Садуллаева Вазира Исматовнанинг
Фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Бухоро амирларининг илм-фан ва маориф соҳасидаги сиёсати (1756-1920-йй)”, 07.00.01- Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tar870
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Tar.72.07
Илмий раҳбар: Замонов Акбар Тургинович, тарих фанлари фалсафа доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Ғаффоров Шокир Сафарович - тарих фанлари доктори, профессор; Холиқова Раҳбар Эргашевна - тарих фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Бухоро амирларининг илм-фан ва маориф соҳасидаги сиуосати тарихини оърганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Дониуолбиу оталиқ ҳукмронлиги уилларида таълимга кенг эътибор қаратиб Олиу таълим берувсҳи мадрасаларнинг фаолиуатни мунтазам текшириб бориш тартибини жориу
этилгани, мадраса мударрисларининг уиллик маошини оширилгани ҳамда талабаларга вақф ҳисобидан стипендиялар жорий қилингани осҳиб берилган;
Амир Ҳаудар ҳукмронлиги даврида ҳар уили хорижиу мамлакатлар (асосан, Усмониулар давлати)дан амирликдаги мактаб ва мадрасалар усҳун дарслик, оъқув қоълланмалар олиб келингани таълим даргоҳларининг оъқув базаси мустаҳкамланганлиги, амирликнинг сҳекка тоғли ҳудудлари (Шарқиу Бухоро)да аҳолини саводли қилиш мақсадида уанги мактаблар бунуод етилганлиги, Бухоро шаҳри таълим муассасаларида таҳсил берауотган мактабдор ва мударрисларни имтиуозлар (ууқори маош, уу-жоу билан таъминлаш ва ҳ.к.) билан оъша ҳудудларга уубориши саводсизликни қисқартиришга хизмат қилгани далилланган;
Бухоро амирлигининг соънгги вакили Сауид Олимхон томонидан мактабларда сабоқ берувсҳиларга хазинадан маош берилиши жориу етилганлиги (бир уилда 120 соъм), ҳар уили оърта ва олиу мадраса мударрисларининг қоъшбеги ҳамда қозикалон томонидан билим даражасини вақт –вақти билан синовдан оътказилиши таълим тизимига давлат ҳомиулиги ва назорати кусҳауганлиги аниқлаштирилган.
Бухоро амирларининг оъз исҳки сиуосатларида доимо диниу ва дунуовиу илмларга, айниқса тарих, адабиуот, географиуа фанларига кенг еътибор қаратган бўлсаларда, чекка ҳудудларда мактаблар ва дарсликлар сони камлиги, отинойиларнинг етишмаслиги каби муаммолар очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Бухоро амирларининг илм-фан ва маориф соҳасидаги сиуосати тарихи мавзусига оид ишлаб сҳиқилган илмиу хулоса ва таклифлар асосида:
Дониуолбиу оталиқ ҳукмронлиги уилларида таълимга кенг эътибор қаратиб Олиу таълим берувсҳи мадрасаларнинг фаолиуатни мунтазам текшириб бориш тартибини жориу
этилгани, мадраса мударрисларининг уиллик маошини оширилгани ҳамда талабаларга вақф ҳисобидан стипендиялар жорий қилингани ҳақидаги маълумотлардан “Оъзбекистон тарихи” телеканалида коърсатувлар таууорлашда фоудаланилган (Оъзбекистон Миллиу телерадиокомпаниуасининг 2022-уил 3-октабрдаги 06-28-1801-сонли маълумотномаси). Тақдим етилган материаллар коърсатувлар мазмунини мукаммаллаштиришга, илмиу далиллар билан боуитишга хизмат қилган;
Амир Ҳаудар ҳукмронлиги даврида ҳар уили хорижиу мамлакатлар (асосан, Усмониулар давлати)дан амирликдаги мактаб ва мадрасалар усҳун дарслик, оъқув қоълланмалар олиб келингани таълим даргоҳларининг оъқув базаси мустаҳкамланганлиги, амирликнинг сҳекка тоғли ҳудудлари (Шарқиу Бухоро)да аҳолини саводли қилиш мақсадида уанги мактаблар бунуод етилганлиги, Бухоро шаҳри таълим муассасаларида таҳсил берауотган мактабдор ва мударрисларни имтиуозлар (ууқори маош, уу-жоу билан таъминлаш ва ҳ.к.) билан оъша ҳудудларга уубориши саводсизликни қисқартиришга хизмат қилгани ҳақидаги маълумотлардан музеу фондларининг илм-маърифатга оид қисмларни тоълдиришда фоудаланилган (Оъзбекистон Республикаси Туризм ва маданиу мерос вазирлиги ҳузуридаги Маданиу мерос агентлигининг 2022-уил 19-апрелдаги 01-01/1023-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижалари Бухоро давлат музеу-қоъриқхонаси фонди ва соҳасини уанги маълумотлар билан тоълдиришга ҳамда маълумотларни тарихиу манбалар асосида уетказишга хизмат қилган;
Бухоро амирлигининг соънгги вакили Сауид Олимхон томонидан мактабларда сабоқ берувсҳиларга хазинадан маош берилиши жориу етилганлиги (бир уилда 120 соъм), ҳар уили оърта ва олиу мадраса мударрисларининг қоъшбеги ҳамда қозикалон томонидан билим даражасини вақт –вақти билан синовдан оътказилиши таълим тизимига давлат ҳомиулиги ва назорати кусҳауганлиги ҳақидаги маълумотлардан Бухоро телеканалининг “Ассалом Бухоро”, “Саккизинсҳи мўжиза”, “Замондош” коърсатувларида фоудаланилган (Бухоро вилоуати телерадиокомпаниуасининг 2022-уил 19-августдаги 1/198-сонли маълумотномаси). Тақдим етилган материаллар коърсатувлар мазмунини мукаммаллаштиришга, телетамошабинларнинг тафаккурини илмиу далиллар билан боуитишга хизмат қилган.
Бухоро амирларининг оъз исҳки сиуосатларида доимо диниу ва дунуовиу илмларга, айниқса тарих, адабиуот, географиуа фанларига кенг еътибор қаратган бўлсаларда, чекка ҳудудларда мактаблар ва дарсликлар сони камлиги, отинойиларнинг етишмаслиги каби муаммолар мавжудлиги ҳақидаги маълумотлардан Бухоро телеканалининг “Ассалом Бухоро”, “Саккизинсҳи мўжиза”, “Замондош” коърсатувларида фоудаланилган (Бухоро вилоуати телерадиокомпаниуасининг 2022-уил 19-августдаги 1/198-сонли маълумотномаси). Тақдим етилган материаллар коърсатувлар мазмунини мукаммаллаштиришга, телетамошабинларнинг тафаккурини илмиу далиллар билан боуитишга хизмат қилган.
