Юлдашева Насиба Алишеровнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ҳомиладор аёлларда герпетик стоматитнинг ўзига хослиги: ташхислаш, даволаш ва олдини олиш” мавзусидаги 14.00.25 – Клиник лаборатор ва функционал диагностика, 14.00.21 – Стоматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.DSc/Tib809.
Илмий маслаҳатчилар: Хаджиметов Абдугафур Ахадович, биология фанлари доктори, профессор; Усманова Шоира Равшанбековна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.02.
Расмий оппонентлар: Ишигов Ибрагим Агаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Қозоғистон Республикаси); Усманова Дурдона Джурабоевна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Саидов Акбар Аҳадович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қон ва сўлакнинг иммун, ситокин ҳамда микробларга қарши ҳолатини ўрганишга асосланган ҳолда ҳомиладор аёлларда герпетик стоматитни комплекс этиопатогенетик даволаш самарадорлигини баҳолаш ва даволашни мувофиқлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба герпетик стоматит билан касалланган ҳомиладор аёлларда иммунитет реаксиясининг хусусиятлари қиёсий таҳлил қилинган, тизимли ва маҳаллий ситокин таркиби, сўлак ҳамда қондаги гуморал иммунитет, микробларга қарши пептидларнинг кўрсаткичларини ҳар томонлама назорат қилиш амалга оширилган;
илк маротаба герпетик стоматит аниқланган ҳомиладор аёлларнинг қон зардобида ва оғиз суюқлигида интерлейкин-1, 6, 8, 10, γ- гамма интерферон, α-ўсма некрози омили ситокинлари, гуморал иммунитет омиллари, микробларга қарши пептидлар таркиби динамикада баҳоланган ҳамда оғиз шиллиқ қавати иммунҳимоя тизимнинг хусусиятлари аниқланган;
илк маротаба ҳомиладорликнинг турли даврларида уларда герпетик стоматит ривожланишининг патогенетик иммун механизмларини ўрганиш асосида иммун реаксиясининг хусусиятлари аниқланган;
кенг қамровли тадқиқот асосида ҳомиладорликнинг даврларида вирусга қарши терапиянинг турли дастурлари даволаш стандартларига киритилган ва уларнинг касаллик кечиши, ҳомиладорлик ҳамда ҳомила патологиясини ривожлантиришдаги хавфи аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ҳомиладор аёлларда герпетик стоматитнинг ўзига хослиги: ташхислаш, даволаш ва олдини олиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк маротаба герпетик стоматит билан касалланган ҳомиладор аёлларда иммунитет реаксиясининг хусусиятлари қиёсий таҳлил қилинган, тизимли ва маҳаллий ситокин таркиби, сўлак ҳамда қондаги гуморал иммунитет, микробларга қарши пептидларнинг кўрсаткичларини ҳар томонлама назорат қилиш амалга оширилганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 9 августда 04-р/62-сон билан тасдиқланган «Ҳомиладор аёлларда эндотелиал дисфунксияни баҳолашда саливар кўрсаткичларининг диагностик аҳамияти» ва 9 августда 04-р/63-сон билан тасдиқланган «Метод прогнизирование индивидуалного риска развития заболеваний сопр у беременных»номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шахар Учтепа тумани 9-сонли туғруқ комплексининг 15.09.2023 йилдаги 4-сон ҳамда “Басис-Мед” масулияти чекланган жамияти (клиник тиббий диагностика маркази) нинг 16.09.2023 йилдаги 1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 20 июндаги хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ҳомиладор аёлларда иммунитет реаксиясининг хусусиятларини қиёсий таҳлил қилинган ҳолда, тизимли ва маҳаллий цитокинлар таркиби, сўлак ҳамда қондаги гуморал иммунитет, микробларга қарши пептидларнинг кўрсаткичларини ҳар томонлама назорат қилиш орқали герпетик стоматитни эрта аниқлаш, касалликни авжланишини ва асоратларни олдини олиш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: