Валиева Шоира Абдивоситовнанинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Оддий маймунжон (Rubus fruticosus L)нинг интродукция қилинган навлари кўчатини етиштириш технологиясини такомиллаштириш”, 06.01.07 – Мевачилик ва узумчилик (Қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Qx1202.
Илмий раҳбар: Султонов Камолитдин Садриддинович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, DSc05/29.04.2022.Qx.13.04.
Расмий оппонентлар: Файзиев Жамолиддин Носирович, қишлоқ хўжалик фанлари доктори, профессор; Қосимов Ахмаджон Абдуқодирович, қишлоқ хўжалиги фанлари бўйича фалсафа доктори.
Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги илмий-тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маймунжон кўчатларини ярим ёғочланган қаламчаларидан кўпайтиришни айрим элементларини ўрганиш ҳамда маймунжонни in-vitro шароитида микроклонал кўпайтириш, in-vitro шароитида етиштирилган кўчатларини фитотрон (махсус иқлимлаштириш хонаси)да ва иссиқхонада иқлимлаштириш, очиқ майдонда тутувчанлигига экиш муддатлари таъсирини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор маймунжон кўчатларини ярим ёғочланган қаламчалардан кўпайтиришда субстратлардан торф, перлит 3:1 нисбатдаги аралашмаси  қўлланилганда Натчез навида 90%, Честер навида 92% қаламчаларда илдиз отиши аниқланган;
маймунжон кўчатларини ярим ёғочланган қаламчалардан кўпайтиришда Radifarm ўсишни бошқарувчи моддасини қўллаш Натчез навида 94%, Честер навида 93% ни ташкил этган, Green Belt ўсишни бошқарувчи моддасида эса Натчез навида 96%, Честер нави 95% илдиз отиши аниқланган;
маймунжон ўсимлигини in-vitro шароитида Гипохлорит натрий (NaClO) 0,1% эритмаси билан ташқи стериллаш ишлари олиб борилганда 20 дақиқа давомида 77,5%, Сулема (HgCl2) 0,1% да 10 дақиқа давомида 32,5%, Диацид (C4H6O2) 0,1% да 15 дақиқа давомида 35% натижа кўрсатганлиги исботланган;
in-vitro шароитда тайёрланган маймунжон кўчатларини фитотронда иқлимлаштириш жараёнида энг мақбул ҳарорат 21-23 0С ни, ҳавонинг нисбий намлиги 60-65% бўлганда маймунжон навларида кўчатнинг тутувчанлиги 86-87% бўлиши исботланган;
in-vitro шароитида тайёрланган маймунжон кўчатларини иссиқхонада иқлимлаштириш жараёнида энг мақбул ҳарорат 24-260С, ҳавонинг нисбий намлиги 65-70% қилиб таъминланганда кўчатларининг тутиб қолиши Натчез навида 94-97%, Честер навида 96-97% юқори кўрсаткичга эга бўлганлиги исботланган;
маймунжонни in-vitro шароитида микроклонал кўпайтиришда озиқа муҳитлари ММТ 1,0 мг/л IBA 0,01 мг/л таъсир эттирилганда баргдаги ҳужайра бўлинишлари нормал ҳолатда ривожланиши аниқланган;
in-vitro шароитида тайёрланган маймунжон кўчатларини очиқ майдонга апрел ойининг III-декадасида экилгандан 30 кун ўтгач яшовчанлик Натчез ва Честер навларида (90%) ва назорат (87%) га вариантига нисбатан 3% юқори бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Маймунжон (Rubus fruticosus L.) нинг интродукция қилинган навлари кўчатини етиштириш технологиясини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий-тадқиқот натижалари асосида:
боғдорчилик ва кўчатчиликка ихтисослашган фермер, деҳқон ва томорқа хўжаликлари учун “Маймунжон (Rubus fruticosus L.) кўчатларини етиштириш технологиясини такомиллаштириш” номли тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 05/01-05/02-05/04-04-156-сонли маълумотномаси). Ушбу тавсиянома фермер, деҳқон ва томорқа хўжаликларида Маймунжон (Rubus fruticosus L) ўсимлигининг сифатли кўчатларини етиштиришда амалий қўлланма сифатида хизмат қилмоқда.
Маймунжон кўчатларини етиштириш ишланмаси Тошкент вилояти Қибрай туманида жойлашган “FUTURE-FARMERS” MЧЖда 0,03 гектар, “MADANIYAT YUSUF BEGZOD” фермер хўжалигида 0,03 гектар ер майдонида жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 05/01-05/02-05/04-04-156-сонли маълумотномаси). Натижада сунъий туман ҳосил қилувчи иншоотдан 32400 дона маймунжон ўсимлигини сифатли кўчатлари етиштирилган.
Маймунжон кўчатларини кўпайтириш технологияси  Тошкент вилояти Тошкент туманида жойлашган “WORLD EKZOTIK AGRO” MЧЖ корхонасида 0,1 гектар ер майдонига жорий этилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 19 апрелдаги 05/01-05/02-05/04-04-156-сонли маълумотномаси). Натижада сунъий туман ҳосил қилувчи иншоотдан 106250 дона сифатли кўчатлари етиштиришга эришилган.