Рустамов ҒИёсиддин Садриддинович
фалсафа доктори  (PhD) диссертацияси ҳимоя ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): Оролбўйи минтақасида қум-чанг бўронларини шаклланиши ва тарқалишини моделлаштириш, 11.00.05 – Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий русурслардан оқилона фойдаланиш (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.4.PhD/Т486.
Илмий раҳбарнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони:
Самиев Луқмон Найимович, техника фанлари доктори, досент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш технологиялари илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Атроф-муҳит ва табиатни муҳофаза қилиш технологиялари илмий тадқиқот институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи PhD.18/30.11.2022.Т.153.01 рақамли Илмий Кенгаш.
Расмий оппонентлар: Эркабоев Фурқат Илясович, техника фанлари доктори, профессор; Мусаев Маъруфджон Набиевич техника фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот – Қарши муҳандислик иқтисодиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Оролбўйи минтақасида қум-чанг бўронлар юз беришининг шарт шароитлари ва тарқалишини моделлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Оролбоʻйи минтақасида харорат ва ҳавонинг нисбий намликларини ҳисобга олган ҳолда атмосферанинг метеорологик салоҳияти кўрсаткичи (АМСК) асосида қум-чанг боʻронларини ҳосил бўлиш тенденсиялари Мўйноқда 0.77 га, Қўнғиротда 0.71 га ва Нукус шахрида 0.64 га тенглиги аниқланган;
метеорологиянинг охирги 50 йиллик ва атроф-муҳит шароитлари, заррачаларнинг механик таркибини инобатга олган ҳолда қум-чанг бўронларининг шаклланиши ва тарқалиши ҳисоблаб чиқилган;
оролбўйи минтақасининг метеорологик параметрлар, тупроқ таркиби, геологик шароитларни инобатга олган ҳолда қум-чанг заррачаларни тарқалиш траекторияси аниқланган;
аерологик жараёнлар ва шамол юналиши ва тезлигини инобатга олган ҳолда Оролбўйи минтақасида қум-чанг бўронларини тарқалиш консентрасиясини  модели ишлаб чиқилган;
ҲЙСПЛИТ дастури асосида оролбўйи минтақасида бўрон пайтида қум-чанг заррачаларини атмосферадаги консентрацияси 150-170 г/м3 гача бўлиши моделлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Оролбўйи минтақасида қум-чанг бўронларини шаклланиши ва тарқалишини моделлаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
Оролбўйи минтақасининг метеорологик параметрлар, тупроқ таркиби, геологик шароитларни инобатга олган ҳолда чанг, қум заррачаларни тарқалиш траекторияси моделлаштирилган Қорақалпоғистон Республикаси Мўйноқ, Нукус, Қўнғирот ва Чимбой туманларига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 31 июлдаги 01/18–2573-сон маълумотномаси). Натижада Орол ҳудудида қум-чангларни ҳаракат траекториясини аниқлаш имконини берган;
Қум-чанг бўронларини ҲЙСПЛИТ дастури орқали ҳисоблашда Оролбўйи минтақасида ҳосил бўлиш потенсиали аниқланган. Қорақалпоғистон Республикаси Мўйноқ, Нукус, Қўнғирот ва Чимбой туманларига жорий этилган (Қорақалпоғистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигининг 2024 йил 31 июлдаги 01/18–2573-сон маълумотномаси). Натижада Оролбўйи минтақаси қум-чанг бўронларини ҳудудларда ҳосил бўлиши башорат қилиниш орқали атроф-муҳитга таъсирлар баҳолаш ва келажакда чора-тадбирлар ишлаб чиқиш имкониятлари яратилган;
Оролбўйи минтақасида чанг, қум бўронларини тарқалишини аерологик жараёнларни инобатга олиб ҳудудларнинг майдон бўйича тарқалиш консентрацияси моделлаштирилган Қорақалпоғистон Республикаси Мўйноқ, Нукус, Чимбой ва Қўнғирот туманларига жорий этилди (Қорақалпоғистон Республикаси қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2024 йил 31 июлдаги 01/18–2573-сон маълумотномаси). Натижада Орол минтақасида қум-чанг заррачаларини тарқалиши яъни 10-170 мг/м3 гача бўлганлиги аниқланган.