Дадабаева Мухлисахон Улугбековнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш», 14.00.21 - Стоматология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.DSc /Tib538.
Илмий раҳбар: Хабилов Нигмон Лукмонович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12. 2019.Tib.59.01.
Расмий оппонентлар: Азимов Мухаммаджон Исмаилович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Насирова Хуршида Кудратуллаевна, тиббиёт фанлари доктори; Алтынбеков Кубейсин Дуйсенбаевич (Козогистон Республикаси).
Етакчи ташкилот: Наварра университети (Испания).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
суяк зичлиги ва қоннинг биокимёвий кўрсаткичларини ҳисобга олган ҳолда 2 тип қандли диабет билан оғриган беморлар учун тиш имплантатларига протезлаш усулини танлаш тактикасини ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда қондаги глюкозанинг нобарқарор даражаси, B cross laps нинг 0,5 нг/мл дан юкори кўрсаткичи, остеокальцин микдорининг 50 нг/мл пастлиги ва Хаусфилд шкаласи бўйича суяк зичлигининг 500 HU дан паст булганлиги сабабли имплантациядан кейинги асоратлар келиб чикиши билан богликлиги аникланган;
2 тип қандли диабет билан огриган беморларда кулланилган медикаментоз даво натижасида қоннинг биокимёвий параметрлари, суяк зичлиги, оғиз шиллиқ қаватининг гигиеник параметрлари, протез майдони ва имплант милк сохаси микроциркуляциясини ўрганиш ҳамда медикаментоз даволашни ўз ичига олган протезлашга тайёрлаш бўйича таклиф этилган протоколнинг қўлланилиши сабабли, имплантант - милк сохасидаги регенератив жараёнлари яхшиланиши исботланган;
2 тип қандли диабет билан огриган беморларда имплант-милк сохаси ва протез майдони тўқима микроциркуляциясининг энг кам даражада ифодаланган бузилишлари тезроқ бартараф этилиши шартли олинадиган ва олинмайдиган протезлар билан протезлаш сабабли, протез ости шиллик кават тукималарида таранглик мавжуд эмаслиги ва кон томирлар вазомотор фаоллиги меъёрда кечиши аникланган;
2 тип қандли диабет билан огриган беморларда қонда қанд миқдорининг барқарор кўрсаткичи, суяк резорбцияси ва ремоделлашнинг нормал курсаткичлари, Хаусфилд шкаласи бўйича юқори суяк зичлиги 500 HU дан юкори булганлиги сабабли дентал имплантациядан 2,5-3 ойдан сўнг самарали ортопедик конструкция ва протезлашни оптимал муддатларини тугри танланганганлиги аникланган;
илк бор 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда имплантат – милк сохасидаги кулланилган ангиопротекторлар, антиагрегантлар, остеопрепаратлар ёрдамида қоннинг биокимёвий кўрсаткичларини коррекциялашга, суяк зичлигининг оширилишига эришилган, шу сабабли имплантант – милк сохасида остеоинтеграция жараёнининг яхшиланганлиги, протез фиксацияси ва давомийлигини меъерда кечишини исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сон хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда қондаги глюкозанинг нобарқарор даражаси, B cross laps нинг 0,5 нг/мл дан юкори кўрсаткичи, остеокальцин микдорининг 50 нг/мл пастлиги ва Хаусфилд шкаласи бўйича суяк зичлигининг 500 HU дан паст булганлиги сабабли имплантациядан кейинги асоратлар келиб чикиши билан богликлиги аникланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: 2 тип кандли диабет билан огриган беморларда тулаконли чукурлашган текширув утказиш (Конда канд микдори, гликирланган гемоглобин, коагулограмма, Beta cross laps ва остеокальцин курсаткичларини, суяк зичлигини Хаусфилд курсаткичи) дентал имплантациядан сунг келиб чикадиган асоратларни олдини олишга ва шу тоифадаги беморларда протезлаш тактикасини тугри танлашга имкон беради. Чунки қондаги глюкоза даражасининг беқарорлиги, гликирланган гемоглобин ва Beta cross laps фоизи баланд бўлиши, остеокалсин даражаси паст ва Хаусфилд кўрсаткичига кўра суяк зичлиги паст булиши бу тоифа беморларга дентал имплантат қўйишни ман этади, чунки бу кўрсаткичлар дентал имплантация куйгандан сунг маълум муддатдан сунг пери-имплантитга олиб келади; Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент вилояти эндокринология диспансери бўйича буйруқ (17.12.2022 й.; № 36/1) ҳамда ООО “ORTHO CURE” бўйича буйруқ (16.12.2022 й.; № 12/2) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: 2 тип қандли диабет билан оғриган беморларда тулаконли чукурлашган текширув утказиш (Конда канд микдори, гликирланган гемоглобин, коагулограмма, Beta cross laps ва остеокальцин курсаткичларини, суяк зичлигини Хаусфилд курсаткичи) дентал имплантациядан сунг келиб чикадиган асоратларни олдини олишга беморларни ташхислаш ва протезлаш сифатини тугри танлашга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: 2 тип қандли диабет билан оғриган беморларда дентал имплантациядан сунг келиб чикадиган асоратларни олдини олишга ва шу тоифадаги беморларда протезлаш тактикасини тугри танлаш учун тулаконли чукурлашган текширув утказишдан фойдаланиш тавсия этилган. Xulosa: «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сонли хат юборилган.
