Исламов Шарифжон Ганиджановичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий қоидалар.    
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Туркистон ислоҳотчиларининг ХХ аср бошларидаги баҳслари: мустамлака инқирози шароитида иқтисодий, ижтимоий ва диний муаммолар” мавзусидаги 07.00.08 – Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.3.PhD/Tar197
Илмий раҳбар: Бабаджанов Бахтияр Мираимович, тарих фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти, DSc.02/30.12.2019.Tar.44.01
Расмий оппонентлар: Фармонов Раҳмон Фармонович, тарих фанлари доктори, профессор;   Шадманова Санавар Базарбаевна, тарих фанлари доктори.  
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Туркистон ислоҳотчиларининг ХХ аср бошларидаги баҳслари, мустамлака инқирози шароитидаги иқтисодий, ижтимоий ва диний муаммоларни манбалар асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХИХ аср охиридаги ягона ислоҳотчилик ҳаракати ХХ аср бошидаги тадқиқотчилар томонидан давр сиёсий мафкураси таъсирида “жадидлар” ва “қадимчилар” гуруҳларига бўлингани исботланди;
ислоҳотчи уламолар амирлик бошқарувини замонавий бошқарув шаклига ўтказиш, мустамлака таъсиридан чиқиш, сиёсий намойишларни ташкил этиш каби масалаларда жамиятнинг аксарият фуқароларидаги консерватив қарашларни инобатга олиб, жамиятни инқилобий эмас, балки босқичма-босқич ислоҳ этиш йўли ва услубини таклиф этишгани аниқланди;
Туркистондаги сиёсий ўзгаришларга бағишланган бирқанча тарихий асарлар айнан жадидлар томонидан яратилгани ва уларда ислоҳотчилар ўртасидаги сиёсий бўлинишнинг негизида мафкуравий тафовутлар турганини исботлашга уринилгани далилланди;
ХХ аср бошларидаги расмий ҳукумат матбуотида “Ер-сув ислоҳоти” маҳаллий уламолар томонидан диний фатволар орқали “қўллаб- қувватланганлиги” ҳақидаги талқинлар сунъий шакллантирилган материаллар бўлиб, аслида ушбу “ислоҳот” уламолар томонидан хусусий мулкнинг ноқонуний экспроприацияси сифатида баҳолангани исботланди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Туркистон ислоҳотчиларининг ХХ аср бошларидаги баҳслари: мустамлака инқирози шароитида иқтисодий, ижтимоий ва диний муаммолар мавзуси таҳлили бўйича тадқиқотнинг илмий натижалари асосида:
Туркистон ислоҳотчиларининг ХИХ аср охири ва ХХ аср бошларидаги ислоҳотчилик ғоялари, унинг атрофидаги баҳсларга доир диссертациянинг илмий янгилик ва хулосаларидан Ўзбекистон тарихи каналининг “Жавоҳир” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” ДУКнинг 2020-йил 9-октябрдаги 02-40-936-сон маълумотномаси). Натижада Абу Райҳон Беруний номидаги Шарқшунослик институти қўлёзмалар фондида сақланаётган мазкур давр ижтимоий-сиёсий жараёнларини ёритувчи манбалар, хусусан, С.Айнийнинг “Бухоро инқилоби тарихи” номли қўлёзма асари туркумидаги манбаларда жадидлар ислоҳотчилар ўртасидаги сиёсий бўлинишнинг негизида мафкуравий тафовутлар турганини исботлашга уринишгани ҳақидаги диссертация илмий хулосалари кўрсатувни мазмунан бойитишга хизмат қилди.
Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази томонидан тайёрланган “Ўзбекистон – бағрикенг диёр” китоб-албомининг “Ислом” қисми диссертациянинг илмий янгиликларидан фойдаланган холда мазмунан бойитилди. (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот марказининг 2022-йил 2-мартдаги 02/101-сон маълумотномаси). Натижада “Ўзбекистон – бағрикенг диёр” китоб-албоми миллатимиз тарихида юз берган ижтимоий, иқтисодий ва диний ислоҳотчилик ҳаракати давр сиёсий мафкураси таъсирида “жадидлар” ва “қадимчилар” гуруҳларига бўлингани, йирик ислоҳот ғоялари атрофида кузатилган баҳслар ва уларнинг кейинги тақдирига доир тарихий жараёнларни мазмунан бойитишга хизмат қилди.
Юқорида келтирилган китоб-албом мазмунига диссертация илмий янгиликларидан бири бўлган маҳаллий уламолар томонидан амирлик бошқарувини замонавий бошқарув шаклига ўтказишни ташкил этишда жамиятни инқилобий эмас, балки босқичма-босқич ислоҳ этиш йўли ва услуби таклиф этилгани сингдирилди.
Ўзбекистон тарихи давлат музейи доимий экспозициясининг жадидчилик ҳаракати тарихига доир қисмини бойитишда диссертациянинг илмий янгиликларидан фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академиясининг 2022-йил 24-мартдаги 3/1255-655-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон тарихи давлат музейи экспозициясининг жадидчилик ҳаракатига оид қисми диссертациянинг илмий тадқиқоти жараёнида аниқланган маҳаллий ислоҳотчиларнинг “Кенгаш” ва “Ҳуррият” номли нашрларининг илмий тавсифлари, ҳамда “Ер-сув ислоҳоти” маҳаллий уламолар томонидан диний фатволар орқали “қўллаб-қувватланганлиги” ҳақидаги талқинлар сунъий шакллантирилгани борасидаги қимматли материаллар тарихий воқеликларни экспозиция орқали кенгроқ ёритишга хизмат қилди.