Гулманов Ильич Джумабаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Экспериментал пневмония ва ёғли юклама шароитида ўпка тўқимасининг морфофункционал хусусиятлари», 14.00.02 – Морфология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Tib265.
Илмий раҳбар: Усманов Равшан Джахангирович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Расулов Ҳамидулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тешаев Шуҳрат Жумаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Қозоқ миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: бактериал генезга эга экспериментал яллиғланиш чақирилганда ва ёғли юкламадан кейин ўпка тўқимасида кечадиган ўзгаришларнинг морфофункционал хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
пневмония касаллигининг ўткир даврини ўтказиб юбормасдан эрта ташҳислаш ва даволаш чораларини бошлашга имконини берадиган, совуқ таъсири остида бактерияларнинг вирулент штаммларини интратрахеал юборишдан сўнг, ўпка тўқималарида яллиғланиш жараёнининг босқичма-босқич кечиши аниқланган;
пневмония касаллигининг олдини олиш тадбирларини ўтказишда ва ўпка тўқимасининг ҳимоя тизимига ижобий таъсирини белгилаб берувчи ўпка тўқималарининг эпителиал ҳужайраларидаги ва эпителиостромал ўзаро боғлиқлик жараёнидаги ўзгаришларнинг носпецифик яллиғланиш ривожланишида ҳал қилувчи аҳамияти асосланган;
ўпка сурфактант тизимидаги бузилишларни белгилаб берувчи маркер сифатида қўллашга имкон берадиган ўпка тўқималарининг липидлари ва ўпка сурфактантининг фосфолипид таркибидаги биокимёвий ўзгаришлар исботланган;
сурфактант секреция қилувчи ҳамда токсик моддаларни элиминациясида иштирок этувчи ҳужайралар функциясини индукциялаш борасида аҳамиятга эга бўлган қон ва лимфа томирлари, шунингдек эпителий ҳамда интерстициал тўқималарнинг ҳужайралари ярим тўйинган ёғларнинг ўпкадаги метаболизмида иштирок этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Экспериментал пневмония ва ёғли юклама шароитида ўпка тўқимасининг морфофункционал хусусиятлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: пневмония касаллигининг ўткир даврини ўтказиб юбормасдан эрта ташҳислаш ва даволаш чораларини бошлашга имконини берадиган, совуқ таъсири остида бактерияларнинг вирулент штаммларини интратрахеал юборишдан сўнг, ўпка тўқималарида яллиғланиш жараёнининг босқичма-босқич кечиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 24 майда 03-23/102-t-сон билан тасдиқланган «Совуқ ҳарорат таъсири шароитида вирулент бактерияларни интратрахеал киритиш билан чақирилган ўпка тўқимасининг яллиғланиши экспериментал модели самарадорлиги» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф В.Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази давлат муассаси илмий-экспериментал бўлим ва виварий ўқув маркази бўйича 09.11.2023 йилдаги 1027-сон ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази экспериментал тиббиёт, патоморфология ва генетика лабораторияси бўйича 19.12.2023 йилдаги 521-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: экспериментал пневмония модели ўпка тўқимасининг морфологик ва функционал ўзгаришлари механизмларини очиб беришга қаратилган, бу эса патологик жараённинг энг муҳим босқичларини белгилашга, оқибатларини башорат қилиш ва якуний натижага йўналтирилган керакли даволаш тадбирларини ўтказишга фундаментал имкон бериши билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари ўпканинг сурфактант тизимидаги ўзгаришлар қонуниятларига асосланган ҳолда ярим тўйинган ўсимлик ёғининг ижобий натижаларини инобатга олиш оқибатида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: пневмония касаллигининг олдини олиш тадбирларини ўтказишда ва ўпка тўқимасининг ҳимоя тизимига ижобий таъсирини белгилаб берувчи ўпка тўқималарининг эпителиал ҳужайраларидаги ва эпителиостромал ўзаро боғлиқлик жараёнидаги ўзгаришларнинг носпецифик яллиғланиш ривожланишида ҳал қилувчи аҳамияти асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 24 майда 03-23/102-t-сон билан тасдиқланган «Совуқ ҳарорат таъсири шароитида вирулент бактерияларни интратрахеал киритиш билан чақирилган ўпка тўқимасининг яллиғланиши экспериментал модели самарадорлиги» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф В.Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази давлат муассаси илмий-экспериментал бўлим ва виварий ўқув маркази бўйича 09.11.2023 йилдаги 1027-сон ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази экспериментал тиббиёт, патоморфология ва генетика лабораторияси бўйича 19.12.2023 йилдаги 521-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: экспериментал пневмония модели ўпка тўқимасининг морфологик ва функционал ўзгаришлари механизмларини очиб беришга қаратилган, бу эса патологик жараённинг энг муҳим босқичларини белгилашга, оқибатларини башорат қилиш ва якуний натижага йўналтирилган керакли даволаш тадбирларини ўтказишга фундаментал имкон бериши билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари ўпканинг сурфактант тизимидаги ўзгаришлар қонуниятларига асосланган ҳолда ярим тўйинган ўсимлик ёғининг ижобий натижаларини инобатга олиш оқибатида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: ўпка сурфактант тизимидаги бузилишларни белгилаб берувчи маркер сифатида қўллашга имкон берадиган ўпка тўқималарининг липидлари ва ўпка сурфактантининг фосфолипид таркибидаги биокимёвий ўзгаришлар исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 24 майда 03-23/102-t-сон билан тасдиқланган «Совуқ ҳарорат таъсири шароитида вирулент бактерияларни интратрахеал киритиш билан чақирилган ўпка тўқимасининг яллиғланиши экспериментал модели самарадорлиги» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф В.Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази давлат муассаси илмий-экспериментал бўлим ва виварий ўқув маркази бўйича 09.11.2023 йилдаги 1027-сон ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази экспериментал тиббиёт, патоморфология ва генетика лабораторияси бўйича 19.12.2023 йилдаги 521-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: экспериментал пневмония модели ўпка тўқимасининг морфологик ва функционал ўзгаришлари механизмларини очиб беришга қаратилган, бу эса патологик жараённинг энг муҳим босқичларини белгилашга, оқибатларини башорат қилиш ва якуний натижага йўналтирилган керакли даволаш тадбирларини ўтказишга фундаментал имкон бериши билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари ўпканинг сурфактант тизимидаги ўзгаришлар қонуниятларига асосланган ҳолда ярим тўйинган ўсимлик ёғининг ижобий натижаларини инобатга олиш оқибатида иқтисод қилинад;.
тўртинчи илмий янгилик: сурфактант секреция қилувчи ҳамда токсик моддаларни элиминациясида иштирок этувчи ҳужайралар функциясини индукциялаш борасида аҳамиятга эга бўлган қон ва лимфа томирлари, шунингдек эпителий ҳамда интерстициал тўқималарнинг ҳужайралари ярим тўйинган ёғларнинг ўпкадаги метаболизмида иштирок этиши аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент тиббиёт академияси Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 24 майда 03-23/102-t-сон билан тасдиқланган «Совуқ ҳарорат таъсири шароитида вирулент бактерияларни интратрахеал киритиш билан чақирилган ўпка тўқимасининг яллиғланиши экспериментал модели самарадорлиги» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф В.Вохидов номидаги Республика ихтисослаштирилган хирургия илмий-амалий тиббиёт маркази давлат муассаси илмий-экспериментал бўлим ва виварий ўқув маркази бўйича 09.11.2023 йилдаги 1027-сон ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази экспериментал тиббиёт, патоморфология ва генетика лабораторияси бўйича 19.12.2023 йилдаги 521-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 15 июлдаги 03/25-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: экспериментал пневмония модели ўпка тўқимасининг морфологик ва функционал ўзгаришлари механизмларини очиб беришга қаратилган, бу эса патологик жараённинг энг муҳим босқичларини белгилашга, оқибатларини башорат қилиш ва якуний натижага йўналтирилган керакли даволаш тадбирларини ўтказишга фундаментал имкон бериши билан изоҳланади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш учун сарфланадиган маълум бир бюджет маблағлари ўпканинг сурфактант тизимидаги ўзгаришлар қонуниятларига асосланган ҳолда ярим тўйинган ўсимлик ёғининг ижобий натижаларини инобатга олиш оқибатида иқтисод қилинади.