Боқиев Комилжон Шодиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Шошилинч жаррохлик амалиётидаги беморларда тезлаштирилган тикланиш протоколининг самарадорлигини бахолаш», 14.00.37 – Анестезиология ва реаниматология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/Tib2336..
Илмий раҳбар: Шарипова Висолатхон Хамзаевна,тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика шошилинч тиббий ëрдам илмий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.63.01.
Расмий оппонентлар: Атаханов Шухрат Эргашевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Нематжон Комилжонович,тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот номи: И.И.Джанелидзе номидаги тез тиббий ёрдам илмий-амалий институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик
II.    Тадқиқотнинг мақсади: турли этиологияли асоратланган перитонит, шошилинч жарроҳлик патология кузатилган беморларни даволаш натижаларининг ERAS (enhanced recovery after surgery) протоколини татбиқ этиш йўли билан яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тарқалган перитонит туфайли жарроҳлик амалиётларидан сўнг тезлаштирилган тикланиш протоколи (ЕRAS) компонентларинг самарадорлиги беморларда бронхопулмонар клиренси қисқа вақтда сезиларли оширилиши, сийдик йўллари инфекцияси омили эрта бартараф этилиши, ичак қисқаришда парасимпатик автономияси эрта тикланиши асосида эканлиги исботланган;
тарқалган перитонит туфайли жарроҳлик амалиётларда мултимодал оғриқсизлантириш технологияси билан бирга амалиётдан сўнг таклиф этилган тезлаштирилган тикланиш протоколи комбинацион қўлланишининг самарадорлиги беморларнинг ноцецептив рецепторларни опиоид аналгетикларга сезувчанлигини билвосита ошиши, бош мия хўжайраларнинг кислород етишмовчиликка чидамлигини бевосита ошиши ва симпатик нерв толалар проприоцептив ҳусусиятларини тикланиши ҳисобига эканлиги исботланган;
мослаштирилган тезкор тикланиш протоколининг самарадорлигини баҳолашда беморларнинг эрта фаоллаштириш даври, эрта оғиз орқали озиқаланиши, амалиётдан кейинг делирий ривожланиши каби омилларининг тўғри корреляцион алоқаси исботланган;
таклиф этилган мултимодал регионар ва умумий оғриқсизлантириш ҳамда амалиётдан сўнг эрта тикланиш протоколи комбинациясини қўлланиш асосидаги алгоритм самарадорлиги наркотик аналгетикларни истеъмолини 67% га камайиши, оғриқсизлантириш сифатини 50% ва оғриқсизлантириш давомийлигини 2,5 мартага яхшилаш ҳисобига бўлгани исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Илмий кенгашининг 03.09.2023 йилдаги №2-сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: турли этиологияли перитонит учун жарроҳлик амалиётидан сўнг тезлаштирилган тикланиш протоколи (ЕRAS) компонентлари асослаб берилди, мослаштирилди ва шошилинч жарроҳлик амалиётига жорий етилди, бу эса бронхопулмонар асоратлар, сийдик йўллари инфекциясини камайтириши, ичак парезининг намоён бўлиш муддатини қисқартириш ва ичак перисталтикасининг бошланиши вақтини қисқартириш имконини берган ва шошилинч жарроҳлик амалиётларидан сўнг беморларни тезлаштирилган соғломлаштириш протоколини қўлланишнинг илмий натижалари РШТЁИМ илмий ва клиник бўлимлари амалиётига, шунингдек, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази филиаллари Қашқдарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (05.07.2023 й.; №81-Т рақамли) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Сурхондарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (27.03.2023 й.; №88-Т рақамли) буйруқ билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги РШТЁИМ Экспертлар кенгашининг 2023-йил 10-майдаги №4-сонли баённомаси.). Ижтимоий самарадорлиги: беморларда бронхопулмонар клиренси қисқа даврда яхшиланиши ҳисобига касалхонада пневмония ривожланишининг камайиши, шунингдек, цистит ва пиелонефрит намоён бўлишининг камайиши антибиотикларни истеъмолини камайтирган ва клиник хамда бактериологик текширувларни камайтириши ҳисобига ушбу беморларнинг реанимация бўлимида даволаниш учун бир кунда сарфланадиган ўртача маблағни 4200000 дан 2000000 сўмгача ва реанимацион даврини 8 кундан 3 кунгача қисқартириш ҳисобига жами бир бемор учун 27600000 (4200000 х 8 – 2000000 х 3) сўмни иқтисод қилиш имконини беради.
