Нишонов Элдоржон Музафар ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Безорилик жиноятини тергов қилишни такомиллаштириш”, 12.00.09 – Жиноят процесси. Криминалистика, тезкор-қидирув ҳуқуқ ва суд экспертизаси (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Yu1192.
Илмий раҳбар: Муродов Бахтиёржон Баходирович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги Академияси, DSc.31/30.12.2019.Yu.25.02.
Расмий оппонентлар: Хамдамов Абдували Ахмедович, юридик фанлар доктори, профессор; Самандаров Қудрат Базарбаевич, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги қошидаги Юристлар малакасини ошириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади безорилик жиноятини тергов қилишни такомиллаштиришга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
безорилик жиноятини содир этишда фойдаланилган қуролни совуқ қурол ёки совуқ қурол сифатида фойдаланиш мумкин бўлган ашё деб топиш, зарур ҳолларда ушбу масала бўйича юридик қарор қабул қилиш учун суд-криминалистик экспертизаси тайинланиши мумкинлиги асослантирилган;
безорилик жиноятини содир этишда шахснинг соғлиғига амалда шикаст етказиши мумкин бўлган бошқа нарсалар туркумига жиноят содир этиш давомида айбдор томонидан ўша мақсадларда фойдаланилган ҳар қандай нарсалар кириши мумкинлиги асослантирилган;
безорилик жиноятини содир этганликда айбланаётган шахсга нисбатан қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш, шунингдек қамоқда сақлаш, уй қамоғи муддатини узайтириш масаласи кўриб чиқилаётганда ҳамда айбига иқрорлик тўғрисидаги келишув тузилган ишлар бўйича ҳимоячи иштирок этиши шартлиги гумон қилинувчи ва айбланувчининг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиниш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилиши асосланган;
безорилик жиноятини содир этган шахсга унинг жиноят-процессуал қонунда белгиланган процессуал ҳуқуқлари тушунтирилгунига қадар жиноят содир этганлиги ҳақида ундан бирон-бир ёзма ёки оғзаки кўрсатувлар олиш мумкин эмаслиги асослантирилган;
безорилик жиноятини содир этганлиги учун ушланган гумон қилинувчининг ёки айбланувчининг яқин қариндошларини процесс иштирокчиси сифатида жалб қилиш учун асослар мавжуд бўлмаган тақдирда, уларни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга чақириш ва сўроқ қилишни тақиқлаш зарурати асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот асосида олинган натижалар қуйидагиларда ўз ифодасини топган:
безорилик жиноятини содир этишда фойдаланилган қуролни совуқ қурол ёки совуқ қурол сифатида фойдаланиш мумкин бўлган ашё деб топишда Ўзбекистон Республикасининг “Қурол тўғрисида”ги Қонунида баён этилган тушунчаларга амал қилишлари лозимлиги, зарур ҳолларда ушбу масала бўйича қарор қабул қилиш учун суд-криминалистик экспертизаси тайинланиши мумкинлигига доир таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2022-йил 14-майдаги “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг жиноят ишлари бўйича айрим қарорларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 9-сон қарорининг 4-банди учинчи хатбошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2023-йил 21-декабрдаги 03-23-1058-23-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши безорилик жиноятини содир этишда фойдаланилган совуқ қурол ёки кишининг соғлиғи учун амалда шикаст етказиши мумкин бўлган нарсаларни аниқлаш, зарур ҳолларда суд-криминалистик экспертизаси тайинлаш ҳамда далилларни тўплаш ва мустаҳкамлашга хизмат қилган;
безорилик жиноятини содир этишда шахснинг соғлиғига амалда шикаст етказиши мумкин бўлган бошқа нарсалар туркумига айбдор томонидан ўша мақсадларда фойдаланилган ҳар қандай нарсалар киришига доир таклифлар Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2022-йил 14-майдаги “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг жиноят ишлари бўйича айрим қарорларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 9-сон қарорининг 4-банди тўртинчи хатбошисини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2023-йил 21-декабрдаги 03-23-1058-23-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг жорий этилиши ҳуқуқни қўллаш амалиётида далилларни процессуал расмийлаштирилиш, исботланиши лозим бўлган ҳолатларга ойдинлик киритишга хизмат қилган;