герпетик стоматит мавжуд ҳомиладор аёлларда маҳаллий ва тизимли иммунитетни эрта аниқлаш ва даволаш касалликни ривожланишини ва асоратланишини камайишига олиб келган. Ўз вақтида олиб борилган ташхислаш ва даволаш ишлари ҳар бир бемор ҳисобига ўртача 2000000 сўм тежаш имконини берган. Хулоса: тадқиқот натижаларига кўра герпетик стоматит мавжуд беморларда тизимли ва маҳаллий ситокин таркиби, сўлак ҳамда қондаги гуморал иммунитет, микробларга қарши пептидларнинг кўрсаткичларини эрта аниқлаш касалликнинг авжланишини ва кузатилиши мумкин бўлган асоратланишини олдини олиш ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайтириш орқали ҳар бир бемор ҳисобига ўртача 2000000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: илк маротаба герпетик стоматит аниқланган ҳомиладор аёлларнинг қон зардобида ва оғиз суюқлигида интерлейкин-1, 6, 8, 10, γ- гамма интерферон, α-ўсма некрози омили цитокинлари, гуморал иммунитет омиллари, микробларга қарши пептидлар таркиби динамикада баҳоланган ҳамда оғиз шиллиқ қавати иммунҳимоя тизимнинг хусусиятлари баҳоланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 9 августда 04-р/62-сон билан тасдиқланган «Ҳомиладор аёлларда эндотелиал дисфунксияни баҳолашда саливар кўрсаткичларининг диагностик аҳамияти» ва 9 августда 04-р/63-сон билан тасдиқланган «Метод прогнизирование индивидуалного риска развития заболеваний сопр у беременных»номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шахар Учтепа тумани 9-сонли туғруқ комплексининг 15.09.2023 йилдаги 4-сон ҳамда “Басис-Мед” масулияти чекланган жамияти (У клиник тиббий диагностика маркази) нинг 16.09.2023 йилдаги 1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 20 июндаги хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: герпетик стоматит аниқланган ҳомиладор аёлларнинг қон зардобида ва оғиз суюқлигида интерлейкин-1, 6, 8, 10, γ- гамма интерферон, α-ўсма некрози омили ситокинлари, гуморал иммунитет омиллари, микробларга қарши пептидлар таркибини динамикада баҳолаш, даволаш стратегиясини тўғри танлаш ва унинг самарадорлигини ошириш имконини берганлиги билан изоҳланган. Иқтисодий самарадорлиги: герпетик стоматит аниқланган ҳомиладор аёлларнинг қон зардобида ва оғиз суюқлигида интерлейкин-1, 6, 8, 10, γ- гамма интерферон, α-ўсма некрози омили ситокинлари, гуморал иммунитет омиллари, микробларга қарши пептидлар таркибини динамикада баҳолаш ва унга асосланган ҳолда танланган ҳамда ўз вақтида олиб борилган самарали даво асосий касалликни авжланишини, асоратлар камайишини олдини олади. Ушбу усулни амалиётга қўллаш ҳомиладорларда текшириш ва ташхислаш учун сарфланадиган ортиқча харажатларни 1260000 сўмгача камайтириш имконини берган. Хулоса: герпетик стоматит аниқланган ҳомиладор аёлларнинг қон зардобида ва оғиз суюқлигида интерлейкин-1, 6, 8, 10, γ- гамма интерферон, α-ўсма некрози омили ситокинлари, гуморал иммунитет омиллари, микробларга қарши пептидлар таркибини динамикада баҳолаш ҳамда оғиз шиллиқ қавати иммун ҳимоя тизимнинг хусусиятларини ўрганиш, ҳар бир бемор учун кетадиган ҳаражатларни 1260000 сўмгача камайтириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: илк маротаба ҳомиладорликнинг турли даврларида уларда герпетик стоматит ривожланишининг патогенетик иммун механизмларини ўрганиш асосида иммун реаксиясининг хусусиятлари аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 9 августда 04-р/62-сон билан тасдиқланган «Ҳомиладор аёлларда эндотелиал дисфунксияни баҳолашда саливар кўрсаткичларининг диагностик аҳамияти» ва 9 августда 04-р/63-сон билан тасдиқланган «Метод прогнизирование индивидуалного