Насридинов Мухридин Васлидин ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Буйруқ нутқий актининг лингвопрагматик хусусиятлари”, 10.00.11– Тил назарияси. Амалий ва компютер лингвистикаси (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Fil.3677.
Илмий раҳбар: Зокирова Соҳиба Мухторалиевна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.05.02.
Расмий оппонентлар: Султонова Шохиста, филология фанлари доктори (DSc); Воситов Валижон, филология фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллари институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади турли тизимли тилларда ифодаланган буйруқ нутқий актларининг лингвопрагматик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тилшуносликда инсон омили ва унинг лисоний бирликлардан мақсадли фойдаланиш, сўзловчи ва тингловчи ўртасидаги коммуникатив муносабатлар, хусусан, турли тизимли тиллардаги нутқий актлар ва уларнинг вербал, новербал хусусиятлари, лисоний ҳодисаларнинг шаклланиш усуллари, шунингдек, буйруқ нутқий актларининг лексик-семантик ифодаси, локутив, иллокутив ва перлокутив актларнинг прагмалингвистик хусусиятлари аниқланган;
коммуникация жараёнида буйруқ нутқий актларининг шакллантириш ва уларни қабул қилиш алоқа иштирокчиларининг мақсадига боғлиқ эканлиги, улар ижтимоий муҳит, вазият, этник муносабатлар, миллий урф-одатлар, суҳбатдошларнинг индивидуал хусусиятлари: ички ҳолати, ҳис-туйғулари, кечинмалари, психологик жараёнлар ва бошқа шу каби қатор омиллар асосида юзага чиқиши ўзбек, инглиз ва немис тилидаги мисоллар асосида асосланган;
буйруқ нутқий актларининг декларатив, репрезентатив, экспрессив ва директив категориялари мавжудлиги, улар таркибидаги ички семантик гуруҳлар мулоқот жараёнида ошкора ва яширин тарзда намоён бўлиши ҳамда уларда илтимос қилиш, таклиф қилиш, миннатдорчилик билдириш, табриклаш, мақташ, таҳдид қилиш, айблаш, танбеҳ бериш ва шу каби қатор мазмуний ифодалар юзага чиқиши турли тизимли тиллар доирасида далилланган;
буйруқ нутқий акти семантик майдонида шаклланган гуруҳларнинг ҳар бири ундашга асосланганлиги, мулоқот жараёнида ҳурмат тамойилларининг рақобатдош, самимий, нейтрал ва зиддиятли каби категориялари турли тизимли тилларда ўзига хос мазмун ифодалаши ва бу жараёнда инсоннинг жамиятдаги ижтимоий мавқейи, касби, ёши, оиладаги мақоми, ўрни ва бошқа шу каби ижтимоий тузилмалар ҳисобга олиниши исботланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Буйруқ нутқий акти воқеланишининг миллий-маданий ва прагматик хусусиятларини аниқлашда ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
буйруқ нутқий актларининг  декларатив, репрезентатив, экспрессив ва директив категориялари мавжуд бўлиб, улар таркибидаги ички семантик гуруҳлар мулоқот жараёнида ошкора ва яширин тарзда намоён бўлиши ҳамда уларда илтимос қилиш, таклиф қилиш, миннатдорчилик билдириш, табриклаш, мақташ, таҳдид қилиш, айблаш, танбеҳ бериш ва шу каби қатор мазмуний ифодалар юзага чиқиши мумкинлиги ҳақидаги хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият ва Туризм Вазирлигида 2022-2023-йиллар “Ўзбек миллий рақс санъатини тарғиб этишга бағишланган веб-сайт ва мултимедиа маҳсулотлари (электрон луғатлар) тўплами яратиш” мавзусидаги Ф3-2019081663-рақамли фундаментал лойиҳани бажаришда, хусусан, “Ўзбек фолклор санъати терминларининг қисқача ўзбекча-инглизча-немисча изоҳли луғати”ни яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият ва Туризм вазирлигининг 2023-йил 20-декабрдаги 1/04-77-сон маълумотномаси). Натижада ушбу майдон доирасида қўлланиладиган турли хил семантик маънога эга бўлган нутқий актлар, жамият анъаналари, коммуникатив нутқ жараёни, контекст, сўзловчи мавқейи нуқтайи назардан келиб чиққан ҳолда сўзловчи томонидан танланиши ва жонли нутққа олиб кирилишига доир илмий натижа ва хулосалар илмий далиллар билан таъминланган;
буйруқ нутқий акти семантик майдонида шаклланган гуруҳларнинг ҳар бири ундашга асосланган бўлиб, мулоқот жараёнида ҳурмат тамойилларининг рақобатдош, самимий, нейтрал ва зиддиятли каби категориялари турли тизимли тилларда ўзига хос мазмун ифодалаши ва бу жараёнда инсоннинг жамиятдаги ижтимоий мавқейи, касби, ёши, гендер омили, оиладаги мақоми, ўрни ва бошқа шу каби ижтимоий тузилмаларни ҳисобга олиниш кераклиги ҳақидаги хулосалардан Фарғона давлат университетида 2020-2021-йилларга мўлжжалланган “УниCЕН” номли халқаро лойиҳаси ишлаб чиқишда фойдаланилган (Фарғона давлат университетининг 2024-йил 16-октябрдаги 04/5910-сон маълумотномаси). Натижада халқаро лойиҳани амалга оширишда ҳурмат категорияси тамойиллари илмий далиллар билан таъминланган;
тилшуносликда инсон омили ва унинг лисоний бирликлардан мақсадли фойдаланиши, сўзловчи ва тингловчи ўртасидаги коммуникатив муносабатлар, хусусан, турли тизимли тиллардаги нутқий актлар ва уларнинг вербал, новербал хусусиятлари, лисоний ҳодисаларнинг шаклланиш усуллари, шунингдек, буйруқ нутқий актларининг лексик-семантик ифодаси, локутив, иллокутив ва перлокутив актларнинг прагмалингвистик хусусиятлари борасидаги хулосалардан 2022-2023-йилларда ЎЗМТРК “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик”, “Ижод завқи”, “Таълим ва тараққиёт”, “Миллат ва маънавият” эшиттиришларининг ссенарийсини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2023-йил 22-декабрдаги 02-36-897-сон маълумотномаси). Натижада буйруқни тингловчиларга ифода этишдаги хушмуомалалик қонун-қоидалари, мулоқотда нутқий акт локуция – сўзлашиш, иллокуция – адресатга таъсир этиш, перлокуция – нутқий  актни бажариш натижасида эришилган таъсир этиш жараёнларини таҳлил қилишда турли тил компонентларининг лингвистик таснифи ўзига хос хусусиятларини акс эттириши билан боғлиқ илмий хулосалар билан бойитилган.