Тургунова Азиза Ташпулатовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Олий таълим муассасаларида геронтопедагогиканинг диний эътиқод ва тарбиядаги аҳамияти”. 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.DSc/Ped833.
Илмий маслаҳатчи: Ходжамқулов Умид Негматович, педагогика фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон халқаро ислом академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон халқаро ислом академияси, DSc.35/30.12.2019.Isl/Tar/F.57.01.
Расмий оппонентлар: Ходжаев Бекзод Худойбердиевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Мадаева Шахноза Амануллаевна, фалсафа фанлари доктори, профессор; Асқарова Ўғилой Мамашакировна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади геронтопедагогиканинг ёшлар тарбиясидаги диний, миллий тарбиявий хусусиятларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
катта авлод вакилларининг ижтимоий-маънавий муҳитни барқарорлаштиришда тутган ўрни геронтопедагогик тажрибадан фойдаланишнинг фалсафий-тарихий аҳамиятини диний ва дунёвий асосларга кўра баҳолаш, жорий ҳолатини педагогик коррексиялаш ва истиқбол режаларини ёшларнинг ривожланиш векторига мувофиқ педагогик диагностика қилиш асосида очиб берилган;
геронтопедагогик тажрибадан фойдаланиш мезонлари авлодлараро муносабатлар тизимида динамик алмашинувнинг шартли босқичларини инсон умрининг ёш хусусиятлари ва ижтимоийлашув жараёнларига нисбатан диний эътиқод, касбий ва шахсий қадриятлар, меёрлар ва идеалларни белгилаш асосида аниқлаштириш ҳамда жараённи баҳолашда прагматик, эмпирик ва детерминистик омилларни ҳисобга олиш асосида ишлаб чиқилган;
геронтопедагогик тажрибанинг олий таълим муассасаларида тутган амалий имкониятлари касбий жамоаларда ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштириш ва авлодлараро ҳамкорликни таъминлашда таълим ресурсларини ташкил этишнинг интеграл тизимларини белгилаш асосида кекса авлод вакилларида когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг амалий механизмларини такомиллаштириш орқали педагогик диагностика қилинган;
замонавий геронтопедагогик ёндашувлар асосида талабаларни витаген тарбиялаш тизимини ривожлантириш модели микро, макро, боғловчи ва мезо муҳитнинг педагогик шарт-шароитлар ва жараёнларга муносабатини мақсад, мазмун, жараён ва натижа компонентлари орқали тизимлаштириш ҳамда витаген таълим ва тарбия интеграциясини таъминлашнинг устувор йўналишларини белгилаш асосида ишлаб чиқилган;
кекса авлод вакилларининг диний, маънавий, ахлоқий ва маданий тажрибасидан таълим жараёнида педагогиканинг замонавий парадигмаларига мувофиқ фойдаланишда талабаларнинг индивидуал таълим ва тарбия траекториясини эпистимиологик ва когнитив тамойилларга асосан шакллантириш ва ривожлантириш асосида геронтопедагогик таълимни ривожлантиришга қаратилган амалий-методик тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Геронтопедагогиканинг диний эътиқод ва тарбиядаги аҳамиятини ўрганишга доир олиб борилган илмий-тадқиқот ишлари натижалари асосида:
геронтопедагогик тажрибадан фойдаланишнинг фалсафий-тарихий аҳамиятини диний ва дунёвий асосларга кўра баҳолаш, жорий ҳолатини педагогик коррексиялаш ва истиқбол режаларини ёшларнинг ривожланиш векторига мувофиқ педагогик диагностика қилиш асосида очиб берилган катта авлод вакилларининг ижтимоий-маънавий муҳитни барқарорлаштиришда тутган ўрни бўйича таклиф ва тавсиялардан Дин ишлари бўйича қўмитасининг олий таълим муассасаси бакалавриат таълим йўналиши талабалари учун мўлжалланган «Геронтопедагогика» дарслиги мазмунига сингдирилган ҳамда Оʻзбекистон мусулмонлари идорасининг 2024-йил давомида ёшлар масалалари ва маʼнавий-маʼрифий ишлар ёʻналишида амалга оширилган чора-тадбирлар режасининг В-йўналишида белгиланган «Талаба ёшларда соф ислом дини ақидасини шакллантиришга қаратилган тадбирлар йўналиши» вазифаларни ташкил этиш ва бажарилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитасининг 2024-йил 5-августдаги 02-02/1-2317-сон маълумотномаси; Оʻзбекистон мусулмонлари идорасининг 2024-йил 20-августдаги 02-10/2028-сон маълумотномаси). Натижада, ёшлар тарбиясида геронтопедагогиканинг миллий тарбия усулларидан самарали фойдаланиш имкониятларини оширишга хизмат қилган;
