Эргашева Муҳайё Ғанижоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): ХХ асрнинг 20–30-йилларида Ўзбекистон халқ таълими тизимида хотин-қизларнинг иштироки, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Tar739.
Илмий раҳбар: Расулов Бахтиёр Махмуджонович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Tar.05.05.
Расмий оппонентлар: Абдуллаев Музробжон Гуломович, тарих фанлари доктори, профессор; Хайдаров Иззатилло, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХХ асрнинг 20 – 30-йилларида Ўзбекистонда халқ таълими тизимининг аҳволи ва унда хотин-қизларнинг иштироки масаласини бирламчи манбалар ва илмий адабиётлар асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХХ аср биринчи чорагида Туркистон ўлка халқлари учун тамоман янги бўлган таълим тизимининг жорий этилиши ва “Ҳужум” ҳаракати асосидаги “аёллар кооперацияси” ва “хотин-қизлар эмансипацияси”дан совет ҳокимияти ишчилар синфи таркибида аёллар салмоғини ошириш мақсадида фойдаланганлиги очиб берилган;
Ўзбекистон ССРда болшевиклар ҳокимияти томонидан саводсизликни тугатиш сиёсатининг жорий этилиши натижасида ўзбек аёллари ўртасида саводлилар сони кўпайгани, 1926-1937-йилларда республиканинг 16-49 ёшли хотин-қизлар ўртасида саводлилар сони 102 748 нафарга ортгани ва ушбу кўрсаткич 60 фоизни ташкил этгани аниқланган;
ХХ аср 20 – 30-йилларида республикада хотин-қизлар ўртасидаги саводсизлик даражаси эркакларга нисбатан анча паст бўлгани сабабли, айнан аёллар учун педагогика билим юртларининг ташкил этилиши ҳамда маҳаллий аёл ўқитувчилар тайёрлашнинг ортиб боргани натижада саводсизлик даражасининг камайишига таъсир кўрсатгани асосланган. Маҳаллий тилларда таълим берувчи аёл ўқитувчиларнинг етишмаслиги оқибатида бошқа миллат (рус, татар, тожик) вакилларини ўқитувчилик учун сафарбар этилиши орқали фаолият самарадорлиги ортгани исботланган;
ХХ асрнинг 20 – 30-йилларида Ўзбекистон тарихида тамоман янги ҳисобланган халқ таълими тизимида педагог кадрлар учун ўқув курс режалари (420 соат), белгиланган саводсизлик курслари режалари (3 ойга мўлжалланган 317 соат, 4 ойга мўлжалланган 364 соат) ҳамда таълим ҳафталикларининг белгиланган дарс мавзулари ўрганилиб, ўқув соатларининг 30 фоизи сиёсий ўқиш мавзуларига ажратилганлиги далилланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ХХ аср биринчи чорагида Туркистон ўлка халқлари учун тамоман янги бўлган таълим тизимининг жорий этилиши ва “Ҳужум” ҳаракати асосидаги “аёллар кооперацияси” ва “хотин-қизлар эмансипацияси”дан совет ҳокимияти ишчилар синфи таркибида аёллар салмоғини ошириш мақсадида фойдаланганлигига оид илмий-тарихий маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали “Тақдимот” кўрсатувлари сенарийсини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 12-июлдаги 02-31-1082-сон маълумотномаси). Тақдим этилган материаллар кўрсатувни мазмунан бойитишга ва телетомошабинларнинг халқ таълими тизимига оид билим ва тасаввурларини янада бойитишига хизмат қилган;
Ўзбекистон ССРда болшевиклар ҳокимияти томонидан саводсизликни тугатиш сиёсатининг жорий этилиши натижасида ўзбек аёллари ўртасида саводлилар сони кўпайгани, 1926-1937-йилларда республиканинг 16-49 ёшли хотин-қизлар ўртасида саводлилар сони 102 748 нафарга ортгани ва ушбу кўрсаткич 60 фоизни ташкил этганига доир маълумотлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканали кўрсатувлари сенарийсини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 20-февралдаги 02-31-271-сон маълумотномаси). Тақдим этилган маълумотлар кўрсатувларни мазмунан бойитишга, телетомошабинларнинг совет ҳокимияти дастлабки даврида хотин-қизларнинг ижтимоий аҳволи ва илк совет мактабларининг фаолияти ҳақида қўшимча маълумотларга эга бўлишларига хизмат қилган;
ХХ аср 20 – 30-йилларида республикада хотин-қизлар ўртасидаги саводсизлик даражаси эркакларга нисбатан анча паст бўлгани сабабли, айнан аёллар учун педагогика билим юртларининг ташкил этилиши ҳамда маҳаллий аёл ўқитувчилар тайёрлашнинг ортиб боргани натижада саводсизлик даражасининг камайишига таъсир кўрсатганига доир материаллардан Андижон вилояти тарих ва маданият музети “Тарих бўлими” залини бойитишда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси маданий мерослар агентлигини 2023-йил 1-июл санасидаги 04-06/2472-сонли маълумотномаси). Натижада, Андижон вилоят тарихи ва маданияти давлат музейига ташриф буюрувчиларнинг Ўзбекистон тарихига доир билим ва тасаввурларини янада бойитишга хизмат қилган;
ХХ асрнинг 20 – 30-йилларида Ўзбекистон тарихида тамоман янги ҳисобланган халқ таълими тизимида педагог кадрлар учун ўқув курс режалари (420 соат), белгиланган саводсизлик курслари режалари (3 ойга мўлжалланган 317 соат, 4 ойга мўлжалланган 364 соат) ҳамда таълим ҳафталикларининг белгиланган дарс мавзулари ўрганилиб, ўқув соатларининг 30 фоизи сиёсий ўқиш мавзуларига ажратилганлигига оид маълумотлардан Андижон вилояти тарих ва маданият музейи “Тарих бўлими” залини бойитишда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси маданий мерослар агентлигини 2023-йил 1-июл санасидаги 04-06/2472-сонли маълумотномаси). Натижада, Андижон вилоят тарихи ва маданияти давлат музейига ташриф буюрувчиларнинг ХХ асрнинг 20 – 30-йилларида Ўзбекистон таълим тизимидаги ўзгаришларга доир билим ва тасаввурларини янада бойитишга хизмат қилган.