Абдужалилов Маъруфжон Ислом ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек ва рус тилларида ранг ифодаловчи турғун ўхшатишлар тадқиқи”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.PhD/Fil4110.
Илмий раҳбар: Хакимова Муҳайё Каримовна, филология фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик илмий кенгаш).
    Расмий оппонентлар: Қулмаматов Дўстмамат Сатторович, филология фанлари доктори, профессор;  Усманов Фарҳад Фахриддинович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўзбек ва рус тилларида ранг ифодаловчи ўхшатишларнинг семантик хусусиятларини аниқлаш ва уларнинг миллий-маданий ўзига хос жиҳатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ҳамда рус тиллари олам лисоний манзарасида ранг номларининг икки тилда сўзлашувчилар дунёсининг қадриятли манзарасига боғлиқлиги аниқланиб, рамзий, тарихий, психофизиологик ва миллий-маданий жиҳатдан муҳим ўринга эгалиги аниқланган;
турғун ўхшатишларнинг номинатив, коннотатив, бадиий ва миллий-менталликни акс эттирувчи каби вазифалари ўзбек ва рус тиллари мисолида очиб берилиб, олам рангларининг муайян қисми фақат ўхшатишлар орқали аниқ номланиши, ўхшатишларнинг семантикаси лексема семантик структурасидан аниқлиги, коннотативлиги, образлилиги, миллий дунёқарашни акс эттириши ҳисобига бой ва мураккаб эканлиги исботланган;
ўзбек ва рус тилларида қора, оқ, қизил, сариқ, кўк, яшил рангларни ифодаловчи зангидек, марвариддек, анордек, нақш олмадек, заъфарондек, шишадек; как кочегар, как лунь, как заря, как рожь, как море, неспелый крыжовник каби турғун ўхшатишларнинг лингвомаданий  моҳияти, интеграл томонлари миллатлараро муштарак тафаккур, оламни билишдаги умумийликлар билан далилланган;
ранг ифодаловчи турғун ўхшатишларнинг консептуал, когнитив, маданий семантик хусусиятлари ўзбек ва рус маданиятини акс эттириши очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва рус тилларида ранг ифодаловчи турғун ўхшатишларни тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ўзбек ҳамда рус тиллари олам лисоний манзарасида ранг номларининг икки тилда сўзлашувчилар дунёсининг қадриятли манзарасига боғлиқлиги аниқланганлиги, рамзий, тарихий, психофизиологик ва миллий-маданий жиҳатдан муҳим  ўринга эгалиги, турғун ўхшатишларнинг номинатив, коннотатив, бадиий ва миллий-менталликни акс эттирувчи каби вазифалари, олам рангларининг муайян қисми фақат ўхшатишлар орқали аниқ номланиши, ўхшатишларнинг семантикаси лексема семантик структурасидан аниқлиги, коннотативлиги, образлилиги, миллий дунёқарашни акс эттириши ҳисобига бой ва мураккаб эканлигига оид илмий-назарий хулосалардан Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томнидан олиб борилган ФА-Ф1-Г003 “Ҳозирги қорақалпоқ тилида функсионал сўз ясалиши” (“Функциональное словообразование в современном каракалпакском языке”); ФА-А1-Г007 “Қорақалпоқ нақл-мақоллари лингвистик тадқиқиот обекти сифатида” мавзуларидаги фундаментал ва амалий илмий лойиҳаларда фойдаланилган (Ўзбекистон Републикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2024-йил 8-апрелдаги 1/14-сон маълумотномаси). Натижада тилшуносликда “сўз ясалиши ва деривация”, “сўз ясалиши қолипи”, “ясама сўз ва ясалган сўз” тушунчаларининг лингвистик моҳиятини ранг ифодаловчи турғун ўхшатишлар матнида қўлланган ясама тил бирликлари мисолида тавсифлашнинг назарий асосларига оид материаллар бўлиб хизмат қилган;
ўзбек ва рус тилларида қора, оқ, қизил, сариқ, кўк, яшил рангларни ифодаловчи зангидек, марвариддек, анордек, нақш олмадек, заъфарондек, шишадек; как кочегар, как лунь, как заря, как рожь, как море, неспелый крыжовник каби турғун ўхшатишларнинг лингвомаданий  моҳияти, интеграл томонлари миллатлараро муштарак тафаккур, оламни билишдаги умумийликлар билан далилланиши, ранг ифодаловчи турғун ўхшатишларнинг консептуал, когнитив, маданий семантик хусусиятлари ўзбек ва рус маданиятини акс эттиришига оид  илмий хулосалардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2020–2023-йилларда бажарилган АМ-Ф3-201908172-рақамли “Ўзбек тилининг таълимий корпусини яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2023-йил  16-декабрдаги  01/4-2721-сон маълумотномаси). Натижада платформа  оламнинг рангли манзараси ўзбек ва рус тилларида фарқли эканлиги ҳамда  ранг ифодаловчи турғун ўхшатишлар рангнинг турли кўриниш ва жилваларининг номланиши, коннотация ифодалаши, образли тасвир ҳосил қилиши ҳақидаги маълумотлар билан бойитилган.