Иванян Арсен Игнатевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сун'ий интеллект технологияларидан фойдаланиб ишлаб чиқариш обектларининг рақамли эгизаклари назариясини ривожлантириш”, 05.01.08 – Технологик жараёнлар ва ишлаб чиқаришларни автоматлаштириш ва бошқариш.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.DSc/Т790.
Илмий маслаҳатчи: Адилов Фарукҳ Тулкунович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети, DSc. 03/30.12.2019.Т.03.02.
Расмий оппонентлар: Игамбердиев Хусан Закирович техника фанлари доктори, профессор, ЎзР ФА академиги; Марахимов Авазжон Рахимович техника фанлари доктори, профессор; Мусаев Муҳаммаджон Махмудович техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: “ЎЗЛИТИНЕФТГАЗ” АЖ.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефт-кимё саноатининг ҳар қандай обектида мураккаб технологик ишлаб чиқариш схемаси билан фойдаланиш учун етарли даражада универсал бўлган бирлаштирилган интеграциялашган рақамли эгизакнинг консептуал архитектурасини ишлаб чиқиш ва ўрганиш, шу билан бирга амалга оширишнинг кафолатланган йиллик техник-иқтисодий самарасини таъминлаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мураккаб технологик ишлаб чиқариш схемасига эга ишлаб чиқариш обекти учун ягона интеграциялашган рақамли эгизакнинг типик консептуал архитектураси ишлаб чиқилган;
танланган ишлаб чиқариш активларининг технологик жараёнлари ва барча асосий тоифалари моделларининг тўлиқ кутубхонаси ишлаб чиқилган бўлиб, унинг асосида обект самарадорлигини оширишни таъминловчи кўп вазифали ягона интеграллашган рақамли эгизак яратилган;
интеграллашган рақамли эгизакнинг яхлитлиги ва унинг реал вақт бўйича самарали ишлашини таъминловчи ягона рақамли эгизакнинг асосий проексиялари: ишлаб чиқариш обектининг технологик жараёнларини симуляциялаш ва оптималлаштириш проексияси, активларнинг унумдорлигини бошқариш проексияси, технологик жараёнларни бошқариш тизимининг онлайн клони проексияси, технологик жараёнларни такомиллашган бошқариш ва ишлаб чиқаришни оптималлаштириш проексиялари ўртасидаги ўзаро алоқаларнинг структураси ишлаб чиқилган;
реал вақт режимида маълумотларни архивлаш ва алмашиш тизимининг бир нечта механизмлари асосида энг ишончли маълумотлар манбасини кўрсатадиган технологик жараённи бошқаришни қўллаб-қувватлаш учун махсус функсия ишлаб чиқилган;
биринчи марта Фишер-Тропш синтез реакторининг тўлиқ рақамли эгизак модели ва унга мос келадиган Фишер-Тропш усули бўйича синтетик суюқ ёқилғи ишлаб чиқариш жараёнини симуляциялашнинг рақамли эгизагини модели ишлаб чиқилган;
рақамли эгизак проексияларини янада такомиллаштириш учун сунъий интеллектнинг истиқболли усуллари ва алгоритмлари тўплами аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ишлаб чиқариш обектларининг рақамли эгизаклари назариясини ривожланиш бо'йича олинган илмий натижалар қуйидаги шаклларда жорий этилди:
ягона интеграллашган рақамли эгизакнинг структураси, рақамли эгизакларнинг проексиялари ҳамда ПҲД дастурий-аппаратли платформаси асосида амалга оширилган реал вақт режимида маълумотлар базасини бошқариш тизими (РВР МББТ) ўртасида онлайн режимда маълумотлар алмашинувининг интерфейслари ва механизмлари  “УзГТЛ” МЧЖда жорий қилинган (“Ўзбекнефтгаз” АЖнинг 2024-йил 13-августдаги 03-18-8-714-сон маълумотномаси). Натижада технологик жараён тўғрисидаги маълумотларни таҳлил қилиш учун сарфланадиган вақтни камайтиришга имкон берган;
сунъий интеллектнинг интеграллашган алгоритмларидан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган моделлар ва улар асосида технологик жараёнларни симуляциялаш ва активларнинг унумдорлигини бошқаришнинг рақамли эгизаклари проексиялари “УзГТЛ” МЧЖ да жорий этилган (“Ўзбекнефтгаз” АЖнинг 2024-йил 13-августдаги 03-18-8-714-сон маълумотномаси). Натижада технологик режимнинг ўзгариши ҳақида бошқарув қарорларини қабул қилиш учун сарфланадиган вақтни камайтириш имконини берган;
барча ишлаб чиқилган рақамли эгизаклар синовдан ўтказилган ва УзГТЛ мажмуасининг ишлаб чиқариш жараёнларига ўзгартиришлар киритишни талаб қиладиган бир нечта оптималлаштириш сенарийлари ишлаб чиқилган (“Ўзбекнефтгаз” АЖнинг 2024-йил 13-августдаги 03-18-8-714-сон маълумотномаси). Натижада мақсадли маҳсулотлар ишлаб чиқариш 2-3 % га ошган ва заводнинг режадан ташқари ишламай қолиш вақти камайган.