Ширинов Сабир Эркиновичинг иқтисодиёт
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.      Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):«Давлат бюджетининг солиқли даромадларини прогноз қилиш услубиятини такомиллаштириш», 08.00.07 – «Молия, пул муомаласи ва кредит».
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.DSc/Iqt456.
Илмий маслаҳатчи: Мавжуд эмас.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат иқтисодиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат иқтисодиёт университети DSc.03/30.12.2019.I.17.01.
 Расмий оппонентлар: иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Жўраев Адбуғаффор Сафарович; иқтисодиёт фанлари доктори, профессор Ҳайдаров Низомиддин Ҳамроевич, иқтисодиёт фанлари доктори, доцент Шарипов Фарход Ғоибович.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Банк-молия академияси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Давлат бюджетининг солиқли даромадларини прогноз қилиш услубиятини  такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
қўшилган қиймат солиғи бўйича даромадлар прогнозининг ошириб бажарилган тушумнинг маълум қисмини республика бюджетида қолдириш қоидасини жорий қилиш орқали бюджет даражалари ўртасидаги  бюджет трансферини амалга ошириш ҳамда бюджет тақчиллигини бошқариш услубиятини такомиллаштириш таклиф этилган;
солиқ хавфи 81 фоиздан 100 фоизгача баҳоланган солиқ тўловчиларнинг алоҳида электрон реестрини доимий шакллатириш ва юритиш тартибини жорий қилиш орқали мамлакат солиқ салоҳиятини ошириш, шунингдек бюджетнинг солиқли даромадлари прогноз кўрсаткичларни бажарилишини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш   таклиф этилган;
солиқ хавфи 81 фоиздан 100 фоизгача баҳоланган солиқ тўловчиларга солиқларни тўлаш бўйича кечиктиришни  чеклаш тартибини жорий қилиш йўли билан солиқларнинг йиғилувчанлик даражасини ошириш ва у орқали бюджетнинг солиқли даромадлари юзасидан қабул қилинган прогноз параметрларини бажарилишини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклиф этилган;
устав капиталидаги давлат улуши 50% ва ундан ортиқ бўлган юридик шахслар, шунингдек  қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланган барча хўжалик юритувчи суъбектларнинг активларини ва устав фондини  ўзгартириш билан боғлиқ операциялар устидан электрон назоратни юритиш тартибини жорий қилиш йўли билан ишлаб чиқлувчи қўшилган қиймат солиғи тушумлари прогноз кўрсаткичлари объективлик даражасини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклиф этилган;
солиқдан қочиш эҳтимоли бўлган солиқ тўловчигларга янги банк ҳисобварақларини очишни чеклаш тартибини жорий қилиш йўли билан солиқ қарздорлигини асосиз олдини олиш ва у орқали прогноз ҳисоб-китоби маълумотлар базасининг стационарлик ҳолатини ҳамда прогноз кўрсаткичларини объективлик даражасини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклиф этилган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Давлат бюджетининг солиқли даромадларини прогноз қилиш услубиятини такомиллиштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
қўшилган қиймат солиғи бўйича даромадлар прогнозининг ошириб бажарилган тушумнинг маълум қисмини республика бюджетида қолдириш қоидасини жорий қилиш орқали бюджет даражалари ўртасидаги  бюджет трансферини амалга ошириш ҳамда бюджет тақчиллигини бошқариш услубиятини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 15 апрелдаги ПҚ-208-сон “Бюджетлараро муносабатларни ва солиқ маъмуриятчилигини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2023 йил 5 январдаги 15-00679-сонли маълумотномаси). Натижада, республика бюджетининг барқарорлиги таъминланиб, 2022 йилда республика бюджетига 684,0 млрд.сўм қўшимча солиқли даромадлар тушишига эришилган;