безорилик жиноятини содир этганликда айбланаётган шахсга нисбатан қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш, шунингдек қамоқда сақлаш, уй қамоғи муддатини узайтириш масаласи кўриб чиқилаётганда ҳимоячи иштирок этиши шартлигига доир таклифлардан Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ҳамда Жиноят-процессуал кодексларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2021-йил 18-февралдаги қонуни 2-моддасининг 5-бандида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2023-йил 15-декабрдаги 04/2-10/5019-сон далолатномаси). Мазкур таклифларнинг жорий этилиши безорилик жинояти доирасида шахсга нисбатан қамоққа олиш ёки уй қамоғи тарзидаги эҳтиёт чорасини қўллаш, шунингдек қамоқда сақлаш, уй қамоғи муддатини узайтиришда ҳимоячининг иштирок этишига, бу эса, ўз навбатида, ишни судга қадар юритиш босқичида гумон қилинувчи ва айбланувчининг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини янада кучайтиришга хизмат қилган;
безорилик жинояти доирасида айбига иқрорлик тўғрисида келишув тузилган ишлар бўйича ҳимоячи иштирок этиши шартлигига доир таклифлар Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ҳамда Жиноят-процессуал кодексларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2021-йил 18-февралдаги қонуни 2-моддасининг 5-бандида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси коррупсияга қарши курашиш ва суд-ҳуқуқ масалалари қўмитасининг 2023-йил 15-декабрдаги 04/2-10/5019-сон далолатномаси). Ушбу таклифларнинг инобатга олиниши ишни судга қадар юритиш босқичида қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиётида мавжуд ҳуқуқий бўшлиқлар ва турли қарама-қаршиликларнинг бартараф этилишига, шунингдек безорилик жинояти доирасида гумон қилинувчи ва айбланувчининг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилишнинг таъминланишига хизмат қилган;
безорилик жиноятини содир этган шахсга унинг жиноят-процессуал қонунда белгиланган процессуал ҳуқуқлари тушунтирилгунига қадар ундан бирон-бир ёзма ёки оғзаки кўрсатувлар олиш мумкин эмаслигига доир таклиф Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ҳамда Жиноят-процессуал кодексларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2021-йил 18-февралдаги қонуни 2-моддасининг 12-бандида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 11-июлдаги 3/08-118-сонли далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши ишни судга қадар юритиш босқичида қонунчилик ва ҳуқуқни қўллаш амалиётида мавжуд ҳуқуқий бўшлиқлар ва турли қарама-қаршиликларнинг бартараф этилишига, шунингдек безорилик жинояти доирасида шахсларнинг ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатларини таъминлашга хизмат қилган;
безорилик жиноятини содир этганлиги учун ушланган гумон қилинувчининг ёки айбланувчининг яқин қариндошларини процесс иштирокчиси сифатида жалб қилиш учун асослар мавжуд бўлмаган тақдирда, уларни ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга чақириш ва сўроқ қилишни тақиқланишига доир таклиф Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасининг Жиноят ҳамда Жиноят-процессуал кодексларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2021-йил 18-февралдаги қонуни 2-моддасининг 12-бандида фойдаланилган (Оʻзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатаси ҳузуридаги парламент тадқиқотлари институтининг 2024-йил 11-июлдаги 3/08-118-сон далолатномаси). Ушбу таклифнинг инобатга олиниши безорилик жинояти бўйича ишни судга қадар юритиш босқичида процесс иштирокчиларининг ҳуқуқ ва эркинликларини ишончли ҳимоя қилиш кафолатларини кучайтиришга хизмат қилган.
