Абдуллаева Лазиза Аброровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Юридик дискурс аббревиатураларининг структур-семантик ва функсионал хусусиятлари”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/Fil1298.
Илмий раҳбар: Сиддиқова Ирода Абдузуҳуровна, филология фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Джумабаева Жамила Шариповна, филология фанлари доктори, профессор; Ахмедов Ойбек Сапорбоевич, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги ҳуқуқий нутққа хос қисқартмаларнинг таркибий-семантик ва функсионал хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларида қисқартмаларнинг шаклланиши ҳамда тарқалишининг экстралингвистик сабаблари нутқий тежаш, ортиқча лингвистик ахборот воситаларини ихчамлаштириш, ахборотни энг кам ҳарфлар ва товушлар орқали етказишга интилиш каби жиҳатлари, лингвистик сабабларига кўра аббревиатураларни битта сўз сифатида талаффуз қилиш имконияти, сўзни қисқартириш вазиятининг мавжудлиги, моносиллабизм ва функсионал бирлашишга мойиллиги далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги қисқартмаларнинг бўғинли (апокоплар, аферезлар, синкоплар, контрактуралар (қисқаришлар); инициал аббревиатуралар (ҳарф ва товушли (акронимлар)); мураккаб бўғинли (кўпсўзли терминннинг  бўғинли бирикуви); аралаш каби структур таснифлари аниқланган ҳамда  уларнинг ўхшаш ва фарқли жиҳатларига инглиз тилида инициал қисқартмаларнинг турли кўринишлари ҳуқуқий дискурсда кенг қўлланилиши, акронимлар эса кам қўлланилиши, ўзбек тилида комбинациялашган қисқартмалар ҳамда аралаш қисқартмалар таркибига кирувчи бошланғич сўзнинг биричи бўғини ва иккинчи сўзнинг тўлиқ қўшилган қисман қисқартирилган лексикаллашган турлари  кўпроқ учраши  аниқланган;
чоғиштирилаётган икки тил доирасида ҳуқуқий ёзма нутқда қўлланилган  аббревиатураларнинг номинатив,  прагматик, когнитив, ахборот етказиш, нутқнинг изчиллигини  таъминлаш каби функсиялари  далилланган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги ҳуқуқий аббревиатураларнинг семантик майдони, инглиз ва ўзбек тилларида “Лаw-Қонун” тушунчаси асосида исботланган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларидаги юридик дискурс аббревиатураларининг структур-семантик ва функсионал хусусиятларини аниқлаш жараёнида эришилган илмий натижалар асосида:
инглиз ва ўзбек тилларида қисқартмаларнинг шаклланиши ҳамда  тарқалишининг экстралингвистик сабаблари нутқий  тежаш, ортиқча лингвистик ахборот воситаларини ихчамлаштириш, ахборотни энг кам ҳарфлар ва товушлар орқали етказишга интилиш каби, лингвистик сабаблари аббревиатураларни битта сўз сифатида талаффуз қилиш имконияти ва сўзни қисқартириш вазиятининг мавжудлиги, моносиллабизм ва функсионал бирлашишга мойиллигига оид хулоса ва таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги академиясида соҳа мутахасисларини тайёрлаш учун яратилган ўқув-методик комплексни бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги академиясининг 2024-йил 18-мартдаги 38/5-60-сон далолатномаси). Натижада Ички Ишлар академияси бакалавриат йўналиши талабалари ва ўқитувчилари учун ҳуқуқий аббревиатураларнинг инглизча-ўзбекча, ўзбекча-инглизча қисқача изоҳли луғатидан қисқартма-терминларни қўллаш бўйича методик дастурлар такомиллаштирилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги қисқартмаларнинг бўғинли (апокоплар, аферезлар, синкоплар, контрактуралар (қисқаришлар); инициал аббревиатуралар (ҳарф ва товушли (акронимлар)); мураккаб бўғинли (кўпсўзли терминннинг  бўғинли бирикуви); аралаш каби структур таснифлари аниқланган ҳамда  уларнинг ўхшаш ва фарқли жиҳатларига инглиз тилида инициал қисқартмаларнинг турли кўринишлари ҳуқуқий дискурсда кенг қўлланилиши, акронимлар эса кам қўлланилиши, ўзбек тилида комбинациялашган қисқартмалар ҳамда аралаш қисқартмалар таркибига кирувчи бошланғич сўзнинг биричи бўғини ва иккинчи сўзнинг тўлиқ қўшилган қисман қисқартирилган лексикаллашган турлари  кўпроқ учрашига доир хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Бола ҳуқуқлари бўйича вакили Омбудсман, ЖИДУ ва УНИCЕФ ҳамкорлигида “Ёпиқ муассасаларда болаларнинг одил судловга кириш мониторинги” мавзусидаги  01/3-731 рақамли халқаро лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Жаҳон Иқтисодиёти ва дипломатия университети юридик клиникасининг 2024-йил 1-мартдаги 13-сон маълумотномаси). Натижада қиёсланаётган тиллардаги аббревиатураларнинг турли макро- ва микромайдонга эга эканлигини аниқлаш ҳамда уларга хос универсал ҳамда дифференциал белгиларни очиб бериш имконияти кенгайган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги ҳуқуқий аббревиатураларнинг семантик майдони, инглиз ва ўзбек тилларида “Лаw-Қонун” тушунчаси асосида аниқланган натижаларидан Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупсияга қарши курашиш қўмитасининг қонунчилик фаолиятида ҳамда Қонунчилик палатасида ишлаб чиқиладиган қонунлар мажмуасини тузишда фойдаланилган (ЎзР Олий Мажлиси қонунчилик палатасининг 2023-йил 14-апрелдаги 03/1-04/491-сон маълумотномаси ҳамда ЎзР Олий Мажлиси Сенатининг суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупсияга қарши курашиш қўмитасининг 2024-йил 29-феврал 6-сон маълумотномаси). Натижада мазкур  қарорларда  қисқартма терминларни қўллаш жараёнида дуч келадиган муаммоларни бартараф этишга эришилган;
чоғиштирилаётган икки тил доирасида ҳуқуқий ёзма нутқда қўлланилган  аббревиатураларнинг номинатив,  прагматик, когнитив, ахборот етказиш, нутқнинг изчиллигини  таъминлаш каби функсияларига оид натижалардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Мавзу”, “Этно”, “Тақдимот” кўрсатувларининг махсус сонларини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон” телерадиоканали давлат муассасанинг 2023-йил 17-апрелдаги 06-28-647-сонли маълумотномаси) Натижада телекўрсатув ссенарийси юридик публицистик матнларда қисқартма ҳуқуқий терминларнинг турли тизимли тилларда оғзаки ва ёзма контекстларда қўлланилишига доир маданий фарқлари хусусидаги маълумотлар билан бойитишга эришилган.