Башарова Лайло Маратовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Мактабгача таълим муассасаларидаги болаларнинг тарбия шароитларини оптимизациялашни гигиеник асослаш», 14.00.07–Гигиена (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Tib37.
Илмий раҳбар: Камилова Роза Толановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Санитария гигиена ва касб касалликлари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.27.06.2017.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Худайберганов Анатолий Сагатбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Азизова Феруза Лютпиллаевна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: санатор типидаги мактабгача таълим муассасалари болаларининг жисмоний тайёргарлиги ва тарбия шароитларида профилактик чора-тадбирларни оптимизациялашни гигиеник асослашда уларнинг саломатлик ҳолати кўрсаткичлари шаклланишида ижтимоий-гигиеник хавф омилларини ҳиссасини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мамлакатимизнинг шаҳар ва қишлоқ шароитларида истиқомат қилувчи 3 ёшдан 6 ёшгача бўлган болалар гармоник ривожланишининг баҳолаш меъёрий стандартлари ишлаб чиқилган;
сил касаллиги билан мулоқотда бўлган ва гепатит билан оғриган болаларда сурункали патология ривожланишида ижтимоий-гигиеник кўрсаткичлар ҳар бирининг аҳамияти тизимлаштирилган;
болаларнинг жинси, ёши, таълим муассасалари типи ва яшаш минтақасига боғлиқ равиш ва жисмоний тайёргарлик даражасини белгиловчи кўрсаткичларини шакллантиришга хос хусусиятлари исботланган;
турли турдаги муассасалар болаларининг жисмоний тайёргарлиги кўрсаткичлари оширишда, касаллик даражасини камайтириш бўйича ишлаб чиқилган соғломлаштириш чора-тадбирларнинг таъсир даражаси аниқланган;
саломатлик ҳолатида силжишлари бўлган болаларни тарбиялаш учун ташкил этилган муассасаларни сақлаш, жиҳозлаш ва тузилмалари устидан ҳамда силга қарши даволаш муассасаларини ташкил қилиш бўйича гигиеник меъёр ва қоидалар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мактабгача таълим муассасаларидаги болаларнинг тарбия шароитларини оптималлаштиришни гигиеник асослашга қаратилган илмий натижалар асосида:
«Мактаб-интернат ва меҳрибонлик уйларининг сақланиши ва тузилиши бўйича санитария қоидалар» (0311-14-сонли СанМваҚ) тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур меъёрий ҳужжат мактаб интернатлари ва меҳрибонлик уйларини қуриш ва тарбия шароитини ташкиллаштиришга қўйилган гигиеник талаблар ишлаб чиқиш имконини берган;
«Мурувват ногирон болалар учун мактаб интернатларининг сақланиши, жиҳозланиши ва тузилиши, жойлаштирилишига қўйиладиган гигиеник қоидалар» (0312-14-сонли СанМваҚ) тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур меъёрий ҳужжат мурувват уйларидаги ногирон болалар учун яшаш, таълим ва тарбия шароитларини оптималлаштириш имконини берган;
«Силга қарши даволаш муассасаларини ташкил этиш бўйича санитар меъёр ва қоидалар» (0314-14-сонли СанМваҚ) тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур меъёрий ҳужжат сил билан касалланишга мойил мактабгача таълим ёшидаги болалар муассасаларини лойиҳалаштириш ва қуриш талаблардан фойдаланиш имконини берган;
«Турли типдаги мактабгача таълим муассасалари болалари орасида жисмоний тарбия соғломлаштириш ишлари» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма мамлакатимизда истиқомат қилаётган мактабгача таълим ёшидаги болалар ва ўсмирлар орасида жисмоний ривожланишнинг меъёрий кўрсаткичлари асосида жисмоний ривожланишни баҳолаш, унинг асосида тарбияланувчилар фолиятининг гигиеник меъёрларини ишлаб чиқиш ва улар ёрдамида саломатлик ҳолатини баҳолаш имконини берган;
«Ўзбекистон Республикаси мактабгача таълим ёшдаги болаларни жисмоний ривожланишини баҳолаш учун меъёрий жадваллар» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма мактабгача таълим ёшидаги болаларнинг жисмоний ривожланишининг гармониклигини таъминлаш мақсадида гигиеник меъёрлар ишлаб чиқиш ва улар ёрдамида уларнинг жисмоний ривожланишини гигиеник баҳолаш стандартларидан фойдаланиш имконини берган;
«Қорақалпоғистон Республикаси мактабгача ёшдаги болаларни жисмоний ривожланишини баҳолаш учун меъёрий жадваллар» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси). Мазкур услубий қўлланма жисмоний ривожланишида силжишлари бўлган болаларни эрта аниқлаш мақсадида мактабгача таълим ёшидаги болаларни гармоник жисмоний ривожланиши ва даражасини индивидуал баҳолашга имкон берган;
«Шифокоргача скрининг кўрикни ташкил этиш бўйича ўқув тарбия муассасалари тиббиёт ҳамширалари учун қўлланма» услубий қўлланмаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2016 йил 30 декабрдаги 8н-д/85-сон маълумотномаси) Мазкур услубий қўлланма мажбурий тиббий кўриклар ўтказишни такомиллаштиришга ва тиббий тарбия муассаса тиббиёт ҳамширалари билим даражасини оширишга ёрдам берган;
мактабгача таълим муассасаларидаги болаларнинг тарбия шароитларини оптимизациялашни гигиеник асослаш самарадорлигини оширишга қаратилган илмий тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш амалиётига, жумладан, мактабгача таълим муассасалари, Республика, Тошкент шаҳар ва Тошкент вилояти давлат санитария-эпидемиология назорати марказлари амалиётига жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2018 йил 25 июлдаги 8н-з/161-сон маълумотномаси). Олинган илмий натижаларнинг амалиётга жорий қилиниши санитар-эпидемиологик ва ўқув-тарбия тартибига риоя қилиш устидан санитар назорат олиб бориш, болалар популяцияси орасидан жисмоний ривожланишда силжишлари бўлган болаларни ажратиб олиш, санатория типидаги мактабгача таълим муассасаларида болаларни бўлиш муддатини қисқартириш имконини берган ва уларни даволашга қилинадиган сарф-харажатни камайтирган.
