Турсимуратов Сапар Ешмуратовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қорақалпоғистон шароитида суғоришдан кейин ғўза қатор ораларига ишлов берувчи култиваторнинг ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжасини ишлаб чиқиш ва параметрларини асослаш», 05.07.01 – Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/Т3504.
Илмий раҳбар: Ауезов Онгарбай Пирлешович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса (муассасалар) номи: Қорақалпоғистон қишлоқ хўжалиги ва агротехнологиялар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қишлоқ хўжалигини механизациялаш илмий-тадқиқот институти, DSc.05/13.05.2020.Т.112.01.
Расмий оппонентлар: Имомқулов Қутбиддин Боқижонович – техника фанлари доктори, профессор; Утегенова Гулзар Ауесбаевна – техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади пахтачилик култиватори учун ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжасини ишлаб чиқиш ва параметрларини асослаш йўли билан вегетацион суғоришлардан кейин агротехник талаблар даражасида экинлар қатор орасидаги бегона ўтларни йўқотиш ва тупроқни увалаш сифатини оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
вегетацион суғоришлардан кейинги эгат профилини ҳисобга олган ҳолда ғўза қатор ораларига ишлов берувчи ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжанинг конструктив схемаси ишлаб чиқилган;
ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжа учлик пичоғининг ўткирланиш бурчаги унинг фаскаларига тупроқ ёпишмаслиги ҳамда тортишга қаршилиги кам бўлиши шартидан келтириб чиқарилган аналитик ифодалар асосида аниқланган;
ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжанинг тортишга қаршилиги тупроқнинг физик-механик хоссалари, учлик пичоқлари ва ярим сферик панжасининг параметрларини ҳисобга олган ҳолда келтириб чиқарилган аналитик ифодалар олинган;
белгиланган агрегат ҳаракат тезликларида ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжанинг тупроққа кириш бурчаги, унинг учлик-пичоқлар сони ва ўткирланиш бурчагининг мақбул параметрлари тупроқни увалаш ва бегона ўтларни йўқотиш даражалари ҳамда тортишга қаршилигини ифодаловчи регрессия тенгламаларини биргаликда ечиш орқали аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоғистон шароитида суғоришдан кейин ғўза қатор ораларига ишлов берувчи култиваторнинг ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжасини ишлаб чиқиш ва параметрларини асослаш бўйича олинган натижалар асосида:
ишлаб чиқилган ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжа билан жиҳозланган култиватор Чимбой, Кегайли ва Нукус туманларидаги фермер хўжаликлари далаларида жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 22 январдаги 01/026-170-сонли маълумотномаси). Натижада вегетацион суғоришлардан кейин ғўза қатор ораларига ишлов беришда бегона ўтларнинг йўқотилиш даражаси 94,94 %, ўлчами 0-25 мм бўлган тупроқ фракцияларининг миқдори 77,08 % ни ташкил этган.
ишлаб чиқилган ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжа билан жиҳозланган култиваторнинг саноат нусхаларини ишлаб чиқиш ва тайёрлаш учун лойиҳа-конструкторлик ҳужжатлари (дастлабки талаблар, техник топшириқлар ва чизмалар) «БМКБ-Агромаш» АЖга тақдим этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 22 январдаги 01/026-170-сонли маълумотномаси). Натижада ўтоқ қилувчи-юмшатувчи панжа билан жиҳозланган култиваторни ишлаб чиқариш имконияти яратилган.