Хусанов Муроджон Суннатуллаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Миллий иқтисодиётда хизматлар соҳасининг тутган ўрнини макроиқтисодий тадқиқ қилиш”, 08.00.02 – Макроиқтисодиёт.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2018.1.PhD/Iqt563.
Илмий раҳбар: Бегалов Баходир Абдусаломович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.01.2021.I.16.03.
Расмий оппонентлар: Ахмедиева Алия Тохтаровна иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Хашимов Пазлиддин Зукурович иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон Республикаси миллий иқтисодиётнинг хусусиятлари, ўзига хос ижтимоий-иқтисодий шароитлари ва жиҳатларини ҳисобга олган ҳолда хизмат кўрсатиш соҳасининг макроиқтисодий ривожланишга таъсирини тизимли таҳлил қилиш ва баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: Услубий ёндашувга кўра “хизматлар соҳасини ривожлантириш стратегияси” тушунчасининг иқтисодий мазмуни хизматлар соҳасини самарали ва барқарор ривожлантиришга қаратилган узоқ муддатли дастурларни ишлаб чиқиш, соҳанинг ривожланиш тенденцияларини статистик тадқиқ этиш жараёнида фойдаланиш учун таснифлаш мезонлари ва хусусиятлари ҳамда хизматлар соҳасининг реал ривожланиш даражасини баҳолаш жараёнларига комплекс интеграл кўрсаткичлар моделини татбиқ этиш асосида такомиллаштирилган;
Хизматлар соҳаси ишлаб чиқариш ҳажми, бандлар, асосий фондлари, уй хўжаликлари харажатлари, АКТ хизматларининг улуши орқали ифодаланувчи хизматлар соҳасининг макроиқтисодий трансформация кўрсаткичларини қўллаш орқали миллий иқтисодиётда хизмат кўрсатиш соҳасини комплекс таҳлил қилиш самарадорлигини таъминлаш асосланган;
Миллий иқтисодиётда вужудга келиши мумкин бўлган инқирозли вазиятларда хизматлар соҳаси ривожланишига таъсир этувчи ички ва ташқи молиявий-иқтисодий омилларнинг таъсирини баҳолашда асосий воситаларнинг эскириши (КИ=а1<-1), кадрлар алмашинуви (Т=а2<-1), инновацияларга йўналтирилган инвестициялар (Ин=а3>1), рақамли иқтисодиёт улуши (РИ=а4>1), инфляция даражаси (дефлятор) (Д=а5→0), кредитлар фоиз ставкаси (С=-1<а6<0), миллий валютанинг ўртача йиллик қиймати (К=а7→0) бўйича эластиклик коеффициентини ўзгартиришнинг энг мақбул диапазони асосланган;
Ўзбекистонда хизматлар соҳасида таркибий ўзгаришлар ва ривожланиш тенденцияларини вақт қаторларидан фойдаланиб иқтисодий-статистик таҳлил қилишнинг авторегрессия интеграциялашган модели асосида 2030-йилга қадар прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланишида хизматлар соҳасининг таъсирини тадқиқ этиш ва прогнозлаш бўйича ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
услубий ёндашувга кўра “хизматлар соҳасини ривожлантириш стратегияси” тушунчасининг иқтисодий мазмунини хизматлар соҳасини самарали ва барқарор ривожлантиришга қаратилган узоқ муддатли дастурларни ишлаб чиқиш, соҳанинг ривожланиш тенденцияларини статистик тадқиқ этиш жараёнида фойдаланиш учун таснифлаш мезонлари ва хусусиятлари ҳамда хизматлар соҳасининг реал ривожланиш даражасини баҳолаш жараёнларига комплекс интеграл кўрсаткичлар моделини татбиқ этиш асосида такомиллаштиришга оид назарий-услубий материаллардан олий ўқув юртлари талабалари учун тавсия этилган (Ташкент Интернатионал Университй директорининг 2024-йил 14-августдаги 01/187-2-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида талабаларда хизматлар соҳасининг реал ривожланиш даражасини баҳолаш жараёнларига комплекс интеграл кўрсаткичлар моделини татбиқ этиш асосида такомиллаштирилган “хизматлар соҳасини ривожлантириш стратегияси” тушунчаси юзасидан назарий билимларни чуқурлаштириш имкони яратилган;
хизматлар соҳаси ишлаб чиқариш ҳажми, бандлар, асосий фондлари, уй хўжаликлари харажатлари, АКТ хизматларининг улуши орқали ифодаланувчи хизматлар соҳасининг макроиқтисодий трансформация кўрсаткичларини қўллаш орқали миллий иқтисодиётда хизмат кўрсатиш соҳасини комплекс таҳлил қилиш самарадорлигини таъминлаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024-йил 27-июлдаги 08/52-1-15626-сонли ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг 2024-йил 4-июлдаги 1/3-14-16/2-48-сонли маълумотномалари). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши таклиф этилаётган ёндашув хизматларнинг турлари кесимида ҳисобот даврининг таққослама нархлардаги ҳажмини ҳисоблаш ва натижада хизматлар соҳасининг реал ривожланиш даражасини баҳолаш, шу билан бирга, таҳлил мақсадидан келиб чиққан ҳолда, хизматларнинг алоҳида турларининг ривожланиш ҳолатини ҳам таҳлил қилиш бўйича мавжуд услубиёт ва амалиётни такомиллаштиришга хизмат қилган;
миллий иқтисодиётда вужудга келиши мумкин бўлган инқирозли вазиятларда хизматлар соҳаси ривожланишига таъсир этувчи ички ва ташқи молиявий-иқтисодий омилларнинг таъсирини баҳолашда асосий воситаларнинг эскириши (КИ=а1<-1), кадрлар алмашинуви (Т=а2<-1), инновацияларга йўналтирилган инвестициялар (Ин=а3>1), рақамли иқтисодиёт улуши (РИ=а4>1), инфляция даражаси (дефлятор) (Д=а5→0), кредитлар фоиз ставкаси (С=-1<а6<0), миллий валютанинг ўртача йиллик қиймати (К=а7→0) бўйича эластиклик коеффициентини ўзгартиришнинг энг мақбул диапазонини асослаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги, Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлиги томонидан амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024-йил 27-июлдаги 08/52-1-15626-сонли ҳамда Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги Статистика агентлигининг 2024-йил 4-июлдаги 1/3-14-16/2-48-сонли маълумотномалари). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида хизматлар соҳаси ривожланишига таъсир этувчи омилларнинг таъсирини иқтисодий-статистик баҳолашнинг услубий асослари такомиллаштирилган, таҳлиллар сифати оширилиб, соҳани ривожлантириш бўйича мақсадли дастурларни ишлаб чиқиш жараёнида барча омилларни инобатга олишга эришилган;
Ўзбекистонда хизматлар соҳасида таркибий ўзгаришлар ва ривожланиш тенденцияларини вақт қаторларидан фойдаланиб иқтисодий-статистик таҳлил қилишнинг авторегрессия интеграциялашган модели асосида 2030-йилга қадар ишлаб чиқилган прогноз кўрсаткичлари Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлиги томонидан таҳлилларда фойдаланиш учун амалиётга жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Иқтисодиёт ва молия вазирлигининг 2024-йил 27-июлдаги 08/52-1-15626-сонли маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши мавжуд ривожланиш тенденцияларини сифатли баҳолаш ва истиқболда эришилиши кўзда тутиладиган мақсадли кўрсаткичларни белгилаб олиш ҳамда мақсадли дастурларни ишлаб чиқишда кенг қўллаш имкониятини оширган.