Каримов Дониёрбек Каримовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда моякнинг ўткир касалликларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни мақбуллаштириш», 14.00.35 – Болалар хирургияси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: Â2021.3.PhD/Tib2172.
Илмий раҳбар: Акилов Хабибулла Атауллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Рахматуллаев Акмал Абатбекович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Маметов Равшан Раимбердиевич, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Гродно давлат тиббиёт университети (Беларусь Республикаси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: болаларда мояк ўткир касалликларини ташхислаш ва даволаш усулларини такомиллаштириш орқали тиббий хизмат сифатини ҳамда репродутив саломатликни яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
моякнинг ўткир касалликларида асоссиз жаррохлик амалиётларни олдини олиш имконини берувчи – қон томирларда оқимнинг ўртача ортиши (10% гача) ва мояк ортиғининг ўртача катталашиши ёки гомогенлиги эпидидимитнинг, қон оқимининг меъёрдан 10% гача ортиши билан мояк ўлчамининг катталашиши ва таркибининг бир хил эмаслиги ўткир орхитнинг УТТ мезонлари каби клиник-эхографик симптомлар аниқланган;
болаларда ўткир ёрғоқ синдромида ташхислаш ва даволаш кетма-кетлигини белгиловчи алгоритмни қўллаш орқали тиббий ёрдам сифатини ошишига ҳамда репродуктив тизим аъзоларини меъёрий ривожланишига имкон берувчи ташхислаш ва даволаш усулини танлаш тактикаси ишлаб чиқилган;
болаларда мояк буралишини хирургик даволашда касаллик қайталанишини олдини олиш имконини берувчи каминвазив орхипексия усули ишлаб чиқилган;
моякнинг буралиши кузатилган болаларда контрлатерал томонда буралиб қолишни олдини олиш имконини берувчи тери орқали орхипексия усули ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Болаларда моякнинг ўткир касаллиги диагностикаси, даволаш ва узоқ муддатли натижаларини оптималлаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: моякнинг ўткир касалликларида асоссиз жаррохлик амалиётларни олдини олиш имконини берувчи – қон томирларда оқимнинг ўртача ортиши (10% гача) ва мояк ортиғининг ўртача катталашиши ёки гомогенлиги эпидидимитнинг, қон оқимининг меъёрдан 10% гача ортиши билан мояк ўлчамининг катталашиши ва таркибининг бир хил эмаслиги ўткир орхитнинг УТТ мезонлари каби клиник-эхографик симптомлар аниқланганлиги Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 30 январда 6 и – 02/у -сон билан тасдиқланган «Болаларда моякнинг ўткир касалликларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни мақбуллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 05.02.2024 йилдаги 33-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 01.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Андижон вилоят Мархамат туман тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасининг 01.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: таклиф қилинган тадқиқот натижалари асосида ўткир ёрғоқ синдроми билан касалланган болаларга тиббий хизмат кўрсатиш натижасида қониқарсиз натижаларни 41,3%га камайтиришга, даволашнинг яхши натижаларини эса 16,8%га яхшилашга эришилди. Иқтисодий самарадорлиги: ўткир ёрғоқ синдроми билан мурожаат қилган назорат гуруҳидаги 36 нафар беморларнинг 32 (88,9%) нафарида гидатидни олиб ташлаш жарроҳлик амалиёти ўтказилган бўлса асосий гуруҳдаги 124 нафар гидатидни буралиб қолиши ташхиси қўйилган беморларнинг УТТдаги эхоманзараларга ва динамикадаги ўзгаришларга асосланган ҳолда 61 (49,1%) нафарида жарроҳлик амалиёти бажарилди, яъни биргина ушбу касаллик тури доирасида жарроҳлик амалиётлари миқдорини қарийиб 52%га камайтиришга эришилди. Ташхисдаги тафовутлар миқдори 25,4% да 6,4% яъни 4 баробарга камайтиришга эришилди. Беморларни шифохонада даволаниш ўрин кунлари 10±0,8 кундан 6±1,2 кунга қисқартирилди. Беморларда моякнинг ўткир касалликларини ташхисаш амалиётида таклиф қилинган клиник-эхографик симптомлар аниқланиши орқали 105 та жарроҳлик аралашувлар олди олинди. Бундан шундай хулоса қилиш мумкинки бир бемор учун 380000 минг сўм харажат иқтисод қилинди (Андижон ва Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказлари ва Андижон вилоят Мархамат туман тиббиёт бирлашмаси прейскурантига кўра). Шундан келиб чиқиб мазкур амалиётлар натижасида: 1 нафар бемордан 380000 сўм иқтисод қилинса, бунда йиллик иқтисодий кўрсаткич 39900000 сўмни ташкил этади (105 нафар бемор учун). Хулоса: таклиф этилаётган комплекс усулларни амалиётга жорий этилиши бир бемор учун жарроҳлик амалиёти учун кетадиган 380000 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Бунинг натижасида йиллик иқтисодий кўрсаткич 39900000 сўмни ташкил этади (105 нафар бемор учун). Шунда йиллик бюджет маблағларидан 39900000 сўм миқдорда иқтисод қилинди.
