Курдашев Кудрат Давлятовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Суғориладиган гипсли тупроқлар унумдорлигини баҳолаш ва улардан самарали фойдаланиш йўллари (Мирзаобод тумани тупроқлари мисолида)», 03.00.13 - Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/B856.
Илмий раҳбар: Абдурахмонов Нодиржон Юлчиевич, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тупроқшунослик ва агрокимёвий тадқиқотлар институти, DSc.25/30.12.2019.Qx/B.43.01.
Расмий оппонентлар: Турдиметов Шахобиддин Мухиддинович, биология фанлари доктори, доцент, Парпиев Ғофиржон Тохирович, биология фанлари доктори, ката илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: суғориладиган гипсли тупроқларнинг хосса-хусусиятларини аниқлаш, сифат жиҳатидан баҳолаш ва унумдорлик даражасини белгилаш орқали гипсли тупроқлар унумдорлигини қайта тиклаш ҳамда улардан самарали фойдаланишга доир илмий-амалий ечимлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудуд гипсли тупроқларининг гипслашганлик даражаси ва гипс шаклларига боғлиқ ҳолда тупроқ профилининг ўрта қатламларида зичланиш даражасини ортиб (ҲМ 1,68-1,71 г/см3) бориши аниқланган;
турли даражада гипслашган тупроқларнинг гипслашганлик даражаси, гипс қатлам бошланиш чуқурлиги ва гипс қатлам қалинлиги аниқланган, уларнинг тупроқ хоссаларига бўлган таъсири асосланган;
гипсли тупроқларнинг гипслашганлик даражаси билан ғўза экини ҳосилдорлиги ўртасидаги коррелятив боғлиқлик илмий асосланган;
суғориладиган тупроқлардаги гипс миқдорини ҳисобга олган ҳолда гипслашганлик даражаси бўйича пасайтирувчи коеффициентлар ишлаб чиқиш орқали гипсли тупроқлар унумдорлигини сифат жиҳатидан баҳолаш услуби такомиллаштирилган;
гипсли тупроқлардаги шўрланиш жараёнини ҳисобга олган ҳолда ерларнинг мелиоратив ҳолати ҳамда гипслашганлик даражаси ва гипсли қатлам чуқурлиги бўйича пасайтирувчи коеффициентлар асосида тупроқ унумдорлиги сифат жиҳатидан баҳоланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Суғориладиган гипсли тупроқларнинг унумдорлик даражасини баҳолаш ва улардан самарали фойдаланиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Мирзаобод тумани Й.Охунбобоев номли массив учун 1:10000 масштабли суғориладиган тупроқларининг гипс қатлам бошланиш чуқурлиги ва гипс қатлам қалинлиги картограммалари массивдаги 4692,0 гектар суғориладиган ер майдонларида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 27 мартдаги 05/05-04-99-сон маълумотномаси). Натижада, ердан фойдаланувчи субъектлар, агрокластерлар, фермер ва деҳқон хўжаликларида гипс қатлам бошланиш чуқурлиги ва гипс қатлам қалинлигини ҳисобга олган ҳолда қишлоқ хўжалиги экинларини жойлаштириш, суғориш меъёрларини ва бошқа агротехник тадбирларни тўғри белгилаш имконини берган;
Мирзаобод тумани Й.Охунбобоев номли массивнинг 4692,0 гектар суғориладиган ер майдонлари учун 1:10000 масштабли тупроқ сифатини баҳолаш картаси массив ҳудудидаги фермер хўжаликлар фойдаланишлари учун амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 27 мартдаги 05/05-04-99-сон маълумотномаси). Натижада, суғориладиган тупроқларнинг хосса-хусусиятлари ва унумдорлик даражасига қараб ерларнинг меъёрий қийматини ҳисоблаш, унумдорлиги паст бўлган ерларда давлат эҳтиёжлари учун пахта хом ашёсини етиштирувчи қишлоқ хўжалиги корхоналарини молиявий қўллаб-қувватлашга қаратилган чора-тадбирларни белгилашга имкон берган;
Мирзаобод тумани Й.Охунбобоев номли массив суғориладиган ўтлоқи бўз тупроқларининг 1:10000 масштабли гипслашганлик даражалари бўйича картограммаси массивдаги 4692,0 гектар ер майдонларида амалиётга жорий этилган (Қишлоқ хўжалик вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар Миллий марказининг 2024 йил 27 мартдаги 05/05-04-99-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур картограмма маълумотлари асосида гипсли ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш бўйича бажарилган чуқур юмшатиш агротадбири натижасида ғўзадан гектарига кучсиз гипслашган ерларда 2,8 сентнер, ўртача гипслашган ерларда 7,8 сентнер қўшимча ҳосил олиш имконини берган.