иккинчи илмий янгилик: 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда кулланилган медикаментоз даво натижасида қоннинг биокимёвий параметрлари, суяк зичлиги, оғиз шиллиқ қаватининг гигиеник параметрлари, протез майдони ва имплант милк сохаси микроциркуляциясини ўрганиш ҳамда медикаментоз даволашни ўз ичига олган протезлашга тайёрлаш бўйича таклиф этилган протоколнинг қўлланилиши сабабли, имплантант - милк сохасидаги регенератив жараёнлари яхшиланиши исботланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: тулик ва кисман адентияда 2 тип қандли диабет билан оғриган беморларда дентал имплантацияга тайерлаш жараенида корригирловчи даво комплексини клиник амалиётга жорий етиш дентал имплантация жараенига ва имплантациядан сунг протезлашда самарасини оширишга имкон бериши исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент вилояти эндокринология диспансери бўйича буйруқ (17.12.2022 й.; № 36/1) ҳамда ООО “ORTHO CURE” бўйича буйруқ (16.12.2022 й.; № 12/2) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: тулик ва кисман адентияда 2 тип қандли диабет билан оғриган беморларда дентал имплантацияга тайерлаш жараенида корригирловчи даво комплексини клиник амалиётга жорий етиш дентал имплантациядан сунг ривожланиши мумкин бўлган асоратларнинг камайтириш имкониятини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Жанубий Кореянинг «Osstem» компаниясидан олинган 1 дона имплант ва унинг ёрдамчи қисмларининг нархи 1984000 сўмни ташкил этади, 1 дона замонавий маҳаллий тиш имплантати эса 1284000 сўмга арзонроқ (700000 сўмга тенг), яъни импорт қилинганидан 2,75 баробар арзон. Aгар қисман ва тўлиқ адентияси бўлган беморларнинг кўпчилигида ўртача имплантологик даволаш пайтида имплантларнинг минимал сони 2 та эканлигини ҳисобга олсак, маҳаллий имплантнинг иқтисодий самараси сезиларли даражада ошади. Хулоса: «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сонли хат юборилган;
учинчи илмий янгилик: 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда имплант-милк сохаси ва протез майдони тўқима микроциркуляциясининг энг кам даражада ифодаланган бузилишлари тезроқ бартараф этилиши шартли олинадиган ва олинмайдиган протезлар билан протезлаш сабабли, протез ости шиллик кават тукималарида таранглик мавжуд эмаслиги ва кон томирлар вазомотор фаоллиги меъёрда кечиши аникланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: 2 тип Кандли диабети бор тулик ва кисман адентияли беморларда имплантатларга таянган шартли олинадиган ва олинмайдиган протезлардан фойдаланиш ва ушбу усулларнинг комплексини клиник амалиётга жорий етиш асоратларни камайтириш орқали ташрифлар сонини ва умумий протезлаш вақтини қисқартиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент вилояти эндокринология диспансери бўйича буйруқ (13.03.2023 й.; № 13/1) ҳамда ООО “ORTHO CURE” бўйича буйруқ (14.03.2023 й.; № 14/4) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: татбиқ натижасида даволаниш муддати қисқарди, оптимал эстетик ва функционал натижага эришилди, бу ўз навбатида асоратларни олдини олиш усулларидан фойдаланиш учун имкон яратиб, дентал имплантациядан кейин протезлаш даврда асоратларнинг камайтириш имкониятини берган. Иқтисодий самарадорлиги: Жанубий Кореянинг «Osstem» компаниясидан олинган 1 дона имплант ва унинг ёрдамчи қисмларининг нархи 1984000 сўмни ташкил этади, 1 дона замонавий маҳаллий тиш имплантати эса 1284000 сўмга арзонроқ (700000 сўмга тенг), яъни импорт қилинганидан 2,75 баробар арзон. Aгар қисман ва тўлиқ адентияси бўлган беморларнинг кўпчилигида ўртача имплантологик даволаш пайтида имплантларнинг минимал сони 2 та эканлигини ҳисобга олсак, маҳаллий имплантнинг иқтисодий самараси сезиларли даражада ошади. Хулоса: «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сонли хат юборилган;
