Абиров Валишер Элмуродовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “ХХ асрнинг 90-йиллари – ХХИ аср бошлари тадқиқотларида ўзбек халқининг шаклланиши ва тарихи масалалари”, 07.00.08 – Тарихшунослик, манбашунослик ва тарихий тадқиқот усуллари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2020.2.PhD/Tar.717.
Илмий раҳбар: Дониёров Алишер Худайбердиевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат шарқшунослик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSc.03/31/01/2024/Tar.21.03  Расмий оппонентлар:
Абдуллаев Улуғбек Сайданович, тарих фанлари доктори, профессор.
Шадманова Санобар Базарбоевна, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади халқнинг келиб чиқишига оид назарий консепсиялар, ўзбек халқи этногенези, этник тарихи ва этнонимига доир илмий тадқиқот натижаларини тарихшунослик таҳлили асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Мустақилликнинг дастлабки чораги этногенез ва этник тарих масалаларига бағишланган тадқиқотлар совет даври назарияларига таянган ҳолда халқларнинг қадимийлигига доир мустаҳкам далиллар излашга қаратилди. 2016-йилдан сўнг халқларнинг келиб чиқиши, уларнинг ўзаро алоқалари ва умумийлик ҳақидаги тасаввурлар ўзгариб қардошлик ва этник яқинлик тушунчалари билан боғлиқ янги ёндашувлар пайдо бўлиб, минтақавий ҳамкорлик ва этник бирлик масалаларини илмий нуқтаи назардан қайта тадқиқ қилишга бағишланган тадқиқотларга эʼтибор ортганлиги далиллантирилди.
Этногенез ва этник тарих қадимият билан боғлиқ мураккаб муаммо бўлиб, масалани холис ва чуқур тадқиқ қилишда археология, этнология, антропология ва генетика каби фанларнинг илмий ютуқларидан унумли фойдаланишни талаб этиши, тадқиқотларнинг ҳамкорликда олиб борилиши фанлараро ёндашувларнинг ривожланишига ва халқларнинг келиб чиқиши, этник тараққиёти ва маданий алоқалар ҳақидаги назарияларни янги даражада юксалтиришга ҳамда илмий тадқиқотларда мавҳум масалаларни аниқлаш ва холислик принципларига асосланган тушунчаларни шакллантиришга хизмат қилиши илмий асослантирилди.
мустақиллик йилларида ўзбек халқи шаклланишига оид тадқиқотлар уч босқичда (1991 – 1998, 1998 – 2016, 2016 – ҳ.в.) ривожлангани, биринчи босқичда советча мафкурадан холи бўлган илк тадқиқотларнинг ёзилиши, иккинчи босқичда давлатнинг халқ тарихини ўрганишга бўлган примордиал ёндашуви асосида кўплаб асарларнинг яратилиши, учинчи босқичда эса йиллар давомида амалга оширилган тадқиқотлар сарҳисоби бўлиб, муаммо юзасидан назарий қарашларнинг хилма-хиллиги кузатилаётгани мавжуд тадқиқотлар динамикаси асосида исботлаб берилган;
ўзбек халқининг шаклланиш даври акс этган этнографик (ИХ-ХИИ асрлар,
К. Шониёзов) ва замонавий генетик тадқиқот натижаларини (Х аср, Т. Хегай) биринчи маротаба фанлараро қиёсий таҳлили асосида ўзбек халқи этник идентификациясининг тарихий ривожланишини дастлабки босқичлари ва халқнинг илк шаклланиш жараёнлари Х асрда, яъни минг йил аввал бошланганлиги илмий асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Замонавий Ўзбекистон тарихшунослигида ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи масалалари бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Ўзбек халқининг келиб чиқиши, шаклланиши бўйича Ўзбекистон мустақиллиги йилларида яратилган тарихий, этнографик, археологик, антропологик адабиётлар, диссертациялар, газета ва илмий журналларда эълон қилинган мақолаларда акс этган материаллар тўпланиб, тарихшунослик ва этнологик нуқтаи назаридан таҳлил қилинган  маълумотлардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди тизимларида турли кўринишдаги тарғибот материаллар тайёрлашда, илмий конференциялар, фестиваллар ҳамда танлов ғояси ишлаб чиқиш ва тарғиб этишда фойдаланилди (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2022-йил 27-июлдаги 01-28/25.07.22-сон маълумотномаси). Ушбу натижалар фонднинг халқ тарихига оид маълумотларини бойитишга хизмат қилган;
