласи яратилиб, ташхислаш ва поғонали профилактика билан алгоритми такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
«Бачадон бўйни рак олди касалликлари дифференциал диагностикасини такомиллаштириш усули» мавзусидаги илмий янгиликни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 20224 йил 25 сентябрдаги 06/75-сон хулосаси олинган.
биринчи илмий янгилик: Цлиндрик интраэпителиал неоплазия ва одам папилома вирусининг ривожланиши аеллар анамнезидаги ошқозон ичак касалликлари, хомила тушиш ёки ундани нуқсонлар учраш холатлари кин микробиотасининг анаэроб дисбиози, яъни Lactobacillus spp. камайиши ва шартли патоген микрофлоранинг Atopobium vaginae, Megasphaera spp. ва уреаплазма, микоплазма кўпайиши билан ўзаро боғлиқлиги бн узвий богликликлари исботланган. Ижтимоий самарадорлиги: касаллик хавфини эрта бартараф этиш ҳисобига анамнезида бола ташлаш, ҳомила нуқсонлари каби кўрсаткичлар 1,5 баравар камайган ҳамда қин микробиотасини чуқур бузилишларини эрта аниқлаш амалга оширилган тақдирда ушбу касаллик билан боғлиқ бўлган сарф-харажатларни камайтиришга эришилади. Иқтисодий самарадорлиги: бачадон бўйни рак олди касалликлари билан хасталланган аёлларнинг қин микробиотасини эрта аниқлаш натижасида беморларнинг амбулатор мурожаатлари қисқариши ва стационар даволаниш кўрсатмаси ҳисобидан ҳар бир нафар бемор учун сарфланадиган бюджет харажатларини 333000 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: бачадон бўйни рак олди касалликлари билан хасталанган аёлларнинг қин микробиотасини чуқур бузилишларини эрта аниқлаш муҳим аҳамият касб этди.
иккинчи илмий янгилик: одам папилома вируси мусбат бўлган цервикал неоплазиялари генитал герпес ва облигат анаэробларнинг ошиши HSIL нинг LSIL га нисбатан қинда оғир дисбиотик жараёнларнинг ривожланиши билан кечиши асосланган. Ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотларда цервикал интраэпителиал неоплазияси билан хасталланган аёлларда одам папилломовирус вирусининг клиник кечиш хусусиятлари баҳоланиб, одам папилломовирус вируси мусбат бўлган цервикал неоплазиялари генитал герпес ва облигат анаэробларнинг ошиши HSIL нинг LSIL га нисбатан қинда оғир дисбиотик жараёнларнинг ривожланиши билан кечиши характердалиги тасдиқланган. Иқтисодий самарадорлиги: одам папилломовирус вируси кўрсаткичи аниқланганда беморларнинг амбулатор мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан 94300 сўм, бюджетдан ташқари 62100 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилинган. Хулоса: одам папилломовирус вируси аҳамияти баҳоланганда цервикал интраэпителиал неоплазияси эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар 1 нафар бемордан 156400 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: ROC таҳлил асосида гипергомоцистеинемия, IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α ошиши таснифи, сезгирлиги ва ўзаро корреляцион боғлиқлиги, CIN эрта ташхислаш режасини танлашдаги башоратловчи маркёрлар эканлиги исботланган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: ўтказилган тадқиқотларда гипергомоцистеинемия ва IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α корреляцион боғлиқликлар исботланган. CIN эрта ташхислаш башоратлашда интерлейкин кўрсаткичларидан IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α ҳамда гомоцистеин миқдорини аниқлашнинг диагностик ва прогностик аҳамияти кўрсатилган. Ўтказилган лаборатор мезонлар асосида ташхислаш дастлабки даражаларда цервикал интраэпителиал неоплазиясини даволаш, ногиронлик ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш чораларини белгилайди ҳамда беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: гипергомоцистеинемия ва IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α кўрсаткичлари ўртасидаги корреляцион боғлиқликларга асосланиб, цервикал интраэпителиал неоплазиясини эрта даврларда аниқланганда беморларнинг амбулатор мурожаати 3 мартага камаяди, мутахассис кўриги ва стандарт бўйича бажариладиган бошқа лаборатор таҳлиллар сони 2 мартага қисқариши ҳисобидан ҳар бир нафар беморга бюджет ҳисобидан 304800 сўм, бюджетдан ташқари 192000 сўм миқдордаги харажат иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: гипергомоцистеинемия ва IL-4, IL-6, IL-10, TNF-α кўрсаткичлари ўртасидаги корреляцион боғлиқликларга асосида ишлаб чиқилган лаборатор мезонлардан фойдаланиб эрта ташхислаш ҳисобидан ҳар бир нафар бемордан 496800 сўмга иқтисод қилиш имконини берган.
тўртинчи илмий янгилик: ўтказилган тадқиқотлар асосида клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб бачадон бўйни рак олди касалликлари хавфини эрта башоратлаш шкаласи яратилиб, ташхислаш ва профилактиканинг поғонали алгоритми оптималлаштирилган. Ижтимоий самарадорлиги: клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб бачадон бўйни рак олди касалликларини эрта хавфини башоратлаш шкаласи ва профилактик алгоритмини қўллаш орқали акушерлик асоратлари ва гинекологик кўрсаткичларининг пасайиши ва профилактик тадбирларнинг самарадорлиги ортишига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: бачадон бўйни рак олди касаллигининг ривожланишини олдини олиш ҳисобига диагностик-даволаш тадбирларига кетадиган харажатлар бир нафар бемор ҳисобига 1151300 сўмга иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: клиник, иммунологик ва лаборатор кўрсакичлар маълумотларига асосланиб бачадон бўйни рак олди касалликларини эрта хавфини башоратлаш шкаласи ва профилактик алгоритмини қўллаш касалликни олдини олиш тадбирларини ишлаб чиқишда муҳим аҳамият касб этади.