Искандарова Фарида Исмоиловнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): "Ревматоид артритли беморларда яллигланиш олди цитокинлар гени полиморфизмининг прогоностик ахамияти ", 14.00.05-Ички касалликлар.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.3.PhD/Tib3020.
Илмий рахбар: Шодикулова Гуландом Зикрияевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/30.12.2019.Tib.102.01
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Акбар Хатамович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Набиева Дилдора Абдумаликовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро Давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ревматоид артрит билан касалланган беморларда яллиғланиш олди цитокинлар гени полиморфизмини ўрганиш натижасида касалликни эрта ташхислаш ва кечишини прогнозлаш мезонларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ревматоид артритда НДА билан оғриган беморларга нисбатан DAS28, ВАШ (P<0,001) бўйича юқори фаоллик, РО, СРО, ЦЦКА (P<0,001) миқдорини ошиши аниқланган;
ревматоид артрит ва нодифференциаллашган артрит билан оғриган беморларда TNF-α, ИЛ-6 ва касалликнинг давомийлиги, ВАШ, DAS28, ЭЧТ, РО, CРО, фибриноген, ЦЦКА ўртасида юқори тўғри корреляциион боғлиқлик аниқланган (r=0,761-0,977) ва булар касаллик фаоллигини бахолаш учун прогностик маркер сифатида қўлланилиши асосланган;
илк бор ревматоид артрит билан оғриган беморларда TLR2(Arg753G TLR 2 Arg753Gln (rs5743708) генининг Arg/Gln генотипи, IL17F His161Arg (rs763780) генининг гомозиготали мутант His/His генотипи, ҳамда IL 23 G/A (rs11209026) гетрозиготали G\А генотипи ташувчиларида РА ривожланиш хавфи юқори эканлиги исботланган;
нодифференциаллашган артрит билан касалланганларда IL17A G-197A (rs2275913) генининг А алелли учраш частотаси юқорилиги аниқланган ва ушбу гуруҳ беморлар учун диагностик мезон сифатида қўлланилиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ревматоид артритли беморларда яллигланиш олди цитокинлар гени полиморфизмининг прогоностик ахамияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ревматоид артритда нодифференциаллашган артрит (НДА) билан оғриган беморларга нисбатан DAS28, ВАШ (P<0,001) бўйича юқори фаоллик, РО, СРО, ЦЦКА (P<0,001) миқдорини ошиши аниқланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд Давлат тиббиёт университет қошидаги эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 27 ноябрида 109-сон билан тасдиқланган “Ревматоид артритни эрта ташхислашда иммунологик маркёрларни ўрганиш орқали персонифицирланган ёндашув” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти шаҳар тиббиёт бирлашмасида 14.05.2024 йил 1241-7-107-TB/2024-сонли буйруқ билан, Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 2024 йил 5 сентябрдаги 78-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги №06/59-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: нодифференциаллашган артрит билан оғриган беморларда ревматоид артрит ривожланиш хавфи, унинг клинико-лаборатор хусусиятлари аниқланган ва ушбу мезонлар асосида, касалликни беқарорлашиш хавфини хамда прогнозини баҳолаш учун дастур яратилган ва эрта ташхислаш мезонлари такомиллаштирилган. Иқтисодий самарадорлиги: НДА билан оғриган беморларда ревматоид артритни эрта ташхислаш натижасида асоратлар сони камайтирилган ва стационарда даволаш ётоқ куни 2 кунга қисқарганлиги ҳисобида 454000 сўм давлат бюджети маблағларини иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: ревматоид артрит ва нодифференциаллашган артрит билан оғриган беморларда TNF-α, ИЛ-6 ва касалликнинг давомийлиги, ВАШ, DAS28, ЭЧТ, РО, CРО, фибриноген, ЦЦКА ўртасида юқори тўғри корреляциион боғлиқлик аниқланган (r=0,761-0,977) ва булар касаллик фаоллигини бахолаш учун прогностик маркер сифатида қўлланилиши асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд Давлат тиббиёт университет қошидаги эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 27 ноябрида 109-сон билан тасдиқланган “Ревматоид артритни эрта ташхислашда иммунологик маркёрларни ўрганиш орқали персонифицирланган ёндашув” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти шаҳар тиббиёт бирлашмасида 14.05.2024 йил 1241-7-107-TB/2024-сонли буйруқ билан, Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 2024 йил 5 сентябрдаги 78-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги №06/59-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: нодифференциаллашган артрит билан оғриган беморларда ревматоид артрит ривожланиш хавфининг эрта ташхислашни такомиллаштириш, профилактик чора-тадбирларни оптималлаштириш, РА билан касалланган беморларда ҳаёт сифатини яхшилаш, асоратларни камайтириш ва тиббий ёрдам сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: НДА билан касалланган беморларда РА ривожланиш хавфини эрта ташхислаш, касаллик фаоллигини пасайтириш, ремиссияни чақириш натижасида ўрин-кунларни қискариши натижасида битта беморга белгиланган дори воситаларини иқтисод қилишга эришилган. Шифохонада 1 кунлик дори харажатлари 56000 сўмни ташкил этади, 2 кун учун сарфланадиган маблағ миқдори 112000 сўм маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
учинчи илмий янгилик: илк бор ревматоид артрит билан оғриган беморларда TLR2(Arg753G TLR 2 Arg753Gln (rs5743708) генининг Arg/Gln генотипи, IL17F His161Arg (rs763780) генининг гомозиготали мутант His/His генотипи, ҳамда IL 23 G/A (rs11209026) гетрозиготали G\А генотипи ташувчиларида РА ривожланиш хавфи юқори эканлиги исботланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд Давлат тиббиёт университет қошидаги эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 27 ноябрида 109-сон билан тасдиқланган “Ревматоид артритни эрта ташхислашда иммунологик маркёрларни ўрганиш орқали персонифицирланган ёндашув” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти шаҳар тиббиёт бирлашмасида 14.05.2024 йил 1241-7-107-TB/2024-сонли буйруқ билан, Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 2024 йил 5 сентябрдаги 78-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги №06/59-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ревматоид артрит ва нодифференциаллашган артрит билан касалланган беморларда IL17A G-197A (rs2275913), IL17F His161Arg (rs763780), IL 23 G/A (rs11209026) ва TLR 2Arg753Gln (rs5743708) генлари полиморфизмининг текширув натижаларига кўра, ушбу касалликлар ривожланишига мойил ва ҳимоя қилувчи генетик омиллар харитаси тузиш орқали РА ривожланишини башоратлаш сифатини яхшилашга, ногиронлик даражасини пасайтиришга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: РА ва НДА билан касалланган беморларда молекуляр-генетик текширишлар ўтказилиши, касалликни кечишини олдиндан башорат қилишга эришиш, асоратларнинг учраш частотасини камайтириши билан изоҳланади. Бу ўз навбатида беморларни амбулатор мурожаатлари сонини камайтиришига, оилавий поликлиникага 1 кунлик қатнов учун 40000 сўм сарфланса, 10 нафар РА беморларга қатнов учун оилавий поликлиникада хизмат кўрсатиш умумий 400000 сўм бюджет маблағларини иқтисод қилишга эришилган.
тўртинчи илмий янгилик: нодифференциаллашган артрит билан касалланганларда IL17A G-197A (rs2275913) генининг А алелли учраш частотаси юқорилиги аниқланган ва ушбу гуруҳ беморлар учун диагностик мезон сифатида қўлланилиши асосланган ва улар бўйича таклифлар Самарқанд Давлат тиббиёт университет қошидаги эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 27 ноябрида 109-сон билан тасдиқланган “Ревматоид артритни эрта ташхислашда иммунологик маркёрларни ўрганиш орқали персонифицирланган ёндашув” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Самарқанд вилояти шаҳар тиббиёт бирлашмасида 14.05.2024 йил 1241-7-107-TB/2024-сонли буйруқ билан, Жиззах вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказида 2024 йил 5 сентябрдаги 78-сонли буйруқ билан клиник амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 25 сентябрдаги №06/59-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: РА ва НДА билан касалланган беморларда иммунологик (РО, ЦПКА, ИЛ-6, TNF-α) текширувлар ўтказилиши касалликни ривожланиши ва кечишини олдиндан башорат килишга эришиш, асоратларни учраш частотасини камайтириши билан изохланади. Бу ўз навбатида беморларни амбулатор мурожаатлари сонини камайтиришига, оилавий поликлиникага 1 кунлик қатнов учун 40000 сўм сарфланса, 10 нафар РА беморларга қатнов учун оилавий поликлиникада хизмат кўрсатиш умумий 400000 сўмни бюджет маблағларини иқтисод қилишга эришилган.