авлодлараро муносабатлар тизимида динамик алмашинувнинг шартли босқичларини инсон умрининг ёш хусусиятлари ва ижтимоийлашув жараёнларига нисбатан диний эътиқод, касбий ва шахсий қадриятлар, меъёрлар ва идеалларни белгилаш асосида аниқлаштириш ҳамда жараённи баҳолашда прагматик, эмпирик ва детерминистик омилларни ҳисобга олиш асосида ишлаб чиқилган геронтопедагогик тажрибадан фойдаланиш мезонлари бўйича хулосалар олий таълим муассасаси бакалавриат таълим йўналиши талабалари учун мўлжалланган «Геронтопедагогика» дарслиги мазмунига сингдирилган (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2023-йил 27-мартдаги 68-63-сон маълумотномаси). Натижада, ижтимоий, маънавий-ахлоқий тарбиянинг мазмун-моҳияти такомиллаштирилиб, геронтопедагогика таълимини ташкил этишнинг интерактив шакл, метод ва воситаларини тақдим этиш орқали талабалар тафаккурини ривожлантириш, мафкуравий иммунитетини мустаҳкамлаш, юксак фазилатларини ривожлантиришга эришилган;
касбий жамоаларда ижтимоий-маънавий муҳитни соғломлаштириш ва авлодлараро ҳамкорликни таъминлашда таълим ресурсларини ташкил этишнинг интеграл тизимларини белгилаш асосида кекса авлод вакилларида когнитив фаолиятни ривожлантиришнинг амалий механизмларини такомиллаштириш орқали педагогик диагностика қилинган геронтопедагогик тажрибанинг олий таълим муассасаларида тутган амалий имкониятлари бўйича таклифлардан «Оила ва гендер» илмий-тадқиқот институти томонидан амалга оширилган ЖҲБЛ-59-сонли «Кексаларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш» лойиҳасида фойдаланилган («Оила ва гендер» илмий-тадқиқот институтининг 2024-йил 6-августдаги 01-09/2058- сон маълумотномаси). Натижада, оила, маҳалла таълим муассасаларида авлодлараро ҳамкорлик, маънавий-ахлоқий хусусиятлар трансформацияси, геронтопедагогик имкониятлар оммалаштирилган;
микро, макро, боғловчи ва мезо муҳитнинг педагогик шарт-шароитлар ва жараёнларга муносабатини мақсад, мазмун, жараён ва натижа компонентлари орқали тизимлаштириш ҳамда витаген таълим ва тарбия интеграциясини таъминлашнинг устувор йўналишларини белгилаш асосида ишлаб чиқилган замонавий геронтопедагогик ёндашувлар асосида талабаларни витаген тарбиялаш тизимини ривожлантириш модели бўйича таклифлардан Оʻзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги «2024-2025 йилларда ёшларнинг билим ва касб-ҳунар эгаллаши, улар учун муносиб иш ва турмуш шароитини яратиш, бўш вақтини мазмунли ташкил этишга қаратилган комплекс чора-тадбирлар дастури»нинг ИИИ йўналиши «Маҳаллаларда ёшларни «Беш ташаббус олимпиадаси»га жалб этиш ва уларнинг бўш вақтини мазмунли ташкил этиш» бўйича белгиланган вазифаларни ташкил этишда фойдаланилган (Оʻзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлигининг 2024-йил 5-августдаги 2-13-21-4136-сон маълумотномаси). Натижада, геронтопедагогика тажрибасини (ҳаётий тажриба, ибрат, намуна, фикрга ишонтириш) шахсий ва касбий компетенсияларга трансформациялаш асосида талабаларда юксак диний-ахлоқий фазилатларни ривожлантиришга эришилган;
кекса авлод вакилларининг диний, маънавий, ахлоқий ва маданий тажрибасидан таълим жараёнида педагогиканинг замонавий парадигмаларига мувофиқ фойдаланишда талабаларнинг индивидуал таълим ва тарбия траекториясини эпистимиологик ва когнитив тамойилларга асосан шакллантириш ва ривожлантириш асосида геротопедагогик таълимни ривожлантиришга қаратилган амалий-методик тавсиялардан Республика «Нуроний» жамғармасининг 202З-2024 йилларда ишлаб чиқилган чора-тадбирлар дастурининг ИВ-йўналишида белгиланган «Таълим муассасаларида ёшларнинг етарли билим олишларини таъминлаш масалаларида нуронийлар иштироки ва жамоатчилик назоратини, ўрнатиш» 11-банди «Нуронийлар жамоатчилик кенгашлари ва маҳаллалардаги «Кексалар маслаҳати» гуруҳлари аъзолари, «Бувижонлар мактаби» ва фаол нуронийларни ҳудуддаги мактабгача таълим ва умумтаълим мактабларига бириктириш» мавзусидаги вазифаларни ташкил этиш ва бажарилишида фойдаланилган (Республика «Нуроний» жамғармасининг 2024-йил 5-августдаги 05-03/323-сон маълумотномаси). Натижада, кекса авлод вакиллари тажриба ва тарбия методларидан таълим муассасаларида фойдаланиш ҳамда кексалар ижтимоий фаоллигини оширишга эришилган.