Нурмуратов Анвар Яхшибаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Масофавий таълимда инглиз тилини ўқитиш методикаси”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Ped3606.
Илмий раҳбар: Тухтасинов Илхомжон Мадаминович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети, PhD.03/07.06.2024.Ped.27.02.
Расмий оппонентлар: Кушиева Нодира Хабибуллаевна, педагогика фанлари доктори, доцент; Машарипова Феруза Жуманазаровна, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади масофавий таълимда инглиз тилини ўқитиш методикасини такомиллаштиришдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўқиб тушуниш кўникмасини ривожлантиришда “Превиеwинг”, “Предиcтинг”, “Скимминг анд сcаннинг”, “Гуессинг”, “Парапҳрасинг” стратегияларидан фойдаланиб, ўқишга ёндашиш техникасини “Неарпод” ва “Пеар Деcк” каби махсус дастурларда видео ва аудиоматн тарзда баҳолаш имкониятининг яратилиши орқали асинхрон ўқиш ва синхрон машғулотлар ўтказиш жараёни такомиллаштирилган;
тил кўникмаларини баҳолаш тест тизимларига масофавий-визуал тарзда тайёрланишнинг замон талабларига мос платформаларидан, УзЕДЛ, тил синови (CЕФР ва ИЕЛЦ имтиҳонига тайёрланишга ихтисослаштирилган)га масофавий тарзда комплекс тайёрлайдиган платформанинг зарурлиги ва мавжуд имкониятлари, бугунги кундаги мавжуд масофавий таълим (МТ) платформаларидан киберхавфсизлик шартларига мослашган ҳамда миллийликка интеграция қилинган платформа эканлиги билан фарқ қилиши далилланган;
УзЕДЛда “ёзиш” кўникмасини такомиллаштиришда тил ўрганувчиларнинг, имловий, грамматик, стилистик ва морфологик хатоларини ўз вақтида аниқлашлари ва тузатишлари учун “Граммарлй” дастури, кўчирмакашликни текшириш учун “Плагиарисм чеcкер” дастури, иншодаги сўзларнинг сонини аниқлаш учун “Wордcоунтер” дастури, ҳамда равон ўқилишини таъминловчи “Реадабилитй Тест Тоол” дастурининг тақдим этилиши талабаларда “селф-ассессмент (ўз-ўзини баҳолаш)” ва “селф-cорреcтион (ўз-ўзини тузатиш)” кўникмаларининг ривожланишига хизмат қилиши лингвопсихологик жиҳатдан асосланган;
инглиз тилини билиш даражасини баҳоловчи икки босқичли горизонтал (бошланғич ва рефлексив) компонентлари ўқув дидактик таъминоти тил фаолиятини баҳолаш мезонларига интеграция қилиш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тилга ихтисослаштирилган ОТМ талабаларининг хорижий тил компетенсияларини шахсга йўналтирилган ёндашув асосида ривожлантириш мавзусида олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
масофавий таълим шаклини такомиллаштириш жараёнида хорижий тил кўникмаларини ўзлаштиришга йўналтирилган платформа яратилиши ҳамда муайян тил ўқитиш шароитида масофавий тарзда комплекс тайёрлайдиган, масофавий таълимнинг ўзига хос хусусиятларини таъминлайдиган воситалардан бири сифатида мазкур платформанинг имкониятлари ва зарурияти очиб берилишига доир илмий-назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2019–2023-йилларда бажарилган Европа Иттифоқининг Эрасмус+ дастури 58545-ЭПП-1-2017-1-ЭС-ЭППКА2-CБҲЕ-ЖП CЛАСС: “Cомпутатионал Лингуистиcс ат Cентрал Асиан университиес” мавзусидаги халқаро лойиҳада самарали фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 16-июндаги 1807/30.0201-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида ишлаб чиқилган миллий платформани такомиллаштириш ва бу платформанинг амалий натижаси сифатида тил кўникмаларини ривожлантиришга эришилган;
масофавий таълим платформасининг махсус курсларни ўзида жамлаган масофавий таълим платформалари (МКЎЖМТП), муайян таълим муассасаси базасидаги масофавий таълим платформалари (МТМБМТП), ёрдамчи масофавий таълим платформалари (ЙМТП) каби турлари аниқлангани, МДҲ ва ривожланган мамлакатларда ушбу платформалардан фойдаланиш йўриқномаси бўйича маълумотлар назарий асосланганига оид хулосалардан Қарши давлат университетида 2021–2023-йилларда амалга оширилган СУЗ-800-21ГР-381-рақамли “Реинфорcинг Энглиш Лангуаге cомпетенcе ат Карши Стате Университй” мавзусидаги халқаро лойиҳада фойдаланилган (Қарши давлат университетининг 2024-йил 22-июндаги 03/1835-сон маълумотномаси). Натижада УзЕДЛ платформасига ахборот-коммуникация технологияларидан ўринли фойдаланган ҳолда маълумотлар киритиш ҳамда таълим жараёнида қўллашда ундан нафақат тил ўрганувчилар, балки тил ўргатувчи курсларнинг ўқитувчилари учун ҳам қулай фойдаланиш имконияти яратилган;
УзЕДЛ платформаси доирасидаги виртуал кутубхонанинг шакллантирилганлиги, бу кутубхона тил соҳаси ва муайян мақсад (ундаги барча воситалар – китоблар, луғатлар, машқлар жамланмаси, аудио ва видеоматериаллар – CЕФР тизимига асосланган имтиҳондан юқори натижага эришиш учун йўналтирилган) учун шу соҳадаги мутахассислар томонидан интенсив тарзда (ўқитувчилар ўз педагогик тажрибалари доирасида муайян самара берган адабиётларни виртуал кутубхонага жойлайдилар) шакллантирилганлиги билан ўзининг виртуал ва визуал муқобилларидан ажралиб туриши исботланганига оид илмий-назарий хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2022–2023-йилларга мўлжалланган Эрасмус+ дастури 561624-ЭПП-1-2015-УК-ЭППКА2-CБҲЕ-СП- ЭРАСМУС+CБҲЕ ИМЕП: “Ўзбекистонда олий таълим тизими жараёнларини модернизациялаш ва халқаролаштириш” мавзусидаги лойиҳада фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2023-йил 16-июндаги 1809/30.0201-сон маълумотномаси). Натижада УзЕДЛ платформаси доирасида виртуал кутубхона шакллантирилиб, ўқув адабиётлари билан бойитилган;
масофавий таълимнинг интерактивлик, ўзлаштириш, мувофиқлик, мултимедиалик, мониторинг ва баҳолаш, индивидуал ўрганиш, қўллаб-қувватлаш, замон ва макон эркинлиги каби ўзига хос хусусиятлари аниқлангани ва тажриба-синов ишлари асосида УзЕДЛ платформасининг масофавий таълимда қўлланилиши, фаол тажриба алмашинув ва ҳалол рақобатни шакллантирадиган янги миллий тажриба эканлиги, тилни масофавий ўқитишдаги самарадорлилик жиҳатлари далилланганига оид таклиф ва тавсиялардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2023-йил 20-июнда эфирга узатилган “Ассалом, Самарқанд!” кўрсатувининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2023-йил 23-июндаги 01-07/224-сон маълумотномаси). Натижада томошабинларнинг масофавий таълим жараёни, уни ташкил этиш, УзЕДЛ платформасидан фойдаланиш, шунигдек, ушбу платформанинг тизимдаги ўрни ва аҳамияти борасидаги тасаввурлари кенгайтирилган.