 “Марказий Осиё халқлари тарихшунослиги” дарслигининг “Ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи”га оид мавзусини мустақиллик йилларида ўзбек этногенези ва этник тарихи масаласида нашр этилган асарлар, муаллифлар ёндашуви, уларнинг илмий қарашларига оид маълумотлар билан бойитишда фойдаланилган (Тошкент давлат шарқшунослик университети 01-04-01/1582-сон маълумотномаси). Натижада диссертация маълумотлари ТДШУ истиқболдаги тадқиқот режаларини тузиш, соҳада етишмаётган мутахассисларни тайёрлашга оид режаларини тузишга хизмат қилган;
Ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи масалалари ҳақидаги хулосалардан “Ўзбекистон тарихи” телеканалида 2021-йил 26 ва 28-октябр кунлари намойиш этилган “Тақдимот” кўрсатувини тайёрлашда мустақиллик йилларида ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи тадқиқотлари уч босқичда (1991-1998, 1998-2016, 2016-ҳ.в.) ривожлангани, биринчи босқичда советча мафкурадан холи бўлган илк тадқиқотларнинг ёзилиши, иккинчи босқичда давлатнинг халқ тарихини ўрганишга бўлган ягона ёндашуви асосида кўплаб асарларнинг яратилиши, учинчи босқичда эса йиллар давомида амалга оширилган тадқиқотлар сарҳисоби ва янгича қарашлар билан йўғрилган, замонавий назарий қарашларнинг шаклланиши даври бўлганига оид илмий-тарихий маълумотлардан фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 754-45-678-сон маълумотномаси). Бу ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи масалалари ҳақидаги телетомошабинларнинг билимлари ва қарашларини янада бойитишга хизмат қилган;
Этногенез ва этник тарих қадимият билан боғлиқ мураккаб муаммо бўлиб, масалани холис ва чуқур тадқиқ қилишда археология, этнология, антропология ва генетика каби фанларнинг илмий ютуқларидан унумли фойдаланишни талаб этиши, фанлараро ёндашувларнинг ривожланишига ва халқларнинг келиб чиқиши, этник тараққиёти ва маданий алоқалар ҳақидаги назарияларни янги даражада юксалтиришга ҳамда илмий тадқиқотларда мавҳум масалаларни аниқлаш ва холислик принципларига асосланган тушунчаларни шакллантиришга хизмат қилиши ҳақидаги хулосаларидан 2021-йил 13-декабр куни намойиш этилган “Этно” кўрсатувини ссенарийларини тайёрлашда мавзу юзасидан олиб борган изланишлари давомида эришган илмий-назарий хулосалари, жумладан, ўзбек халқи этногенези ва этник тарихига оид илмий тадқиқотлар, мавжуд археологик, антропологик, этнографик, манбашунослик, тарихий, географик адабиётлар таҳлили асосида ҳозирги вақтда Ўзбекистон этнология фани ривожи учун ижтимоий, маданий ва жисмоний антропологлар, назариётчи этнологлар, социологлар, этник конфликтологлар, этнолог манбашунослар каби замонавий мутахассислар етишмаётгани ҳақидаги маʼлумотлар илмий-назарий жиҳатдан очиб берилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 02-30-1150-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу теледастурнинг ўзбек халқи этногенези ва этник тарихи оид таҳлилий маълумотларга, илмий далилларга бой ва қизиқарли бўлиши таъминланган.