Чоршанбиев Фарход Махматмуродовичнинг
диссертация ҳимоясисиз селексия ютуғи (ихтиро патенти) асосида фан доктори (DSc)
илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Зиркнинг истиқболли шаклларини танлаш ва навларини яратиш”, 06.03.01-Ўрмон экинлари, селекция, уруғчилик ва шаҳарларни кўкаламзорлаштириш. Ўрмонлар агромелиорацияси ва ҳимоя ўрмонларини барпо этиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.DSc/Qx219.
Илмий маслаҳатчи: Кайимов Абдихалил, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Илмий-тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти: Зиркнинг тангасимон зирк “Сижжак-1” (НАП 466), қизил зирк “Нанай-5” (НАП 457) ва қорақанд зирк “Сижжак-10” (НАП 464).  
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистон флорасида зирк (Берберис Л.) туркумидаги маҳаллий турлар – қорақанд зирк (Берберис облонга), қизил зирк (Берберис интегеррима), тангасимон зирк (Берберис нуммулариа) нинг био-морфологик кўрсаткичларини аниқлаб танловлар натижасида янги навларини яратиш, кўчатларини етиштириш, етиштирилган кўчатлардан мелиоратив ҳолати оғир таназзулга учраган (Тошкент вилояти) ерларда она плантациясини барпо этишдан иборат.   
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ғарбий Тян-Шанда зиркнинг 10 та, хўжалик-биологик қимматли белгиларга эга мусбат шакллари танланган, комплекс баҳоланган ва селекция мақсадлари учун бирламчи намуналар сифатида фойдаланилган;
танланган истиқболли шакллар асосида зиркнинг янги Сижжак -1, Нанай - 5 ва Сижжак -10 навлари  яратилган;
яратилган зирк навларининг ўсиши, ривожланиши ҳамда асосий қимматли-хўжалик белгилари таҳлил қилинган;
зирк шакллари меваларининг биокимёвий таркиби аниқланган;
янги яратилган қорақанд зирк СИЖЖАК – 10 (Берберис облонга), қизил зирк Нанай - 5 (Берберис интегеррима) ва тангасимон зирк СИЖЖАК - 1  (Берберис нуммулариа) навларининг назорат вариантига нисбатан мева маҳсулдорлик кўрсаткичлари 2-3 баробаргача юқорилиги асосланган;
зирк уруғларини териш, стратификация қилиш экиш ва кўчатларни парваришлаш агротехникаси ҳамда селексион асосда плантациясини барпо этиш бўйича илмий асосланган тавсиянома ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тангасимон зирк, Қизил зирк ва Қорақанд зиркнинг истиқболли шаклларини танлаш асосида янги навларини яратиш бўйича олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
“Зиркни кўпайтириш ва плантацияда ўстириш” бўйича Тавсияномаси тасдиқланган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришлари вазирлигининг 2024 йилнинг 15 августдаги 03-03/3-7922–сон маълумотномаси). Ушбу тавсиянома вазирлик тизимидаги ўрмон хўжаликларида зирк турларини уруғидан етиштириш ҳамда плантациясини барпо этишда қўлланма сифатида хизмат қилмоқда. Натижада, ўрмон хўжалиги тизимида гектарига 800 минг дона стандарт кўчатлари етиштирилиб, 783099,85 минг сўм/га даромад олиниши таъминланган.
Зирк навлари асосида Оҳангарон давлат ўрмон хўжалигининг Марказий ниҳолхонаси 0,10 га ва Қорасирт бўлимининг 17-назорат ҳудудида 2 гектар майдонда она плантация барпо этишга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришлари вазирлигининг 2024 йилнинг 15 августдаги 03-03/3-7922–сон маълумотномаси). Ушбу она плантация келажакда яна сермаҳсул янги навларни яратишга, фармацевтика саноати учун хом-ашё манбаи сифатида ва ҳудуд ерларининг эррозиясини олдини олишда ва зирк генофондни бойитишда хизмат қилмоқда;
Зирк навлари Саксонота давлат ўрмон ишлаб чиқариш корхонасининг Сўқоқ бўлимида зирк навларини 140 туп кўчати, Дехқонобод давлат ўрмон хўжалигида 0,8 га, майдонга экилиб жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгаришлари вазирлигининг 2024 йилнинг 15 августдаги 03-03/3-7922–сон маълумотномаси). Бу эса ўз навбатида ҳудудда зирк генофонди биохилма-хиллигини ошириш, фауна вакиллари учун озуқа манбаи яратилишини таъминлаган;
ЎзР ФА Ботаника институти ҳузуридаги акaдемик Ф.Н. Русaнов номидaги Тошкент ботaникa боғининг Мaркaзий Осиё экспозициясидa ҳaмдa Игнa бaргли дaрaхтлaр худудидa 0,10 гa мaйдондa зирк турлaри нaмунaвий коллекцияси ярaтилгaн (Ўзбекистон Республикaси экология, aтроф-муҳитни муҳофaзa қилиш вa иқлим ўзгaришлaри вaзирлигининг 2024 йилнинг 15 aвгустдaги 03-03/3-7922–сон мaълумотномaси). Ушбу нaмунaвий зирк коллекцияси вегетaтив вa уруғлaр тaйёрлaш мaнбaи бўлиб хизмaт қилмоқдa.