Мавлонов Ахмаджон Хошимовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):    “Алишер Навоийнинг “Садди Искандарий” достонида қўлланилган терминларнинг таркибий-мазмуний таҳлили”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Fil2832.
Диссертация бажарилган муассаса: Самарқанд давлат университети.
Илмий раҳбар: Мирзаев Ибодулла Камолович, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Жиззах давлат педагогика университети, PhD.03/04.06.2020.Fil.113.02.
Расмий оппонентлар: Дадабоев Ҳамидулла Арипович, филология фанлари доктори, профессор; Аҳмедова Нилуфар Сафаровна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Этакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Алишер Навоийнинг “Садди Искандарий” достонида қўлланган терминлар, уларнинг генезиси, лексик-семантик, структурал ва ясалиш хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
достонда қўлланган терминларнинг муайян ўринларда поетик вазифа бажариши, яъни байтда сўзлар билан қофиядошлик ҳосил қилиши, бир-бирига мазмунан яқин терминлар таносуб шеърий санъатини яратишга хизмат қилиши каби функсионал-семантик хусусиятлари далилланган;
достонда қўлланган давлат бошқаруви, подшоҳлик, мансаб, касб-кор, солиқ, хазина, ҳарбий, юридик, спорт билан боғлиқ ижтимоий-сиёсий, тўй ва дафн маросими, мусиқа, дин, тасаввуф ва тижорат билан боғлиқ маънавий-маърифий терминлар, тиббиёт, анатомия, география, математика, астраномия, филология каби илмий терминлар аниқланиб, уларнинг ўзбек терминологияси тизимида амал қилиш қонуниятлари исботланган;
“Садди Искандарий” достонида қўлланган ясама терминларнинг аффиксация (саждагаҳ, майпараст), композиция (найшакар, ҳамишабаҳор) ва лексик-семантик (бошчаноқ, черик тортмоқ) усуллар ёрдамида ясалганлиги далилланиб, терминларнинг структур жиҳатдан бир ва бир нечта компонентли турлари аниқланган;
“Садди Искандарий” достонида қўлланган терминларнинг 29 % и ўз қатлам ва 71 % и араб, форс, мўғул, юнон, ҳинд, рус, лотин каби тиллардан ўзлашганлиги илмий далиллар асосида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Алишер Навоийнинг “Садди Искандарий” достонида қўлланган терминларнинг лексик-семантик хусусиятларини тадқиқ этишда олинган илмий-назарий натижалар асосида:
достонда қўлланган терминларнинг муайян ўринларда поетик вазифа бажариши, яъни байтда сўзлар билан қофиядошлик ҳосил қилиши, бир-бирига мазмунан яқин терминлар таносуб шеърий санъатини яратишга хизмат қилиши каби функсионал-семантик хусусиятлари тўғрисидаги хулосалардан ФЗ-2016-0908165532 “Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётни ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 7-ноябрдаги 538-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида яратилган услубий қўлланмаларни ишлаб чиқишда ҳамда талабалар ва ўқитувчиларнинг билим ва малакаларини оширишга ҳисса қўшган;
достонда қўлланган давлат бошқаруви, подшоҳлик, мансаб, касб-кор, солиқ, хазина, ҳарбий, юридик, спорт билан боғлиқ ижтимоий-сиёсий, тўй ва дафн маросими, мусиқа, дин, тасаввуф ва тижорат билан боғлиқ маънавий-маърифий терминлар, тиббиёт, анатомия, география, математика, астраномия, филология каби илмий терминлар аниқланиб, уларнинг ўзбек терминологияси тизимида амал қилиш қонуниятлари исботланган ўринлардан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 24-октябрдаги 938/02-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида ўзбек тилидаги асарларни хорижий тилларга ёки хорижий тилдаги асарларни ўзбек тилига ахборот-коммуникацион технологиялари ёрдамида ўгирганда бадиий асар таркибидаги терминлар моҳиятини чуқур билиш самарадорлиги оширилган;
“Садди Искандарий” достонида қўлланган терминларнинг 29 % и ўз қатлам ва 71 % и араб, форс, мўғул, юнон, ҳинд, рус, лотин каби тиллардан ўзлашганлиги ҳақидаги илмий далиллардан ФЗ-2016-0908165532 “Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётни ривожлантириш методикаси” мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоғистон филиалининг 2023-йил 7-ноябрдаги 538-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳанинг илмий-назарий қисмининг далиллар билан бойитилишига эришилган;
“Садди Искандарий” достонида қўлланган ясама терминларнинг аффиксация (саждагаҳ, майпараст), композиция (найшакар, ҳамишабаҳор) ва лексик-семантик (бошчаноқ, черик тортмоқ) усуллар ёрдамида ясалганлиги ўрганилиб, терминларнинг структур жиҳатдан бир ва бир нечта компонентли турлари аниқланган ўринлардан И-204-4-5 “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 24-октябрдаги 938/02-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида яратилган виртуал ресурсларнинг янги манбалар билан бойитилишига эришилган.