Якубов Шамшод Муртозакуловичнинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тошкент воҳаси шароитида чимён пиёзини (Allium tschimganicum B. Fedtsch.) биоэкологияси ва кўпайтириш технологияси”, 06.03.03 – Доривор ўсимликлар интродукцияси, етиштириш технологияси ва агрофармэкологияси (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Qx1051.
Илмий раҳбар: Ахмедов Эгамёр Тошбоевич, биология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Хайдаров Хислат Қудратович, биология фанлари доктори, профессор; Баратова Мохидил Рахимовна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Тошкент воҳаси шароитида Чимён пиёзини (Allium tschimganicum B. Fedtsch.) биоэкологик хусусиятларини аниқлаш ва кўпайтириш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Тошкент воҳаси шароитида A.tschimganicum нинг табиий ва маданий ҳолда мавсумий ривожланиш маъромини иқлим шароитлари билан узвий боғлиқлиги илмий асосланиб, ҳаво хароратининг (ўртача 15-200С га) кўтарилиши, ўсимликларда мавсумий ривожланиш жараёнининг жадаллашиши ва аксинча, ҳароратни пасайиши эса уларни кечикишига сабаб бўлиши исботланган;
A. tschimganicum уруғининг ташқи интегументида пигмент қавати ва эндоспермда оқсил сақловчи ҳужайраларнинг мавжудлиги сабабли уруғларнинг униб чиқиш даражаси паст (2-3%) эканлиги аниқланган;
A. tschimganicum ўсимлигини энг мақбул экиш муддати октябр ойининг I-декадаси эканлиги исботланган;
A. tschimganicum ўсимлигини пиёзбошидан кўпайтиришда чириндили тупроқни қўллаш орқали уни 12 тагача кўпайиши аниқланган;
A. tschimganicum ўсимлигини энг мақбул экиш чуқурлиги 5 см ва экиш схемаси 40+15+15/3x8 см эканлиги аниқланган;
A. tschimganicum ўсимлигини фитокимёвий таркиби аниқланган ва эфир мой таркибида 68 та компонент мавжудлиги ҳамда чириндили тупроқда 16 та компонентга бойиганлиги аниқланган;
Чимён пиёзини маданий ҳолда чириндили тупроқ қўллаш орқали назоратга нисбатан B2, B9, B12, PP витаминларга бойиганлиги ва оқсил миқдори 6,24 % кўпайганлиги аниқланган;
Чимён пиёзини маданий ҳолда ўстириш орқали хом ашё ҳосилдорлигини (ҳўл ҳолда) экиш схемаларига боғлиқ ҳолда ўртача 2095 кг/га ни ташкил этиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тошкент воҳаси шароитида Allium tschimganicum ни биоэкологик хусусиятлари ва кўпайтириш технологиясини тадқиқ қилишга оид илмий натижалар асосида:
Тошкент воҳаси шароитида ўсаётган A. tschimganicum ни биоэкологик хусусиятлари ва кўпайтириш усуллари бўйича тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 28-майдаги 05/06-04-227-сон маълумотномаси). Натижада ушбу тавсиянома Тошкент воҳаси шароитида Allium tschimganicum ни кўпайтиришда қўлланма сифатида ҳизмат қилмоқда;
A.tschimganicum пиёзбошларини экиш чуқурлиги бўйича ишланма Тошкент вилояти Паркент тумани “Боғбон” фермер хўжалигининг 0,1 гектар майдонига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 28-майдаги 05/06-04-227-сон маълумотномаси). Бунинг натижасида A.tschimganicum ўсимлигини етиштириш орқали 9,5 млн сўм самарадорликка эришилган;
A.tschimganicum ни экишда пиёзбошнинг мақбул ўлчамларидан (колибровка) фойдаланиш технологияси Тошкент вилояти Паркент тумани “Бойқозон Шокир” фермер хўжалигининг 0,1 гектар майдонига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 28-майдаги 05/06-04-227-сон маълумотномаси). Натижада A.tschimganicum ўсимлигини етиштириш орқали 10,5 млн сўм даромад олинган.
    
Бош илмий котиб
А.Шермухамедов    Бош инспектор
У.Абдурахманов    бош мутахассис
Ю.Иноятова     Марказ
 бошлиғи
З.Таджиходжаев    Веб-сайт администратори
О.Маҳмонов