Абдуллаев Улуғбек Сайфуллоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) Диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари хавфини прогнозлаш» 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/Tib2223.
Илмий раҳбар: Мирахмедова Хилола Тўхтасиновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib30.02.
Расмий оппонентлар: Нуриллаева Наргиза Мухтархановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Алиахунова Мавжуда Юсуповна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ривожланишининг прогностик хавф омилларини комплекс клиник, лаборатор, иммунологик ва асбобий бахолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликларининг ривожланишига анъанавий ва “ПсА-ассоцирланган” хавф омиллари, ялиғланишнинг юқори фаоллиги, гиперурикемия, эндотелий дисфункцияси маркери ва уйқу артерияларнинг интима-медиа қавати қалинлигининг таъсири асосланган;
псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини, хусусан интерлейкин-17 миқдорининг ортиши касаллик жадаллашувига, юрак-қон томир касалликларининг юзага келиши ҳамда ривожланишида аҳамиятга эга эканлиги асосланган;
псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини интерлейкин-17, эндотелий дисфункцияси маркери эндотелин-1нинг ортиши ва юрак-қон томир касалликлари ривожланиши ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжудлиги аниқланган;
псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “ПсА-ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2024-йил 15-июлдаги 3-сонли йиғилиши баённомаси хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликларининг ривожланишига анъанавий ва “ПсА-ассоцирланган” хавф омиллари, ялиғланишнинг юқори фаоллиги, гиперурикемия, эндотелий дисфункцияси маркери ва уйқу артерияларнинг интима-медиа қавати қалинлигининг таъсири асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: 1-сон шаҳар клиник шифохонасида 22.11.2023 йилдаги 179-сонли буйруқ, Миробод тумани 1-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 18-сонли буйруқ ва Яшнобод тумани 32-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 74-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда анъанавий ва “Псориатик артрит - ассоцирланган” юрак-қон томир хавф омиллари, яллиғланишнинг юқори фаоллиги, гиперурикемия, эндотелий дисфункцияси маркери ва уйқу артерияларнинг интима-медиа қавати қалинлигининг эрта аниқланиши юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда анъанавий ва “Псориатик артрит - ассоцирланган” юрак-қон томир хавф омиллари, яллиғланишнинг юқори фаоллиги, гиперурикемия, эндотелий дисфункцияси маркери ва уйқу артерияларнинг интима-медиа қавати қалинлигининг эрта аниқланиши орқали қуйидаги иқтисодий самарадорликка эришилди: 1) 34,1% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари башорат қилиниб, уларга тегишли профилактик чора-тадбирлар қўлланилди; 2) 65,9% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратлари башорат қилиниб, асосий касалликнинг авж олиши секинлаштирилиб, ремиссияга эришилди. Хулоса: псориатик артритли беморларда анъанавий ва “Псориатик артрит - ассоцирланган” юрак-қон томир хавф омиллари, яллиғланишнинг юқори фаоллиги, гиперурикемия, эндотелий дисфункцияси маркери ва уйқу артерияларнинг интима-медиа қавати қалинлигининг эрта аниқланиши 34,1% беморларда юрак-қон томир касалликларини олдини олишда, 65,9% беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратларини ва юрак-қон томир касалликларидан эрта ўлимни олдини олишда имкон беради.
иккинчи илмий янгилик: “Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари хавфини прогнозлаш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 14-декабрдаги 12-23/89-х-сонли хати юборилган. Псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини, хусусан интерлейкин-17 миқдорининг ортиши касаллик жадаллашувига, юрак-қон томир касалликларининг юзага келиши ҳамда ривожланишида аҳамиятга эга эканлиги асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: 1-сон шаҳар клиник шифохонасида 22.11.2023 йилдаги 179-сонли буйруқ, Миробод тумани 1-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 18-сонли буйруқ ва Яшнобод тумани 32-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 74-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини, хусусан интерлейкин-17 миқдорини аниқлаш орқали касалликнинг ривожланиши ва авж олишини, интерлейкин-17нинг юқори миқдори ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини ривожланишини эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини, хусусан интерлейкин-17 миқдорини аниқлаш натижасида, касалликнинг ривожланиши ва авж олишини эрта ташхислаш, ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини ривожланишини эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олишга қаратилган чора-тадбирларининг қўлланилиши орқали беморларнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 11 кундан 9 кунгача қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 438 минг сўмга камайтирган ва беморларда йил мобайнида касалликни паст фаоллик даражаси ва ремиссия даврига ўтказишга имкон берган. Хулоса: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини, хусусан интерлейкин-17 миқдорини аниқлаш натижасида, касалликнинг ривожланиши ва авж олишини эрта ташхислаш, ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини ривожланишини эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олишга қаратилган чора-тадбирларининг қўлланилиши орқали беморларнинг шифохонада қолиш муддатини ўртача 11 кундан 9 кунгача қисқартириб, шифохонада қолиш тўлов миқдори 438 минг сўмга камайтирган ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: “Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари хавфини прогнозлаш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 