иккинчи илмий янгилик: опиоидларни тежовчи мултимодал оғриқсизлантириш технологияси самарадорлигини қиёсий таҳлил қилиш асосида турли хил этиологияли перитонит бўйича шошилинч жарроҳлик амалиётидан сўнг беморларда тезлаштирилган тикланиш протоколи компонентларини қўллаш самарадорлиги ва хавфсизлиги исботланган, делирий ривожланиши, операциядан кейинги кўнгил айниши ва қайт қилиш камайтиришга имкон яратилган ва шошилинч жарроҳлик амалиётларидан сўнг беморларни тезлаштирилган соғломлаштириш протоколини қўлланишнинг илмий натижалари РШТЁИМ илмий ва клиник бўлимлари амалиётига, шунингдек, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази филиаллари Қашқдарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (05.07.2023 й.; №81-Т рақамли) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Сурхондарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (27.03.2023 й.; №88-Т рақамли) буйруқ билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги РШТЁИМ Экспертлар кенгашининг 2023-йил 10-майдаги №4-сонли баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги: беморларни тезлаштирилган тикланиш протоколининг асосий компоненти сифатида регионар блокадалар асосида операциядан кейинги оғриқсизлантириш учун мултимодал опиоидларни тежовчи технологиядан фойдаланиш наркотик воситалар истеъмол қилишни камайтиришга имкон беради ва наркотик анальгетикларга хос бўлган нохуш хусусиятларни камайтиришга олиб келиши ҳисобига, профилактик чораларни қўллаш амалиётдан кейинги даврда кўнгил айниши ва қайт қилишни камайтиришга олиб келиши ва амалиётдан кейинг делирийнинг олдини олиши ҳисобига ҳаёт сифатини яхшилайди ва когнитив бузилишларни камайтириб, беморларнинг эрта тикланишига ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: перитонит билан оғриган шошилинч беморларда мултимодал аналгезиянинг бир қисми сифатида ултратовуш навигация назорати остида регионар технологиялардан фойдаланиш оғриқсизлантириш сифатини 50% га яхшиланганлиги, оғриқсизлантириш муддати 2,5 баробар узоқроқ чўзилганлиги, наркотик аналгетикларнинг истеъмол қилиш даражаси 67% га камайганлиги, кўнгил айниши ва қайт қилишни 75% га, шунингдек делирийни 70% га камайганлиги ҳисобига бир бемор учун қўшимча 1220000 сўм, ҳамда тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=203) 247660000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: турли этиологияли перитонит бўйича шошилинч операциялардан сўнг беморларни тезлаштирилган тикланиш протоколининг мослаштирилган компонентларини қўллашда беморларнинг реанимация ва умумий шифохонада қолиш муддати қисқартирилганлиги ҳисобига эришилган илмий натижалари РШТЁИМ илмий ва клиник бўлимлари амалиётига, шунингдек, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази филиаллари Қашқдарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (05.07.2023 й.; №81-Т рақамли) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Сурхондарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (27.03.2023 й.; №88-Т рақамли) буйруқ билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги РШТЁИМ Экспертлар кенгашининг 2023-йил 10-майдаги №4-сонли баённомаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: перитонит буйича шошилинч операция қилинган беморларда амалиётдан кейинги даврда тезлаштирилган тикланиш протоколининг компонентларини жорий етиш ва қўллаш эрта даврда беморларнинг когнитив бузилишларини камайтиришга, беморларнинг психосоциал тикланишини тезлаштиришга, шунингдек, реанимация бўлимида қолиш муддатини 65% га, умумий ётоқ кунларини эса 63,5% га қисқартиришга имкон берди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: беморларни тезлаштирилган ERAS тиклаш протоколи қўлланиши реанимация бўлимида даволаниш учун бир кунда сарфланадиган ўртача маблағни 4200000 дан 2000000 сўмгача ва реанимацион даврини 8 кундан 3 кунгача қисқартириш ҳисобига жами бир бемор учун 27600000 (4200000 х 8 – 2000000 х 3) сўм, ҳамда тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=203) 5602800000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: мослаштирилган тезкор тикланиш протоколининг самарадорлигини баҳолашда беморларнинг эрта фаоллаштириш даври, эрта оғиз орқали озиқаланиши, амалиётдан кейинг делирий ривожланиши каби омилларга алоҳида урғу берилиши ҳисобига эришилган ижобий даволаш натижалари РШТЁИМ илмий ва клиник бўлимлари амалиётига, шунингдек, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази филиаллари Қашқдарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (05.07.2023 й.; №81-Т рақамли) ҳамда Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Сурхондарё вилояти филиалининг фаолияти бўйича (27.03.2023 й.; №88-Т рақамли) буйруқ билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги РШТЁИМ Экспертлар кенгашининг 2023-йил 10-майдаги №4-сонли баённомаси). Ижтимоий самарадорлиги: тезлаштирилган тикланиш протоколига мувофиқ беморларнинг эрта фаоллашиши ва овқатланиши ичак моторикасининг бошланиш вақтини қисқартиришга ҳисобига парези олдини олиниши, операциядан кейинги даврда пневмония билан касалланишни камайиши беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди ва эрта тикланишига ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: беморларнинг эрта фаоллашиши, эрта овқатланиш, ошқозон зондини эрта олиб ташлаш, ичак моторикасининг бошланиш вақти қисқариши, пневмония, делирий ривожланишининг камайиши, ичак парези частотасининг камайиши ҳисобига реанимация бўлимида қолиш муддатининг қисқариши ва шу туфайли реанимация бўлимида даволаниш учун бир кунда сарфланадиган ўртача маблағни 4200000 дан 2000000 сўмгача ва реанимацион даврини 8 кундан 3 кунгача қисқартириш ҳисобига жами бир бемор учун 27600000 (4200000 х 8 – 2000000 х 3) сўм, ҳамда тадбиқ кўламига нисбатан эса (n=203) 5602800000 сўмни иқтисод қилиш имконини беради. Илмий янгиликдан кенгайтирилган ҳолда фойдаланиши: «Шошилинч жаррохлик амалиётидаги беморларда тезлаштирилган тикланиш протоколининг самарадорлигини бахолаш» мавзусидаги диссертацион тадқиқоти натижаларининг амалиётга жорий қилинганлиги тўғрисида илмий янгиликни бошқа даволаш-профилактика муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 26 августдаги 05/05 -сон хулосаси.