Шайхова Умида Рауфовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): « IТ технологиялари шароитида соғлиқни сақлашнинг бирламчи даражасида юрак-қон томир касалликларини олдини олишга ёндашувни такомиллаштириш», 14.00.43 – Профилактик тиббиёт.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib942.
Илмий раҳбар: Расулова Зулфия Дадаевна, тиббиёт фанлари доктори (DSc).
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Қуролли кучлари ҳарбий-тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.64.01.
Расмий оппонентлар: Нуриллаева Наргиза Мухтархановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Турсунов Хатам Хасанбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тригулова Раиса Хусаиновна, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
II. Тадқиқотнинг мақсади: IТ технологиялари шароитида соғлиқни сақлашнинг бирламчи даражасида юрак-қон томир касалликларини олдини олишга ёндашувни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
юрак-қон томир тизими касалликларининг бирламчи ва иккиламчи профилактикасининг прогностик омиллари сифатида тана таркиби биоимпеданс таҳлили, қон зардобидаги липид спектри, глюкоза, креатинин, сийдик кислотаси, юқори сезгир C-реактив оқсил, гомоцистеин, CKD-EPIга кўра аниқланган коптокча фильтрацияси тезлиги, руҳий ҳолат, меҳнатга лаёқатлилик даражаси, оптимал шахсийлаштирилган профилактик маслаҳат ва клиник-руҳий хусусиятларнинг ўрни асосланган;
юрак-қон томир касалликлари бўлган беморларда кўрсаткичларнинг кўп омилли таҳлилига кўра хавфли прогностик комбинацияларнинг ва юқори кардиоваскуляр хавфи предикторларининг ўрни аниқланган ҳолда биоимпеданс таҳлили натижалари асосида тана таркибидаги ёғ миқдори, висцерал ёғ, актив ҳужайравий массасининг улуши ва ҳужайралараро суюқликнинг кўрсаткичлари, висцерал семизликнинг индекси (ВСИ), БМИ, бел-сон айланаси нисбатлари висцерал ёғ тўқимаси дисфункциясининг ва юқори кардиоваскуляр хавфнинг метаболик мезонлари сифатида аҳамияти исботланган;
IТ технологиялари шароитида ишлаб чиқилган индивидуаллаштирилган саломатлик картаси юрак-қон томир касалликларининг бирламчи ва иккиламчи профилактикасини оптималлаштириш мақсадида ишлаб чиқилган асосий модда алмашинуви даражасидан келиб чиқиб тузилган соғлом овқатланиш дастурлари ҳамда беш даражадаги жисмоний фаолликка мослаштирилган босқичма-босқич жисмоний машқлар комплексини ўз ичига олган ва беморларни "ЮҚТК профилактикаси мактаби" доирасида ўқитишни назарда тутган ҳолда амалга ошириш асосланган;
юрак-қон томир касалликларининг олдини олиш ва эрта ташхислашнинг иқтисодий самарадорлиги хавф омилларининг кенг тарқалганлигини ҳисобга олган ҳолда, замонавий дастурий маҳсулотларни бирламчи тиббий ёрдам муассасалари фаолиятига интеграция қилиш орқали, сурункали юқумсиз касалликларнинг олдини олиш, соғлом турмуш тарзини шакллантириш, шунингдек, юрак-қон томир касалликлари бўлган беморлар орасида касалланиш ва ўлим даражасини камайтириш асосида иқтисодий жиҳатдан самарадорлиги асосланган;
илк бор юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини олдини олишни оптималлаштириш мақсадида SCORE-2 шкаласи асосида шахсий юрак-қон томир хавфларини аниқлаш, соғломлаштириш дастурини тузиш ва профилактик маслаҳатларни самарали қилиш учун мобил илова ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Соғлиқни сақлашнинг бирламчи даражасида юрак-қон томир касалликларини олдини олишга ёндашувларни оптималлаштиришдан бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: юрак-қон томир тизими касалликларининг бирламчи ва иккиламчи профилактикасининг прогностик омиллари сифатида тана таркиби биоимпеданс таҳлили, қон зардобидаги липид спектри, глюкоза, креатинин, сийдик кислотаси, юқори сезгир C-реактив оқсил, гомоцистеин, CKD-EPIга кўра аниқланган коптокча фильтрацияси тезлиги, руҳий ҳолат, меҳнатга лаёқатлилик даражаси, оптимал шахсийлаштирилган профилактик маслаҳат ва клиник-руҳий хусусиятларнинг ўрни асосланлиги Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (РИТ ва