14-декабрдаги 12-23/89-х-сонли хати юборилган. Псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини интерлейкин-17, эндотелий дисфункцияси маркери эндотелин-1нинг ортиши ва юрак-қон томир касалликлари ривожланиши ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжудлиги аниқланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: 1-сон шаҳар клиник шифохонасида 22.11.2023 йилдаги 179-сонли буйруқ, Миробод тумани 1-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 18-сонли буйруқ ва Яшнобод тумани 32-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 74-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини интерлейкин-17, эндотелий дисфункцияси маркери эндотелин-1нинг ортиши ва юрак-қон томир касалликлари ривожланиши ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжудлиги аниқланганлиги натижасида асосий касалликнинг ривожланиши ва авж олишини эрта ташхислаш, ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш, асоратларини ва юрак-қон томир касалликларидан эрта ўлимни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини интерлейкин-17, эндотелий дисфункцияси маркери эндотелин-1нинг ортиши ва юрак-қон томир касалликлари ривожланиши ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжудлиги аниқланганлиги натижасида асосий касалликнинг ривожланиши ва авж олишини эрта ташхислаш, ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олишга қаратилган чора-тадбирларининг қўлланилиши орқали ҳар бир беморнинг бир марта шифохонада даволаниш тўлов миқдори 438 минг сўмга камайтирган. Бундан ташқари қўлланилган чора-тадбирлар, псориатик артрит ва юрак-қон томир касалликлари билан беморлар бир йил давомида ўртача 2 марта даволанишини инобатга олганда 876 минг сўмга, жами 94 нафар бемор ҳисобига бир йил давомида 82 миллион 344 минг сўмга тўлов миқдори камайтирган ва беморларда йил мобайнида касалликни паст фаоллик даражаси ва ремиссия даврига ўтказишга имкон берган. Хулоса: псориатик артритли беморларда яллиғланиш олди цитокини интерлейкин-17, эндотелий дисфункцияси маркери эндотелин-1нинг ортиши ва юрак-қон томир касалликлари ривожланиши ўртасида ўзаро боғлиқлик мавжудлиги аниқланганлиги натижасида асосий касалликнинг ривожланиши ва авж олишини эрта ташхислаш, ушбу беморларда юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олишга қаратилган чора-тадбирларининг қўлланилиши орқали ҳар бир беморнинг шифохонада даволаниш тўлов миқдори 876 минг сўмга, жами 94 нафар бемор ҳисобига бир йил давомида 82 миллион 344 минг сўмга камайтирган ва беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: “Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари хавфини прогнозлаш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 14-декабрдаги 12-23/89-х-сонли хати юборилган. Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “ПсА-ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: 1-сон шаҳар клиник шифохонасида 22.11.2023 йилдаги 179-сонли буйруқ, Миробод тумани 1-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 18-сонли буйруқ ва Яшнобод тумани 32-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 74-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит - ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит – ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш орқали қуйидаги иқтисодий самарадорликка эришилди: 1) 34,1% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари башорат қилиниб, уларга тегишли профилактик чора-тадбирлар қўлланилди; 2) 65,9% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратлари башорат қилиниб, асосий касалликнинг авж олиши секинлаштирилиб, ремиссияга эришилди. Хулоса: юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит – ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши 34,1% беморларда юрак-қон томир касалликларини олдини олишда, 65,9% беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратларини ва юрак-қон томир касалликларидан эрта ўлимни олдини олишда имкон беради.
тўртинчи илмий янгилик: “Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари хавфини прогнозлаш” мавзусида илмий янгиликларни бошқа соғлиқни сақлаш муассасаларига жорий этиш бўйича Соғлиқни сақлаш вазирлигига Тошкент тиббиёт академиясининг 2023 йил 14-декабрдаги 12-23/89-х-сонли хати юборилган. Псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “ПсА-ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: 1-сон шаҳар клиник шифохонасида 22.11.2023 йилдаги 179-сонли буйруқ, Миробод тумани 1-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 18-сонли буйруқ ва Яшнобод тумани 32-сон оилавий поликлиникасида 18.11.2023 йилдаги 74-сонли буйруқ билан амалиётга жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит - ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш орқали беморларнинг ҳаёт сифатини ошириш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит – ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши юрак-қон томир касалликларини башорат қилиш, эрта ташхислаш ва асоратларни олдини олиш орқали қуйидаги иқтисодий самарадорликка эришилди: 1) 34,1% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари башорат қилиниб, уларга тегишли профилактик чора-тадбирлар қўлланилди; 2) 65,9% псориатик артритли беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратлари башорат қилиниб, асосий касалликнинг авж олиши секинлаштирилиб, ремиссияга эришилди. Хулоса: юрак-қон томир касалликлари ва уларнинг асоратларини прогнозлашда “Псориатик артрит – ассоцирланган” хавф омилларининг QRISK III прогностик шкаласидаги аҳамияти асосланиши 34,1% беморларда юрак-қон томир касалликларини олдини олишда, 65,9% беморларда юрак-қон томир касалликлари асоратларини ва юрак-қон томир касалликларидан эрта ўлимни олдини олишда имкон беради.