риска развития заболеваний сопр у беременных»номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шахар Учтепа тумани 9-сонли туғруқ комплексининг 15.09.2023 йилдаги 4-сон ҳамда “Басис-Мед” масулияти чекланган жамияти (У клиник тиббий диагностика маркази) нинг 16.09.2023 йилдаги 1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 20 июндаги хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ҳомиладорликнинг турли даврларида ҳомиладор аёлларда герпетик стоматит ривожланишининг патогенетик иммун механизмларини ўрганиш асосида иммун реаксиясининг хусусиятларини аниқлаш, асоратларни олдини олиш ва даволаш стратегиясини тўғри танлаш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: ҳомиладорликнинг турли даврларида ҳомиладор аёлларда герпетик стоматит ривожланишининг патогенетик иммун механизмларини ўрганиш асосида иммун реаксиясининг хусусиятларини аниқлаш ва ўз вақтида олиб борилган самарали даво касалликни авжланишини, олдини олиш имконини беради. Бу ҳар бир ҳомиладор учун ўртача 1460000 сўм тежаш имконини берган. Хулоса: тадқиқот натижаларига кўра ҳомиладорликнинг турли даврларида ҳомиладор аёлларда герпетик стоматит ривожланишининг патогенетик иммун механизмларини ўрганиш асосида иммун реаксиясининг хусусиятларини аниқлаш, асоратларни олдини олиш ва даволаш стратегиясини тўғри танлаш имконини беради ҳамда харажатларни 1460000 сўмгача кайтириш орқали иқтисодий самара берган.
тўртинчи илмий янгилик: кенг қамровли тадқиқот асосида ҳомиладорликнинг даврларида вирусга қарши терапиянинг турли дастурлари даволаш стандартларига киритилган ва уларнинг касаллик кечиши, ҳомиладорлик ҳамда ҳомила патологиясини ривожлантиришдаги хавфи аниқланган бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институти Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2023 йил 9 августда 04-р/62-сон билан тасдиқланган «Ҳомиладор аёлларда эндотелиал дисфунксияни баҳолашда саливар кўрсаткичларининг диагностик аҳамияти» ва 9 августда 04-р/63-сон билан тасдиқланган «Метод прогнизирование индивидуалного риска развития заболеваний сопр у беременных»номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент шахар Учтепа тумани 9-сонли туғруқ комплексининг 15.09.2023 йилдаги 4-сон ҳамда “Басис-Мед” масулияти чекланган жамияти (У клиник тиббий диагностика маркази) нинг 16.09.2023 йилдаги 1-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2024 йил 20 июндаги хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги герпетик стоматит мавжуд аёлларда ҳомиладорликнинг турли даврларида вирусга қарши терапиянинг монанд дастурлари даволаш стандартларига киритилган ва уларнинг касаллик кечиши, ҳомиладорлик ҳамда ҳомила патологиясини ривожлантиришдаги хавфи аниқланган, аксинча даволаш муолажаларида қизилмия илдизидан фойдаланиш ҳомилада кузатиладиган асоратларни олдини олиш имконини берган. Иқтисодий самарадорлиги: герпетик стоматит мавжуд аёлларда ҳомиладорликнинг турли даврларида даволаш муолажаларида вирусга қарши препаратлар ўрнига қизилмия илдизидан фойдаланиш ҳомилада кузатиладиган асоратларни олдини олишга имконини беради ва сарфланадиган ортиқча сарф ҳаражатларни тежаши имкон яратади. Бу бир бемор учун ўртача 750000 сўмга иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: тадқиқот натижаларига кўра ҳомиладор аёлларда герпетик стоматитни даволашда вирусга қарши препаратлардан эмас, балки қизилмия илдизидан фойдаланиш ҳомилада патологиялар ривожланишининг олдини олади. Шунингдек, уларнинг шифокорларга мурожатлар сонини ҳамда даволаш учун кетадиган харажатларни камайтириш орқали бир бемор учун ўртача 750000 сўмни иқтисод қилишга шароит яратган.