ТРИАТМ) бўйича 12.03.2024 йилдаги 01/В-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-марказий клиник шифохонаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ) бўйича 14.03.2024 йилдаги 15-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-Марказий клиник-диагностика поликлиникаси (ЎзР ПМ ҳузуридаги ТББ 1-МКДП) бўйича 06.03.2024 йилдаги 37-П-сон, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2- МКДП бўйича 20.03.2024 йилдаги 7-Р-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ХО ни аниқлаш учун умумий ҳамда информацион усуллардан фойдаланиш бирламчи соғлиқни сақлаш муассасалари базасида тиббиёт ходимларига қўшимча юкламасдан иложи борича тезроқ фойдаланиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган сўровнома юқори ва жуда юқори ЮҚТХ аниқлаш учун Тошкент шаҳридаги ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2-МКДП амбулатор-стационар тиббий ёрдам амалиётига тадбиқ этилиб, бу нафақат ХО эрта аниқлаш, балки, қисқа вақт ичида шу хавфларни бартараф этиш, соғломлаштириш дастурларини буюриш ва стационар даволанишни йилига 1 курс – кунлик 650000 сўмга қисқартириш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: юрак-қон томир касалликлари бўлган беморларда кўрсаткичларнинг кўп омилли таҳлилига кўра хавфли прогностик комбинацияларнинг ва юқори кардиоваскуляр хавфи предикторларининг ўрни аниқланган ҳолда биоимпеданс таҳлили натижалари асосида тана таркибидаги ёғ миқдори, висцерал ёғ, актив ҳужайравий массасининг улуши ва ҳужайралараро суюқликнинг кўрсаткичлари, висцерал семизликнинг индекси (ВСИ), БМИ, бел-сон айланаси нисбатлари висцерал ёғ тўқимаси дисфункциясининг ва юқори кардиоваскуляр хавфнинг метаболик мезонлари сифатида аҳамияти исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (РИТ ва ТРИАТМ) бўйича 12.03.2024 йилдаги 01/В-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-марказий клиник шифохонаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ) бўйича 14.03.2024 йилдаги 15-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-Марказий клиник-диагностика поликлиникаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП) бўйича 06.03.2024 йилдаги 37-П-сон, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2- МКДП бўйича 20.03.2024 йилдаги 7-Р-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот давомида ишлаб чиқилган кўп омилли таҳлил ноқулай прогностик белгилар мажмуасини аниқлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган кўп омилли таҳлил Тошкент шаҳридаги ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2-МКДП амбулатор-стационар тиббий ёрдам амалиётига тадбиқ этилиб, бу нафақат ХО эрта аниқлаш, балки, қисқа вақт ичида шу хавфларни бартараф этиш, соғломлаштириш дастурларини буюриш ва стационар даволанишни йилига 1 курс – кунлик 650000 сўмга қисқартириш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: IТ технологиялари шароитида ишлаб чиқилган индивидуаллаштирилган саломатлик картаси юрак-қон томир касалликларининг бирламчи ва иккиламчи профилактикасини оптималлаштириш мақсадида ишлаб чиқилган асосий модда алмашинуви даражасидан келиб чиқиб тузилган соғлом овқатланиш дастурлари ҳамда беш даражадаги жисмоний фаолликка мослаштирилган босқичма-босқич жисмоний машқлар комплексини ўз ичига олган ва беморларни "ЮҚТК профилактикаси мактаби" доирасида ўқитишни назарда тутган ҳолда амалга ошириш асосланганлиги Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (РИТ ва ТРИАТМ) бўйича 12.03.2024 йилдаги 01/В-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-марказий клиник шифохонаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ) бўйича 14.03.2024 йилдаги 15-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-Марказий клиник-диагностика поликлиникаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП) бўйича 06.03.2024 йилдаги 37-П-сон, ЎзР ПАҳузуридаги ТББ 2- МКДП бўйича 20.03.2024 йилдаги 7-Р-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот давомида ишлаб чиқилган ЮҚТК профилактика мактаби ЮҚТК ХО ни эрта