Гафурова Угилжон Шавкат қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Мирзачўл шароитида Гераниум сангуинеум Л.нинг интродуксияси», 06.03.03 - Доривор ўсимликлар интродуксияси, етиштириш технологияси ва агрофармекологияси (биология фанлари).
Диссертасия мавзуси рўйхатга олинган рақам: Б2024.2.PhD/Б949.
Илмий раҳбар: Маҳкамов Тробжон Хусанбоевич, биология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология институти Янгиер филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети  ҳузуридаги DSc.05/29.04.2022.Qx.13.04 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Ахмедов Эгамёр Тошбоевич, биология фанлари номзоди, доцент; Бегматов Абдусамат, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Ўрмон хўжалиги агентлиги.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Мирзачўлнинг турлича шўрланган тупроқларида Гераниум сангуинеум Л. ни интродуксия қилиш ва биоекологик хусусиятларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Сирдарё вилояти Боёвут туманининг кучсиз шўрланган тупроқларида интродуксия қилинган Гераниум сангуинеум Л. илдизпоясидан экилганда ўсиш кўрсаткичлари 70 % ни, Янгиер шаҳрининг ўртача шўрланган тупроқларида 80 % ни, Ховос туманининг кучли шўрланган тупроқларда умуман униб чиқмаганлиги аниқланган;
Гераниум сангуинеум Л. Мирзачўлнинг кучсиз шўрланган (Боёвут тумани) тупроғида интродуксия қилинганда ўсимликнинг вегетация давомийлиги 3 йиллик мавсум бўйича ўртача 264 кунни, ўртача шўрланган (Янгиер шаҳар) тупроғида интродуксия қилинганда 272 кунни ташкил этиши аниқланиб, ўсимликнинг вегетация даври 9 ойни ташкил қилиши исботланган;
Гераниум сангуинеум Л. Мирзачўлнинг кучсиз шўрланган (Боёвут тумани) ва ўртача шўрланган (Янгиер шаҳар) тупроқларида интродуксион баҳоланганда мос равишда 80 ва 75 балл билан баҳоланган;
Мирзачўл шароитида Гераниум сангуинеум Л. нинг анатомик тузулиши ва фитокимёвий таркиби ҳамда баргнинг парадермал эпидермасида трихомалар сонининг (17,8 дона) кўплиги, яъни ксероморфлик белгиларининг ривожланганлиги аниқланган;
фитокимёвий таркибига кўра Боёвут туманида етишрилган ўсимлик намуналарининг фитокимёвий кўрсаткичи (0,068 мг Галл кислота, 0,004 мг рутин) юқори эканлиги аниқланган;
Мирзачўлнинг Янгиер ҳудудида етштирилган Гераниум сангуинеум Л. га аммоний нитрат (NH4NO3) нинг 1 % ли эритмаси билан ишлов берилганда энг юқори маҳсулдорликка (374 кг/га) эришилган. Гераниум сангуинеум Л. учун энг мақбул экиш схемаси 60х20х10 см эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Гераниум сангуинеум Л. нинг интродуксия шароитида биоекологик хусусиятлари боъйича олинган илмий натижалар асосида:
Г. сангуинеум нинг илдизпояларини экиш муддати ва экиш схемаси бўйича ишланмаси Сирдарё вилояти Боёвут тумани “Нурфайз” ҳамда “Дилшод-Сарбон” фермер хўжаликларида жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14 февралдаги 06/22-05/910-сон маълумотномаси). Натижада, Мирзачўл шароитида Г. сангуинеум нинг плантацияларини яратиш ҳамда муҳофаза қилиш чора-тадбирлари ишлаб чиқиш имконини берган;
Г. сангуинеум нинг экиш схемаси (қатор ораси 60 см, туп ораси 20 см, экиш чуқурлиги 10 см) бўйича ишлаб чиқилган технология Сирдарё вилояти Боёвут тумани “Нурфайз” ҳамда “Дилшод-Сарбон” фермер хўжаликларида 0,01 гектар ер майдонига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14 февралдаги 06/22-05/910-сон маълумотномаси). Натижада, Г. сангуинеум намуналарининг ўсиш кўрсаткичи назоратга нисбатан 30% юқори кўрсаткични ташкил этиб, 93% ўсиш кўрсаткичига эришилган ва ер устки қисми ҳосилдорлигини 63%га ошириш имконини берган;
Г. сангуинеум нинг вегетация даврида ўсиш кўрсаткичини ошириш учун НҲ4НО3, КCл ва Cа(Ҳ2ПО4)2 *Ҳ2О* Ҳ2СО4 нинг 1% ли эритмаси билан ишлов бериш технологияси Сирдарё вилояти Боёвут тумани “Нурфайз” ҳамда “Дилшод-Сарбон” фермер хўжаликларида 0,01 гектар ер майдонига жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 14 февралдаги 06/22-05/910-сон маълумотномаси). Натижада, ўсимликнинг ер устки қисми маҳсулдорлигини 11% га ошириш имконини берган.