Ризаев Азизжон Рахимджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Саудия Арабистони миллий идентификациясининг хавфсизлик парадигмаси”, 23.00.02 – Сиёсий институтлар, жараёнлар ва технологиялар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.PhD/Ss456
Илмий раҳбар: Абдуллаев Нодир Абдулхаевич, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:
Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/29.12.2022.Ss.21.02.
Расмий оппонентлар:
Муҳаммадсидиқов Муҳаммадолим Муҳаммадрозиқ ўғли, сиёсий фанлар доктори, профессор.
Абдуллаев Улуғбек Артикбаевич, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Саудия Арабистони миллий идентиклигининг хавфсизлик парадигмасини комплекс таҳлил этиш орқали, унинг ўзаро богʻлиқлиги, генезиси, эволюцияси, асосий компонентлари ва ҳозирги шароитдаги трансформациясини ҳамда мазкур феноменнинг мамлакат ички ва ташқи сиёсатига таъсири моҳиятини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
араб давлатлари, жумладан, Саудия Арабистонида миллий идентиклик давлат қурилиши, ижтимоий муносабатлар ва қадриятлар тизими контекстида ўрганиладиган фанлараро тушунча бўлиб, тарихий ўтмиш, сиёсий тузум, маданий анʼаналар ҳамда хулқ-атвор стереотиплари ва миллий мерос билан богʻлиқ консептуал компонентлардан иборатлиги аниқланган;
Саудия миллий идентиклигининг хавфсизлик парадигмаси ислом ақидаси ва ижтимоий-сиёсий таълимотлар, Ол Сауд оиласи легитимлиги, араб этнолингвистик устуворлиги, ижтимоий иерархия, иқтисодий барқарорлик, минтақавий гегемония, стратегик ҳамкорлик, геосиёсий рақобат, экстремизмга қарши кураш ҳамда модернизация ва анʼаналар ўртасидаги мувозанатни сақлаш каби ўзаро алоқадор элементлар тизимидан таркиб топганлиги очиб берилган;
диний меʼёрлар ва урф-одатлар замонавий ўзгаришлар ҳамда муаммолар билан ўзаро таъсир қилиб, Саудия Арабистони идентиклигида ўзига хос синтез яратиши ва глобаллашув шароитида миллий ўзлик жамиятнинг мустаҳккам ва барқарор ривожланиш мақсадларига эришишни таъминловчи кўп қиррали, динамик ва интеграцион омил эканлиги илмий асосланган;
Саудия Арабистонида миллий идентикликни шакллантиришда миллийлик мафкурасига таянилиши, унда мамлакатнинг тарихий, сиёсий ва диний-маданий хусусиятлари акс этиши, шунингдек, демократик тамойилларни жорий этиш ёндашувининг ислом ақидасига асосланганлиги ва Подшоҳликнинг ижтимоий-сиёсий контекстига мослаштирилганлиги ҳамда ушбу моделнинг миллий бирлик ва суверенитетни сақлаб қолишга қаратилган ислоҳотлар стратегияси асосида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Саудия Арабистони миллий идентиклигининг хавфсизлик парадигмасини тадқиқ этиш бўйича олинган натижалар асосида:
глобаллашув шароитида миллий идентикликни сақлаб қолиш ва ривожлантириш Саудия Арабистони раҳбариятининг устувор вазифаларидан бири эканлиги ва бундай шароитда Подшоҳликнинг ички ва ташқи сиёсатини шакллантириш ва амалга оширишда миллий ўзликни марказий омил сифатида қўллаши, уни мамлакат барқарорлиги, хавфсизлиги ва халқаро нуфузини таъминлаш манбаси деб ҳисоблаши борасидаги асосий илмий янгиликлар Ўзбекистон Республикасининг Ташқи ишлар вазирлиги томонидан ахборот-таҳлилий ҳужжатларни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлигининг 2024-йил 24-апрелдаги 18/157-сонли маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон Республикаси ва Саудия Арабистони ўртасида дипломатик муносабатларни олиб бориш, Саудия миллий идентиклигининг мамлакат хавфсизлиги ва барқарорлигини таъминлашдаги роли, шунингдек, Подшоҳликни ташқи таҳдидлардан сақлаб қолиш ва ривожлантиришнинг сиёсий-ҳуқуқий механизмлари миллий ҳамда халқаро даражада етарли шаклланмагани уларни такомиллаштириш зарурати мавжудлиги борасидаги хулосаларни илмий асослашга хизмат қилган;
Саудия Арабистонидаги миллий ҳамда диний қадриятларни сақлаб қолиш ва модернизация, ислоҳотлар тарафдорлари ўртасидаги зиддиятлар мамлакатни ташқи таъсирларга нисбатан заифлашувига, ҳудудий парчаланишига, ёшлар ва анʼанавий элита ўртасидаги тафовут иқтисодий ривожланишга салбий таъсир қилаётганлиги, суверенитетига хавф солиши мумкин бўлган таҳдидларга қарши шаффоф институционал, давлат бошқаруви тизими ресурсларидан самарали фойдаланиш, халқ манфаатларига асосланган хавфсизлик тизимини яратиш борасидаги тадқиқот натижалари ва хулосалари Халқаро муносабатлар бўйича ахборот-таҳлил маркази томонидан араб давлатлари ички ва ташқи сиёсати, ижтимоий-сиёсий жараёнлари бўйича ҳужжатлар тайёрлашда фойдаланилган (ХМАТМ 2024-йил 20-мартдаги 01/42-сонли маълумотномаси). Натижада ички сиёсий масалаларни ҳал қилиш муаммолари, жамиятнинг этник ва конфессионал ўзига хослигини инобатга олиш зарурати, уларнинг мамлакатдаги ижтимоий-сиёсий жараёнларга таъсири, ахборот хавфсизлиги ва мафкуравий таҳдидларга қарши кураш бўйича таклиф ва тавсиялар тайёрлашга хизмат қилган;
Саудия Арабистони миллий идентиклигида умумараб ва ислом уммаси бирлиги гʻоялари муҳим ўрин тутиши, миллийлик гʻояларини таргʻиб қилиш Саудия руҳонияти вакилларининг Подшоҳликдаги ҳукмрон мавқеини ва ички сиёсатга таъсирини камайтиришга қаратилгани, Ар-Риёд миллий идентикликни шакллантиришда анʼанавий қадриятлар ва замонавий тараққиёт ўртасида мувозанатни сақлашга интилиши борасидаги хулосалардан Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон либерал-демократик партияси Сиёсий кенгаши ижроия қўмитаси хорижий мамлакатлар тажрибаларини ўрганган ҳолда қонунчилик ташаббусларини ишлаб чиқиш ҳамда сиёсий жараёнларга оид ахборот-таҳлилий ҳужжатлар тайёрлашда фойдаланилган. (Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ҳаракати – Ўзбекистон либерал-демократик партияси Сиёсий кенгаши ижроия қўмитасининг 2024-йил 20-мартдаги 01-27/171-сонли маълумотномаси). Натижада партия фаолиятини тизимли ташкил этиш, жамиятда сиёсий ислоҳотларни амалга ошириш механизмларини такомиллаштириш, давлат органлари ўз фаолиятида инсон манфаатларини таъминлашга қаратилган бошқарув механизмига таяниш зарурияти бўйича таклифлар тайёрлашга хизмат қилган.