аниқлаш ва беморларнинг соғлом турмуш тарзига риоя этиши имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган соғломлаштириш дастури Тошкент шаҳридаги ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ), ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2-МКДП амбулатор-стационар тиббий ёрдам амалиётига тадбиқ этилиб, ЮҚТХ соғломлаштириш дастури орқали бартараф этиш ва стационар даволанишни йилига 1 курс – кунлик 650000 сўмга қисқартириш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: юрак-қон томир касалликларининг олдини олиш ва эрта ташхислашнинг иқтисодий самарадорлиги хавф омилларининг кенг тарқалганлигини ҳисобга олган ҳолда, замонавий дастурий маҳсулотларни бирламчи тиббий ёрдам муассасалари фаолиятига интеграция қилиш орқали, сурункали юқумсиз касалликларнинг олдини олиш, соғлом турмуш тарзини шакллантириш, шунингдек, юрак-қон томир касалликлари бўлган беморлар орасида касалланиш ва ўлим даражасини камайтириш асосида иқтисодий жиҳатдан самарадорлиги асосланганлиги юқумли бўлмаган касалликларнинг олдини олиш, соғлом турмуш тарзини тарғиб қилиш, юрак қон томир тизими касалликлари билан хасталанган беморларда касалланиш даражасини камайтириш ҳамда асоратларни олдини олишга ёрдам берадиган методик қўлланмалар ва ЭХМ программалари Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (РИТ ва ТРИАТМ) бўйича 12.03.2024 йилдаги 01/В-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-марказий клиник шифохонаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ) бўйича 14.03.2024 йилдаги 15-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-Марказий клиник-диагностика поликлиникаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП) бўйича 06.03.2024 йилдаги 37-П-сон, ЎзР ПАҳузуридаги ТББ 2- МКДП бўйича 20.03.2024 йилдаги 7-Р-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот давомида ишлаб чиқилган ЮҚТК профилактикаси бўйича комплекс дастурлардан фойдаланиш ва уларни амалиётга татбиқ этиш катта ижтимоий ва иқтисодий аҳамиятга эга. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган соғломлаштириш дастури Тошкент шаҳридаги ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ), ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2-МКДП амбулатор-стационар тиббий ёрдам амалиётига тадбиқ этилиб, беморларни соғломлаштириш дастурларига риоя қилишини ошириш орқали стационар даволанишни йилига 1 курс – кунлик 650000 сўмга қисқартириш имконини берган.
бешинчи илмий янгилик: илк бор юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини олдини олишни оптималлаштириш мақсадида SCORE-2 шкаласи асосида шахсий юрак-қон томир хавфларини аниқлаш, соғломлаштириш дастурини тузиш ва профилактик маслаҳатларни самарали қилиш учун мобил илова ишлаб чиқилганлиги Республика ихтисослаштирилган терапия ва тиббий реабилитация илмий-амалий тиббиёт маркази (РИТ ва ТРИАТМ) бўйича 12.03.2024 йилдаги 01/В-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-марказий клиник шифохонаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ) бўйича 14.03.2024 йилдаги 15-сон, Ўзбекистон республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги ТББ 1-Марказий клиник-диагностика поликлиникаси (ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП) бўйича 06.03.2024 йилдаги 37-П-сон, ЎзР ПАҳузуридаги ТББ 2- МКДП бўйича 20.03.2024 йилдаги 7-Р-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот давомида ишлаб чиқилган ЮҚТК профилактикаси бўйича комплекс дастурлардан фойдаланиш ва уларни амалиётга татбиқ этиш катта ижтимоий ва иқтисодий аҳамиятга эга. Иқтисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган соғломлаштириш дастури Тошкент шаҳридаги ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКШ), ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 1-МКДП, ЎзР ПА ҳузуридаги ТББ 2-МКДП амбулатор-стационар тиббий ёрдам амалиётига тадбиқ этилиб, беморларни соғломлаштириш дастурларига риоя қилишини ошириш орқали стационар даволанишни йилига 1 курс – кунлик 650000 сўмга қисқартириш имконини берган.