солиқ хавфи 81 фоиздан 100 фоизгача баҳоланган солиқ тўловчиларнинг алоҳида электрон реестрини доимий шакллатириш ва юритиш тартибини жорий қилиш орқали мамлакат солиқ салоҳиятини ошириш, шунингдек бюджетнинг солиқли даромадлари прогноз кўрсаткичларни бажарилишини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 22 августдаги 471-сон “Давлат солиқ хизмати органлари томонидан солиқ тўловчиларнинг солиқ мажбуриятларини аниқлашда давлат органлари ва ташкилотларининг маълумотлар базасидан фойдаланишни тартибга солиш тўғрисида”ги қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2023 йил 5 январдаги 15-00679-сонли маълумотномаси). Натижада, солиқ тизимида солиқ қарздорлиги даражасининг асоссиз ошиб кетишини олди олиниб, 2022 йилда давлат бюджетига 54 млрд.сўм қўшимча солиқ тушуми таъминланган;
солиқ хавфи 81 фоиздан 100 фоизгача баҳоланган солиқ тўловчиларга солиқларни тўлаш бўйича кечиктиришни  чеклаш тартибини жорий қилиш йўли билан солиқларнинг йиғилувчанлик даражасини ошириш ва у орқали бюджетнинг солиқли даромадлари юзасидан қабул қилинган прогноз параметрларини бажарилишини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 2 ноябрдаги ПҚ-5274-сон “Маҳаллий ва хорижий инвесторлар томонидан солиқларни тўлашни кечиктириш механизмларини такомиллаштириш тўғрисида”ги қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2023 йил 5 январдаги 15-00679-сонли маълумотномаси). Натижада, солиқ тизимида солиқ қарздорлиги даражасининг асоссиз ошиб кетиши олди олиниб, 2022 йилда давлат бюджетига 22 млрд.сўм қўшимча тушум таъминланган;
устав капиталидаги давлат улуши 50% ва ундан ортиқ бўлган юридик шахслар, шунингдек  қўшилган қиймат солиғи тўловчилари ҳисобланган барча хўжалик юритувчи суъбектларнинг активларини ва устав фондини  ўзгартириш билан боғлиқ операциялар устидан электрон назоратни юритиш тартибини жорий қилиш йўли билан ишлаб чиқилувчи қўшилган қиймат солиғи тушумлари прогноз кўрсаткичларининг объективлик даражасини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 22 сентябрдаги 595-сон “Солиқ тўловчиларни ҳисобга олишни янада такомиллаштириш ва қўшилган қиймат солиғининг ўрнини қоплаш тартибини соддалаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат солиқ қўмитасининг 2023 йил 5 январдаги 15-00679-сонли маълумотномаси). Натижада, солиқ тизимида қўшилган қиймат солиғи бўйича солиқ қарздорлиги даражасининг асоссиз  ошиб кетишини олди олиниб, 2022 йилда давлат бюджетига 150 млрд.сўм қўшимча тушум тушишига эришилган;
солиқдан қочиш эҳтимоли бўлган солиқ тўловчигларга янги банк ҳисобварақларини очишни чеклаш тартибини жорий қилиш йўли билан солиқ қарздорлигини асосиз олдини олиш ва у орқали прогноз ҳисоб-китоби маълумотлар базасининг стационарлик ҳолатини ҳамда прогноз кўрсаткичларини объективлик даражасини таъминлаш услубиятини такомиллаштириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 йил 20 ноябрдаги 736-сон “Солиқ маъмуриятчилигини янада такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори билан тасдиқланган “Солиқ тўловчининг банк ҳисобварақлари билан боғлиқ операциялар бўйича cолиқ органи ва банк тизими ўртасида электрон маълумот алмашиш тартиби тўғрисида”ги Низомини ишлаб чиқишда фойдаланилган. Натижада, солиқларнинг йиғилувчанлик даражаси ошиб, 2022 йилда 12 млрд.сўм солиқ қарздорлигини қисқартиришга эришилган.