Мамажонов Иномжон Норалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Метаморфик қатламли тупроқлар ва ўсимликларнинг биогеокимёвий, мелиоратив хоссаларига антропоген омилларнинг таъсири», 03.00.13 – Тупроқшунослик (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/В1222.
Илмий раҳбар: Юлдашев Ғулом, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.12.2019.B.05.03.
Расмий оппонентлар: Жаббаров Зафаржон Абдукаримович, биология фанлари доктори, профессор; Қаландаров Назимхон Назирович, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Марказий Фарғонанинг кўл-аллювиал текисликларида ҳар хил даражада бузилган метоморфик қатламли тупроқлар ва ўсимликларнинг биогеокимёвий, мелиоратив хоссаларига антропоген омилларнинг таъсирини аниқлаш ҳамда ушбу тупроқлардан фойдаланиш агротехнологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
чўл минтақасининг кўл-аллювиал текислигида енгил механик таркибли ўтлоқи саз тупроқларининг профилида, гумуссиз қатламида, юзадан 20-30 см чуқурда тупроқларнинг шаклланиши жараёнида ўзига хос хусусиятли метоморфик қатламларнинг шаклланиши аниқланган;
кўл-аллювиал оналик жинслар устида шаклланган сугʻориладиган ўтлоқи саз тупроқларининг метоморфик қатламларини бузилиши, уларнинг умумфизикавий, кимёвий, агрокимёвий, биогеокимёвий, энергетик хусусиятларини ва унумдорлигини ўзгаришига олиб келиши исботланган;
тузларни мавсумий аккумуляциясига асосланган янги форматдаги тупроқ харитаси тузилган;
ўрганилган тупроқлар, оналик жинслари метоморфик қатламларида циклик элементлар Кларки, консентрация Кларки, радиал миграция коеффициенти, миграция импулси, геокимёвий спектрлари аниқланди ва янги форматдаги тупроқ геокимёвий харитаси тузилган;
циклик кимёвий элементлар манбайи билан генетик алоқадорликда бўлмаган суғориладиган метоморфик қатламларга эга бўлган ўтлоқи саз тупроқларида биогеокимёвий аномалия, педогеокимёвий барерлар аниқланганлиги билан бирга, ушбу шароитдаги бугʻдойнинг биогеокимёвий хусусиятлари ва унга жавобан реакцияси аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Антропоген омилларнинг метоморфик қатламли тупроқларнинг мелиоратив ҳолати, биогеокимёвий хоссалари ҳамда ўсимликларга таʼсири ва тупроқ ҳолатини яхшилашга қаратилган, олинган илмий-амалий натижалари асосида:
янги форматдаги, яъни тузларни тупроқдаги мавсумий аккумуляциясини, рух элементининг аномаллик даражасини кўрсатувчи тупроқ хариталари ва улар учун тузилган атрибутив маълумотлар банки Фарғона вилояти Ёзёвон тумани хўжаликларида фойдаланишга киритилган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024 йил 3-июлдаги 05/06-02-494-сонли маълумотномаси). Натижасида, Ёзёвон тумани суғориладиган, шўрланган метоморфик қатламга эга бўлган ўтлоқи саз тупроқлар ва қум барханларининг биогеокимёвий хусусиятларига қараб мелиоратив хоссаларини яхшилаш имконини берган;
Ёзёвон туманидаги “Мукаррам опа” фермер хўжалигининг 9,5 гектар майдонидаги кўл-аллювиал ётқизиқли оналик жинси устида шаклланган суғориладиган, метоморфик қатламли тупроқларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилашга қаратилган тавсияси Фарғона вилояти Қишлоқ хўжалиги бошқармасида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 3-июлдаги 05/06-02-494-сонли маълумотномаси). Натижада, ўрганилган тупроқларни яхшилаш ҳисобига 60,4 с/гача дон ҳосили, яъни 30 с/га гача қўшимча ҳосил олиш имконини берган;
Ёзёвон тумани ҳудудидаги фермер хўжалиги ерларидаги 50 гектар бошоқли дон экини экилган майдонда йилига 2 маротабадан ўртача минераллашган коллектор-зовур суви билан суғориш усули “Янги Бўстон марвариди” Фермер хўжалигида амалиётга жорий қилинган (Қишлоқ хўжалиги вазирлиги Қишлоқ хўжалигида билим ва инновациялар миллий марказининг 2024-йил 3-июлдаги 05/06-02-494-сонли маълумотномаси). Натижада, суғориш ҳисобига ҳар йили ўртача 1600 м3 /га дан тоза сув тежалишига ва шу миқдордаги минераллашган сувларни коллекторлар орқали дарёга тушишини олдини олиш имконини берган.