Omanov Sherbek Ahmedovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Axsikatning Qoraxoniylar davri qoʻlda yasalgan bezakli  sopol idishlari”, 07.00.06–Arxeologiya (tarix fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2020.4.PhD/Tar819
        Ilmiy rahbar: Anarbaev Abdulhamidjon, tarix fanlari doktori (DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Milliy arxeologiya markazi
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Milliy arxeologiya markazi, DSc.02/02.30.12.2019.Tar.45.01.
Rasmiy opponentlar: O‘zRFA Milliy arxeologiya markazi bosh ilmiy hodimi, tarix fanlari doktori, akademik Asqarov Ahmadali Asqarovich va Madaniy meros agentligi Yaxyo G'ulomov nomidagi Samarqand arxeologiya instituti yetakchi ilmiy xodimi, tarix fanlari nomzodi, dotsent Pardaev Muxtorqul Hasanovich
Yetakchi tashkilot: Namangan davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: Qoraxoniylar sulolasi davrida Axsikatning qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlarining kelib chiqishi, xronologiyasi va ularning shahar ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi o‘rnini ilmiy izohlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
“Soxta tripole” sopol majmuasi O‘rta Osiyoning  yangi tosh, mis-tosh, jez, temir va antik davrlardagi qo‘lda ishlangan bezakli sopol majmualariga bog‘liq bo‘lmagan holda mintaqaning shimoli-sharqiy tegrasida VIII-XIII yuzyilliklarda mustaqil shakllanganligi isbotlangan.
Axsikatning o‘rta asrlar qo‘lda yasalgan bezakli sopol to‘plami murg‘obi (yozma manbalarda ivriq), ko‘za, xumchasimon idishlar, “choynak”, qozon kabi besh turga bo‘linishi, ulardan murg‘obining faqat shu to‘plamga xosligi, unga naqsh berishda qizil, qora, jigar rangdan tashqari yashil rang ham ishlatilganligi, uning naqsh motivlarida uchburchak va rombsimon naqsh elementlari ustunlik qilganligi isbotlangan.
Axsikatning qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlari rivojlanishi ikki  bosqichga bo‘lingani, XI - XII yuzyilliklarning birinchi yarmiga xos sopollarida sodda naqshlar – to‘g‘ri, to‘lqinsimon chiziqlar, oddiy geometrik shakllar, XII yuzyillikning ikkinchi yarmi - XIII yuzyillik boshlariga xos idishlarda islimiy, xoch, doira element va motivlaridan iborat murakkab naqsh kompozisiyalari tushirilgan idishlar borligi aniqlangan.
Qoraxoniylar davri Farg‘ona va Sug‘dning urbanistik markazlaridagi qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlari sirti pardozlanganligi, naqshlarida o‘simliksimon-islimiy, jonliq-zoomorf (tog‘ echkisi, qush), tabiat bilan bog‘liq-quyosh tasvirlari uchrashi, O‘rta Osiyoning tog‘li, tog‘ oldi tegralarda esa dag‘al, sodda geometrik naqshli sopollar yasalganligi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: “Axsikatning Qoraxoniylar davri qoʻlda yasalgan bezakli  sopol idishlari” mavzusidagi dissertatsiya bo‘yicha qo‘lga kiritilgan ilmiy natijalar asosida:
“Soxta tripole” sopol majmuasi O‘rta Osiyoning  yangi tosh, mis-tosh, jez, temir va antik davrlardagi qo‘lda ishlangan bezakli sopol majmualariga bog‘liq bo‘lmagan holda mintaqaning shimoli-sharqiy tegrasida VIII-XIII yuzyilliklarda mustaqil shakllanganligi to‘g‘risidagi yangicha ilmiy ma’lumotlardan Namangan viloyati Madaniy meros boshqarmasining madaniy meros targ‘iboti yuritishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniy Meros agentligining 2024 yil 6 fevraldagi 04 09/378-sonli ma’lumotnomasi). Natijada muzeyga tashrif buyuruvchilarda bu sopollarga doir yangi tushunchalar shakllandi.
Axsikatning o‘rta asrlar qo‘lda yasalgan bezakli sopol to‘plami murg‘obi, ko‘za, xumchasimon idishlar, “choynak”, qozon kabi besh turga bo‘linishi, ulardan murg‘obining faqat shu to‘plamga xosligi, unga naqsh berishda qizil, qora, jigar rangdan tashqari yashil rang ham ishlatilganligi, uning naqsh motivlarida uchburchak va rombsimon naqsh elementlari ustunlik qilganligi xususidagi ilmiy ma’lumotlardan Namangan viloyati Madaniy meros boshqarmasining madaniy meros targ‘iboti yuritishda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Madaniy Meros agentligining 2024 yil 6 fevraldagi 04 09/378-sonli ma’lumotnomasi). Ushbu topilmalar muzey fondini boyitishga hamda tashrif buyuruvchilarda Qoraxoniylar davrining moddiy madaniyati tarixi haqidagi yangi bilimlarini oshirishga xizmat qildi.
Axsikatning qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlari rivojlanishi ikki  bosqichga bo‘lingani, XI - XII yuzyilliklarning birinchi yarmiga xos sopollarida sodda naqshlar – to‘g‘ri, to‘lqinsimon chiziqlar, oddiy geometrik shakllar, XII yuzyillikning ikkinchi yarmi - XIII yuzyillik boshlariga xos idishlarda islimiy, xoch, doira element va motivlaridan iborat murakkab naqsh kompozisiyalari tushirilgan idishlar borligi xaqidagi ilmiy ma’lumotlardan O‘zbekiston Respublikasi Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston tarixi” telekanalining “Bir eksponat tarixi”  ko‘rsatuvi ssenariysini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali” davlat muassasasining 2023 yil 11 dekabrdagi 06-28-1861-son ma’lumotnomasi). Mazkur ma’lumotlar tarixga qiziquvchilarda qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlar yashar san’at darajasiga ko‘tarilganligi xususidagi tasavvurlarni uyg‘otishda xizmat qildi.  
Qoraxoniylar davri Farg‘ona va Sug‘dning urbanistik markazlaridagi qo‘lda yasalgan bezakli sopol idishlari sirti pardozlanganligi, naqshlarida o‘simliksimon-islimiy, jonliq-zoomorf (tog‘ echkisi, qush), tabiat bilan bog‘liq-quyosh tasvirlari uchrashi, O‘rta Osiyoning tog‘li, tog‘ oldi tegralarda esa dag‘al, sodda geometrik naqshli sopollar yasalganligi xususidagi yangicha ilmiy qarash va ma’lumotlardan O‘zbekiston Respublikasi Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston tarixi” telekanalining “Mavzu”  ko‘rsatuvi ssenariysini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali” davlat muassasasining 2023 yil 11 dekabrdagi 06-28-1861-son ma’lumotnomasi). Bu ilmiy yangiliklar tomoshabinlarda Qoraxoniylar davri hunarmandchiligi to‘grisidagi bilimlarini oshirishga hissa qo‘shdi.