Раджабов Насир Насимовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Инглиз ва ўзбек тиллари фонологик тизимида фонемик интерференция типологияси”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.DSc/Fil586.
Илмий маслаҳатчи: Сиддиқова Ирода Абдузухуровна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Сафаров Шаҳриёр Сафарович, филология фанлари доктори, профессор; Джусупов Маханбет, филология фанлари доктори, профессор; Абдурахмонова Нилуфар Зайнобиддиновна, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек адабий тилларида фонемалар интерференцияси турларини тилнинг асосий (фонетик, фонологик) ва иккинчи даражали (морфонологик, фоностилистик) яруслари, шунингдек, график, орфографик ва орфоепик тизимлари нуқтаи назаридан комплекс баҳолаш асосида фонемик интерференциянинг типологик таснифини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
лингвистик  интерференцияни юзага келиш асосига, яъни тил ва нутқ ҳодисасига, юзага келиш объектига, нутқ фаолияти турларига, маънога таъсир этиш кучига, давом этиш муддатига, нутқ ҳосил қилишда меъёрдан оғиш турига, маданиятлараро тафовутга, воқеланиш ҳолатига, тил тизимларига кўра янгича типологик таснифи асосланган;
инглиз ва ўзбек адабий тиллари фонемалар тизимида фонетик ва фонологик изоморфизм ҳамда алломорфизм асосида парадигматик ва синтагматик интерференция  мавжудлиги асосланган;
чоғиштирилаётган тилларда фонемалар тизими фонетик, фонологик, графемик, орфографик ва орфоепик хусусиятлари билан бир қаторда, позицион кўринишлари жиҳатдан ўзаро ярим эквивалент эканлиги исботланган;
инглиз ва ўзбек адабий тилларида фонемалар тизимининг ўзига хос тузилиши, артикуляцион-акустик ҳамда функсионал-лингвистик хусусиятлари, фонемаларнинг позицион кўринишлари, графемик ўзига хослиги, орфографияси, орфоепияси ҳамда услубий имкониятлари каби лингвистик омиллар потенциал фонемик интерференсия манбайи эканлиги далилланган;
фонемик интерференциянинг аниқ бир турларини фарқлашда унинг тадқиқот мақсадига боғлиқ ҳолда “ўсувчи” ёки “камаювчи” табиатга эга эканлиги ҳамда фонемик интерференцияни типологик тасниф қилишга комплекс ёндашув методикаси ва мазкур таснифни амалга ошириш босқичлари асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тиллари фонологик тизимида фонемик интерференсия типологияси тадқиқига доир илмий натижалар асосида:
лингвистик интерференцияни юзага келиш асосига, яъни тил ва нутқ ҳодисасига, юзага келиш объектига, нутқ фаолияти турларига, маънога таъсир этиш кучига, давом этиш муддатига, нутқ ҳосил қилишда меъёрдан оғиш турига, маданиятлараро тафовутга, воқеланиш ҳолатига, тил тизимларига кўра янгича типологик таснифи асослангани, илк бор фонемик интерференциянинг ўзбек ва инглиз адабий тиллари мисолида типологик таснифи ишлаб чиқилганига доир илмий натижалардан “Мамлакатимизда миллатлараро муносабатларни янада ривожлантириш ва уйғунлаштириш” номли фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2023 йил 20 декабрдаги 01-12-06-782-сон маълумотномаси). Натижада, илмий хулосаларнинг қўлланилиши, шунингдек, фойдаланилган илмий-методик тавсиялар асосида лойиҳа ишланмаларининг такомиллашишига эришилган;
ўзбек ва инглиз адабий тиллари фонемалар тизимида фонетик ва фонологик изоморфизм ҳамда алломорфизм асосида парадигматик ва синтагматик интерференция очиб берилганлиги борасидаги илмий натижалардан А-1-46 “Нанотехнологиялар ва микроелектроникадан инглизча-русча-ўзбекча луғат тайёрлаш” мавзусидаги амалий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024 йил 27 майдаги 39-01-3398-сон маълумотномаси). Натижада, фойдаланилган назарий хулосалар талабаларнинг инглиз тилида оғзаки нутқининг, хусусан, талаффузининг такомиллашишига, шунингдек, тилшунослик фанининг ривожига ҳисса қўшилган;
чоғиштирилаётган тилларда фонемалар тизими фонетик, фонологик, графемик, орфографик ва орфоепик хусусиятлари билан бир қаторда, позицион кўринишлари жиҳатдан ўзаро ярим эквивалент эканлиги тасдиқлангани, инглиз ва ўзбек адабий тилларида фонемалар тизимининг ўзига хос тузилиши, артикуляцион-акустик ҳамда функсионал-лингвистик хусусиятлари, фонемаларнинг позицион кўринишлари, графемик ўзига хослиги, орфографияси, орфоепияси ҳамда услубий имкониятлари каби лингвистик омиллар потенциал фонемик интерференция манбайи эканлиги далиллангани, фонемик интерференциянинг аниқ бир турларини фарқлашда унинг тадқиқот мақсадига боғлиқ ҳолда “ўсувчи” ёки “камаювчи” табиатга эга эканлиги ҳамда фонемик интерференцияни типологик тасниф қилишга комплекс ёндашув методикаси ва мазкур таснифни амалга ошириш босқичлари асослангани юзасидан эришилган илмий натижа ва хулосалардан ИЛ – 662204405 рақамли “Экспериментал фонетик лаборатория яратиш (хорижий тил мисолида)” мавзусидаги инновациён лойиҳа доирсида қўлланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетининг 2024 йил 3 июндаги 04/326-сон маълумотномаси). Натижада, илмий хулосалар ва илмий-методик тавсиялар лойиҳа дастур ва ишланмаларининг такомиллашишига хизмат қилган;
ўзбек ва инглиз адабий тилларида фонемалар тизимининг ўзига хос тузилиши, артикуляцион-акустик ҳамда функсионал-лингвистик хусусиятлари, фонемаларнинг позицион кўринишлари, графемик ўзига хослиги, орфографияси,  орфоепияси ҳамда услубий имкониятлари каби лингвистик омиллар потенциал фонемик интерференция манбаи эканлиги исботланганлигига доир илмий натижалардан “Умумтаълим муассасалари битирувчиларининг она тили (ўзбек тили) фани бўйича малакасини баҳолаш ҳамда 14 та фандан тест тизимини ишлаб чиқиш” номли лойиҳада фойдаланилган (А.Авлоний номидаги педагогларни касбий ривожлантириш ва янги методикаларга ўргатиш миллий тадқиқот институтининг 2024 йил 12 январдаги 1304/300103-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳа ишланмаларининг такомиллашишига эришилган;
фонемик интерференциянинг аниқ бир турларини фарқлашда унинг тадқиқот мақсадига боғлиқ ҳолда “ўсувчи” ёки “камаювчи” табиатга эга эканлиги ҳамда фонемик интерференцияни типологик тасниф қилишга комплекс ёндашув методикаси ва мазкур таснифни амалга ошириш босқичлари асосланганлиги каби илмий натижа ва хулосаларидан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Мавзу” ва “Тақдимот” каби туркум кўрсатувларида фойдаланилган (“Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024 йил 2 июндаги 06-28-647-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур кўрсатувлар тингловчиларнинг инглиз тили талаффузи бўйича кўникмаларининг ривожланишига хизмат қилган.