иккинчи илмий янгилик: болаларда ўткир ёрғоқ синдромида ташхислаш ва даволаш кетма-кетлигини белгиловчи алгоритмни қўллаш орқали тиббий ёрдам сифатини ошишига ҳамда репродуктив тизим аъзоларини меъёрий ривожланишига имкон берувчи ишлаб чиқилган ташхислаш ва даволаш усулини танлаш тактикаси Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 30 январда 6 и – 02/у -сон билан тасдиқланган «Болаларда моякнинг ўткир касалликларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни мақбуллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 05.02.2024 йилдаги 33-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 01.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Андижон вилоят Мархамат туман тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасининг 01.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: таклиф қилинган тадқиқот натижалари асосида ўткир ёрғоқ синдроми билан касалланган болаларга тиббий хизмат кўрсатиш натижасида қониқарсиз натижаларни 41,3%га камайтиришга, даволашнинг яхши натижаларини эса 16,8%га яхшилаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотдаги мояк ўткир касалликлари бўлган беморларни даволашнинг иқтисодий самарадорлиги шифохонада касалликни даволаш учун бир беморга сарф қилинган суммадан шакиллантирилди. Таклиф қилинган текшириш ва даволаш усули орқали МЎК иқтисодий самарадорлиги 123644640 сўмни ташкил этди. Хулоса: таклиф этилаётган комплекс усулларни амалиётга жорий этилиши бир бемор учун кунлик 700800 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Бунинг натижасида йиллик иқтисодий кўрсаткич 123644640 сўмни ташкил этади (180 нафар бемор учун). Шунда йиллик бюджет маблағларидан 123644640 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Моякнинг ўткир касалликларини тавсия этилган даволашнинг клиник ва эхографик самарадорлиги ишончли тарзда исботланган ва хар бир бемор учун қилинаётган сарфни 41%га қисқартириш имконини беради.
учинчи илмий янгилик: болаларда мояк буралишини хирургик даволашда касаллик қайталанишини олдини олиш имконини берувчи ишлаб чиқилган каминвазив орхипексия усули Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 30 январда 6 и – 02/у -сон билан тасдиқланган «Болаларда моякнинг ўткир касалликларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни мақбуллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 05.02.2024 йилдаги 33-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 01.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Андижон вилоят Мархамат туман тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасининг 01.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: моякнинг ўткир касаллиги билан хирургик даволанган болаларнинг балоғат ёши ва балоғат ёшидан кейинги даврдаги узоқ муддатли натижалари таҳлил қилинганда жинсий тизим ривожланишида турли оғишлар мавжудлиги аниқланди. Касалликнинг энг кенг тарқалган оқибати мояк гипоплазияси бўлди. Тавсия етилаётган алгоритм асосида мояк ўткир касалликларини ташхислаш ва даволаш оптимал усул бўлиб, асосланган кўрсатмалар билан шошилинч хирургик даволаш моякни буралишида 30%га, гидатидни буралишида 12%га гипоплазиянинг камайишига олиб келди. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотдаги мояк ўткир касалликлари бўлган беморларни даволашнинг иқтисодий самарадорлиги шифохонада касалликни даволаш учун бир беморга сарф қилинган суммадан шакиллантирилди. Таклиф қилинган текшириш ва даволаш усули орқали МЎК иқтисодий самарадорлиги 123644640 сўмни ташкил этди. Хулоса: таклиф этилаётган комплекс усулларни амалиётга жорий этилиши бир бемор учун кунлик 700800 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Бунинг натижасида йиллик иқтисодий кўрсаткич 123644640 сўмни ташкил этади (180 нафар бемор учун). Шунда йиллик бюджет маблағларидан 123644640 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Моякнинг ўткир касалликларини тавсия этилган даволашнинг клиник ва эхографик самарадорлиги ишончли тарзда исботланган ва хар бир бемор учун қилинаётган сарфни 41%га қисқартириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: моякнинг буралиши кузатилган болаларда контрлатерал томонда буралиб қолишни олдини олиш имконини берувчи ишлаб чиқилган тери орқали орхипексия усули Андижон давлат тиббиёт институти Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 30 январда 6 и – 02/у -сон билан тасдиқланган «Болаларда моякнинг ўткир касалликларини ташхислаш ва жарроҳлик йўли билан даволашни мақбуллаштириш» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Наманган вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 05.02.2024 йилдаги 33-сон, Андижон вилоят болалар кўп тармоқли тиббиёт марказининг 01.02.2024 йилдаги 23-сон ҳамда Андижон вилоят Мархамат туман тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасининг 01.02.2024 йилдаги 8-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 15 июлдаги 03/11-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: моякнинг ўткир касаллиги билан даволанган беморларнинг узоқ муддатли натижалари таҳлил қилинганда жинсий аъзолар ривожланишида турли оғишлар кузатилди. Касалликнинг кўп учраган асорати моякнинг гипоплазияси бўлди. Тавсия этилаётган алгоритм асосида ташхислаш ва даволаш мояк ўткир касалликларида тиббий ёрдам кўрсатишнинг мўтадил усули бўлиб, қониқарсиз натижаларни 41,3%га камайтиришга, даволашнинг яхши натижаларини эса 16,8%га яхшилашга эришилади. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотдаги мояк ўткир касалликлари бўлган беморларни даволашнинг иқтисодий самарадорлиги шифохонада касалликни даволаш учун бир беморга сарф қилинган суммадан шакиллантирилди. Таклиф қилинган текшириш ва даволаш усули орқали МЎК иқтисодий самарадорлиги 123644640 сўмни ташкил этди. Хулоса: таклиф этилаётган комплекс усулларни амалиётга жорий этилиши бир бемор учун кунлик 700800 сўм иқтисод қилинишига олиб келди. Бунинг натижасида йиллик иқтисодий кўрсаткич 123644640 сўмни ташкил этади (180 нафар бемор учун). Шунда йиллик бюджет маблағларидан 123644640 сўм миқдорда иқтисод қилинди. Моякнинг ўткир касалликларини тавсия этилган даволашнинг клиник ва эхографик самарадорлиги ишончли тарзда исботланган ва хар бир бемор учун қилинаётган сарфни 41%га қисқартириш имконини беради.