тўртинчи илмий янгилик: 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда қонда қанд миқдорининг барқарор кўрсаткичи, суяк резорбцияси ва ремоделлашнинг нормал курсаткичлари, Хаусфилд шкаласи бўйича юқори суяк зичлиги 500 HU дан юкори булганлиги сабабли дентал имплантациядан 2,5-3 ойдан сўнг самарали ортопедик конструкция ва протезлашни оптимал муддатларини тугри танланганганлиги аникланган. Илмий янгиликнинг аҳамияти: Суяк-имплaнт чегарaсидaги суяк зичлигининг 3Д рeнтгeн вa дeнситoмeтрик тaдқиқoтлaри ўрнaтилгaн имплaнтнинг oссeoинтeгрaцияси қaй дaрaжaдa сoдир бўлгaнлигини кўрсaтaди. Xаунсфилд шкaлaси қaнчaлик бaлaнд бўлсa, тиш имплaнтaцияси вa унинг aтрoфидaги суяк ўртaсидaги aлoқa шунчaлик қaттиқрoқ бўлaди. Клиник амалиётга жорий этилаётган комплекс текшириш ва корригирловчи даводан сунг ижобий натижаларга эришиш оркали асоратларни камайтириш ва умумий протезлаш вактини кискартиради. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент вилояти эндокринология диспансери бўйича буйруқ (13.03.2023 й.; № 13/1) ҳамда ООО “ORTHO CURE” бўйича буйруқ (14.03.2023 й.; № 14/4) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: 2 тип қандли диабет бор беморларда дентал имплантациядан олдин ва имплантатга таянган олинмайдиган ортопедик протезлар билан протезлашдан аввал хам фармакологик терапия утказилиши керак. Чунки шу тоифа беморларда барча курсаткичларнинг нормаллашуви имплантат билан унинг aтрoфидaги суяк тукимасини остеоинтеграциясига таъсир килади. Иқтисодий самарадорлиги: Жанубий Кореянинг «Osstem» компаниясидан олинган 1 дона имплант ва унинг ёрдамчи қисмларининг нархи 1984000 сўмни ташкил этади, 1 дона замонавий маҳаллий тиш имплантати эса 1284000 сўмга арзонроқ (700000 сўмга тенг), яъни импорт қилинганидан 2,75 баробар арзон. Aгар қисман ва тўлиқ адентияси бўлган беморларнинг кўпчилигида ўртача имплантологик даволаш пайтида имплантларнинг минимал сони 2 та эканлигини ҳисобга олсак, маҳаллий имплантнинг иқтисодий самараси сезиларли даражада ошади. Хулоса: «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сонли хат юборилган;
бешинчи илмий янгилик: илк бор 2 тип қандли диабет билан огриган беморларда имплантат – милк сохасидаги кулланилган ангиопротекторлар, антиагрегантлар, остеопрепаратлар ёрдамида қоннинг биокимёвий кўрсаткичларини коррекциялашга, суяк зичлигининг оширилишига эришилган, шу сабабли имплантант – милк сохасида остеоинтеграция жараёнининг яхшиланганлиги, протез фиксацияси ва давомийлигини меъерда кечишини исботланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: олинган илмий-амалий маълумотлар Тошкент вилояти эндокринология диспансери бўйича буйруқ (13.03.2023 й.; № 13/1) ҳамда ООО “ORTHO CURE” бўйича буйруқ (14.03.2023 й.; № 14/4) билан амалиётга жорий этилди. Ижтимоий самарадорлиги: татбиқ натижасида даволаниш муддати қисқарди, оптимал эстетик ва функционал натижага эришилди, қандли диабетнинг 2-турида беморларни дентал имплантатларига протезлаш усулларига хос бўлган асоратларни олди олинди, тулик олиб куйилувчи протезлаш билан боғлиқ бўлган ноқулайликлар бартараф этилади. Иқтисодий самарадорлиги: Жанубий Кореянинг «Osstem» компаниясидан олинган 1 дона имплант ва унинг ёрдамчи қисмларининг нархи 1984000 сўмни ташкил этади, 1 дона замонавий маҳаллий тиш имплантати эса 1284000 сўмга арзонроқ (700000 сўмга тенг), яъни импорт қилинганидан 2,75 баробар арзон. Aгар қисман ва тўлиқ адентияси бўлган беморларнинг кўпчилигида ўртача имплантологик даволаш пайтида имплантларнинг минимал сони 2 та эканлигини ҳисобга олсак, маҳаллий имплантнинг иқтисодий самараси сезиларли даражада ошади. Хулоса: «Қандли диабетнинг 2 турида беморларда тиш имплантати учун протезлаш тактикасини оптималлаштириш» мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига 2024 йил 08 июлдаги 02/07– сонли хат юборилган.