Юлдашева Оҳида Бахтияровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўрта Осиё русийзабон адабиётида Шарқ образининг рецепсияси”, 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Fil1775
Илмий раҳбар: Гибралтарская Оксана Николаевна, филология фанлари доктори, доцент
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Пардаева Зулфия Джураевна, филология фанлари доктори, профессор; Екабсонс Александра Валеревна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Ўрта Осиёнинг замонавий русийзабон адабиётида Шарқ образи рецепсиясининг ўзига хос хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
адабий-танқидий материал таҳлили ва адабиётшуносликдаги мавжуд нуқтаи назарларни тизимлаштириш асосида адабиётшунослик категориялари сифатидаги “рецепсия” ва “русийзабон адабиёт” тушунчалари ҳамда Ғарбий Европа ва рус адабиётида Шарқ образини англаш йўллари ва яратиш воситалари асосланган;
Д.Рубина ва А.Волос ижодидаги Шарқ образи рецепсиясининг шарқона дискурсни яратишдаги рус адабиётига хос бўлган тарихий, маданий ва анъанавий жиҳатларни ифодалаши исботланган;
Ўзбекистон русийзабон адибларининг Шарқ образини идрок этиш жараёнида рус ва ўзбек насрий анʼаналарини мужассамлаштириши, Тошкент ва бошқа ўзбек шаҳарлари образини ўзларининг кичик ватанлари тимсоли, шунингдек, ўзбек менталитетининг миллий-маданий белгилари сифатида қўллаганлиги далилланган;
Қозоғистон, Тожикистон ва Қирғизистон русийзабон адиблари ижодида Шарқ образининг Ғарбий Европа, Россия ва Марказий Осиё анъаналарининг синтези сифатида тушунтирилганлиги, хусусан, муаллиф дунёқарашининг ундаги миллий архетиплар, мифлар, фолклор сюжетлар ва образлар, ўз халқининг анъана ва урф-одатлари ҳамда замонавий миллий характерларининг акс эттирилиши орқали ифодаланиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўрта Осиё русийзабон адабиётида Шарқ қиёфаси тимсолини таҳлил қилиш жараёнида ишлаб чиқилган натижа ва хулосалар, услубий ва амалий таклифлар асосида:
адабий-танқидий материал таҳлили ва адабиётшуносликдаги мавжуд нуқтаи назарларни тизимлаштириш асосида адабиётшунослик категориялари сифатидаги “рецепсия” ва “русийзабон адабиёт” тушунчалари, Ғарбий Европа ва рус адабиётида Шарқ образини англаш йўллари ва яратиш воситалари ҳамда Д.Рубина ва А.Волос ижодидаги Шарқ образи рецепсиясининг шарқона дискурсни яратишдаги рус адабиётига хос бўлган тарихий, маданий ва анъанавий жиҳатларни ифодалашига оид хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017-2020 йилларда бажарилган ФА-Ф-1-005 рақамли “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослик тарихини тадқиқ этиш” мавзусидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2023 йил 25 сентябрдаги 362/1-сон маълумотномаси). Натижада, образ яратишда матнни изоҳлаш, бадиий ва тасвирий воситаларни тизимлаштириш йўллари сифатида таклиф этилган структуравий-семантик ва герменевтик усуллар асосида Қорақалпоғистондаги ХХ аср адабий жараёнига оид бадиий озув шаклларини аниқлаш имконини берган;
Қозоғистон, Тожикистон ва Қирғизистон русийзабон адиблари ижодида Шарқ образининг Ғарбий Европа, Россия ва Марказий Осиё анъаналарининг синтези сифатида тушунтирилганлиги, хусусан, муаллиф дунёқарашининг ундаги миллий архетиплар, мифлар, фолклор сюжетлар ва образлар, ўз халқининг анъана ва урф-одатлари ҳамда замонавий миллий характерларининг акс эттирилиши орқали ифодаланишига оид хулосалардан Ўзбекистон рус маданият марказида “Славян адабиёти ва маданияти куни” илмий-амалий семинарини ташкиллаштиришда фойдаланилган (Ўзбекистон рус маданият марказининг 2023 йил 7 июндаги 02/50-сон маълумотномаси). Натижада, семинар иштирокчиларининг “Ўзбекистон рус адабиёти”, “Ўрта Осиё русийзабон адабиёти”, “Шарқ образини яратиш”, “Шарқ образи рецепсияси” ва бошқа тушунчалар борасидаги илмий ҳамда маданий дунёқарашини бойитишга эришилган;
Ўзбекистон русийзабон адибларининг Шарқ образини идрок этиш жараёнида рус ва ўзбек насрий анʼаналарини мужассамлаштириши, Тошкент ва бошқа ўзбек шаҳарлари образини ўзларининг кичик ватанлари тимсоли, шунингдек, ўзбек менталитетининг миллий-маданий белгилари сифатида қўллаганлигига оид хулосалардан “Улуғ йўл” номли ижтимоий-иқтисодий, маънавий-маърифий газетасининг бир нечта мақолаларини тайёрлашда фойдаланилган (“Улуғ йўл” номли ижтимоий-иқтисодий, маънавий-маърифий газетасининг 2023 йил 12 июлдаги 09/23-сон маълумотномаси). Натижада, Ўрта Осиё русийзабон адибларининг бадиий асарларини таҳлил қилишда таклиф этилган структуравий-семантик ёндашувнинг замонавий адабиётни миллий-маданий белгилар таҳлили нуқтаи назаридан ўрганишдаги самарадорлигини кўрсатишга эришилган.