Шермухамедова Ширин Амонуллаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Пенсия тизимини ислоҳ қилишнинг жаҳон тажрибаси ва Ўзбекистонда қўллаш имкониятлари”, 08.00.07 – “Молия, пул муомаласи ва кредит”.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Iqt992.
Илмий раҳбар: Рустамов Даврон Рустамович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети, DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
 Расмий оппонентлар: Жумаев Нодир Хосиятович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Ражабов Шерзод Умурзакович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистонда пенсия таъминоти тизимидаги мавжуд муаммоларни аниқлаш ҳамда хориж тажрибаси асосида ислоҳ этишга қаратилган илмий ва амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
умумеътироф этилган халқаро норма ва стандартларни миллий қонунчиликка мувофиқлаштириш мақсадида давлат пенсияларини тайинлашда фуқаролардан турли ҳужжатларни талаб қилишни бекор қилиш ва шу орқали иш самарадорлигини ошириш таклиф этилган;
Пенсия жамғармаси молиявий барқарорлигини ошириш ва фаолиятининг самарадорлигини таъминлашнинг ривожланган мамлакатлар тажрибасидан келиб чиқиб, жамғарманинг бўш маблағларни тижорат банкларидаги депозитларга жойлаштиришдан олинган даромадининг 20 фоизини жамғарма ходимларини моддий рағбатлантиришга йўналтириш асосланган;
пенсия ва нафақаларни маҳалла ва фуқаролар йиг'ини биноси ёки фуқаронинг яшаш манзилига этказиб бериш шартларидан келиб чиқиб, банк ҳизмат ҳақини пенсия ва нафақалар тўланадиган (этказиб бериладиган) сумманинг 1 фоизи миқдорида қоплаб берилиши асосланган;
пенсия тизимининг истиқбол кўрсаткичларини прогнозлаштиришнинг БМТ, Жаҳон банки ҳамда бошқа халқаро ташкилотлар методларига асосланган ҳолда пенсия жамғармаси харажатларига таъсир этувчи асосий омиллар таҳлили асосида пенсия жамғармаси харажатларининг 2024-2028 йилларга мўлжалланган прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Пенсия тизимини ислоҳ қилишнинг хориж тажрибаси ва уни Ўзбекистонда қўллаш имкониятлари бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
тижорат банклари ва бошқа ихтисослашган ташкилотлар томонидан пенсия ва нафақаларни маҳалла ва фуқаролар йиғини биноси ёки фуқаронинг яшаш манзилига этказиб бериш шартларидан келиб чиқиб, хизмат ҳақи пенсия ва нафақалар тўланадиган (этказиб бериладиган) сумманинг 1 фоизи миқдорида бўлишини ҳисобга олиб, пенсия ва нафақаларни этказиб бериш билан боғлиқ харажатлар пенсия жамғармаси ва Ўзбекистон Республикаси республика бюджетидан тўлаб берилиши бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 4 майдаги ПҚ-5102-сон “Фуқароларга давлат пенсияларини тайинлаш жараёнини соддалаштириш ҳамда пенсия ва нафақаларни этказиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2022 йил 12 декабрдаги №01/30-01-01-32/717-сон маълумотномаси). Натижада пенсия ва нафақа олувчиларни ортиқча харажатлардан озод қилиш учун 2022 йил республика бюджети ва пенсия жамғармасидан 550 миллион сўм маблағ йўналтирилган;
жамғарманинг вақтинча бўш маблағларини тижорат банкларидаги депозитларга жойлаштиришдан олинган даромаднинг бир қисмини пенсия жамғармаси ходимларини ижтимоий ривожлантириш ва моддий рағбатлантириш жамғармасига йўналтириши бўйича таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 4 майдаги ПҚ-5102-сон “Фуқароларга давлат пенсияларини тайинлаш жараёнини соддалаштириш ҳамда пенсия ва нафақаларни этказиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2022 йил 12 декабрдаги №01/30-01-01-32/717-сон маълумотномаси). Натижада вақтинча бўш маблағларни бир йилдан кам муддатга банк депозитларига йўналтирилиши орқали 2023 йилда 41,9 миллиард сўм маблағ шакллантирилди. Шундан, 8,38 миллиард сўми (20 фоиз) пенсия жамғармасини ривожлантириш жамғармасига ўтказилган ҳамда мазкур тушумнинг 60 фоизи ходимларини моддий рағбатлантириш учун йўналтирилган;
давлат пенсияларини тайинлашда фуқаролардан турли ҳужжатларни талаб қилишни бекор қилиш орқали давлат пенсияларини тайинлашда иш самарадорлигини ошириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 4 майдаги ПҚ-5102-сон “Фуқароларга давлат пенсияларини тайинлаш жараёнини соддалаштириш ҳамда пенсия ва нафақаларни этказиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида ўз аксини топган (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2022 йил 12 декабрдаги №01/30-01-01-32/717-сон маълумотномаси). Натижада пенсияга чиқадиган фуқароларнинг ортиқча оворагарчиликларига чек қўйилди ҳамда пенсия ҳисоблаш учун сарфланадиган 1,2 миллиард сўм тежашга эришилди.
давлат пенсияларини тайинлаш учун фуқаролардан фақат паспорт ёки идентификасия ИД-картаси талаб этиш бўйича таклиф ишлаб чиқиш орқали фуқароларнинг ортиқча харажатларини кескин қисқартириш асосланган таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 4 майдаги ПҚ-5102-сон “Фуқароларга давлат пенсияларини тайинлаш жараёнини соддалаштириш ҳамда пенсия ва нафақаларни этказиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорида ўз аксини топди (Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари пенсия жамғармаси ижро этувчи аппаратининг 2022 йил 12 декабрдаги №01/30-01-01-32/717-сон маълумотномаси). Натижада Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 8 сентябрдаги 252-сонли “Давлат пенсияларини тайинлаш ва тўлаш тартибини янада такомиллаштиришга йўналтирилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни тасдиқлаш тўғрисида”ги қарорига тегишли ўзгартиришлар киритилган ва пенсия жамғармаси харажатларида кутилмаган харажатларнинг олдини олиш имконияти яратилган.