Абдукадирова Лаура Юлбарсовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-ҳулқининг ижтимоий-психологик хусусиятлари», 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.4.PhD/P109.
Илмий раҳбар: Акрамова Феруза Акмаловна, психология фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат педагогика университети, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: Ҳайитов Ойбек Эшбоевич, психология фанлари доктори, профессор; Мирзабдуллаева Дилҳумор Эркиновна, психология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот: Ташкент давлат шарқшунослик университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-ҳулқининг ижтимоий-псиҳологик ҳусусиятларини очиб бериш ҳамда психологик фаровонликларини яхшилаш бўйича олий таълим муассасалари учун психологик қўллаб-қувватлаш тизимини такомиллаштириш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-хулқининг ижтимоий-психологик хусусиятлари уларнинг ҳаётий вазияти тури, ижтимоий қўллаб-қувватлашни идрок этиш параметрлари ва ҳаётнинг маънолилиги конструктлари ўртасидаги ўзаро таъсирнинг ўзига хослигидан келиб чиқиб детерминациялашганлигини мослаштирилган психодиагностика усуллар асосида далилланган;
талабаларнинг ҳаётий вазияти контекстида имконияти чекланган талабалар учун дўстлар томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш "ижтимоий қўллаб-қувватлашни излаш", дўстлар ёрдамини идрок этмаслик "ўзини изоляция қилиш", етим талабалар ўртасида “ҳамкор” томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш "фантазия қилиш", оила томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш эса "ижобийга диққатни жамлаш", типик талабалар учун эса ижтимоий қўллаб-қувватланишни идрок этишнинг барча таркибий қисмлари ижобий баҳоланганда, улар "ижобийга диққатни жамлаш", салбий баҳоланганда эса — "ўз-ўзини изоляция қилиш" копинг-стратегиясининг детерминанти бо'либ хизмат қилишига асосланиб, дифференциал фарқларнинг мавжуд бо'лиши далилланган;
ҳаётнинг маънолилигининг конструктлари билан шартланган копингстратегиялар қўлланилиши талабаларнинг ҳаётий вазиятлари турига (имконияти чекланган, етим ва типик талабалар) кўра имконияти чекланган талабаларда “муаммога ёʻналтирилган”, етим талабаларда "ижтимоий қўллаб-қувватлашни излаш" стратегиясини “ҳаёт” назорат локуси билан, типик талабаларда ҳаётнинг маънолилигининг паст кўрсаткичлари "масофаланиш", "Истакни ҳақиқат деб қабул қилиши юқори кўрсатгичлар билан эса "ижобийга диққатни жамлаш" каби копингстратегияси билан шартланганлиги туфайли дифференциал характерга эгалиги асосланган;
талабалар ҳаётий вазияти тури контекстида (имконияти чекланган, етим, типик талабалар) уларнинг психологик фаровонлигининг детерминантаси сифатида копинг-стратегиялари, ҳаётнинг маънолилиги конструктлари ва ижтимоий қўллаб-қувватлашни идрок этиш факторлари ўртасидаги дифференциал характерга эга бўлган ўзаро боғлиқлик хизмат қилиши исботланган
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-ҳулқининг ижтимоий-психологик хусусиятлари асосидаги тадқиқот натижаларининг жорий этилиши қуйидагича амалга оширилган:
қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-хулқининг ижтимоий-психологик хусусиятлари уларнинг ҳаётий вазияти тури, ижтимоий қўллаб-қувватлашни идрок этиш параметрлари ва ҳаётнинг маънолилиги конструктлари ўртасидаги ўзаро таъсирнинг ўзига хослигидан келиб чиқиб детерминациялашганлигини мослаштирилган психодиагностика усуллар асосида далилланган таклифлар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 21-августдаги ПМ-181 сон буйруғи билан “Ижтимоий психология” модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий Марказининг 2024-йил 26-августдаги ПМ-181 а сон маълумотномаси). Натижада қийин ҳаётий вазиятда қолган талабалар копинг-хулқининг ижтимоий-психологик хусусиятларини психодиагностик усуллари мослаштирилган;
талабаларнинг ҳаётий вазияти контекстида имконияти чекланган талабалар учун дўстлар томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш "ижтимоий қўллаб-қувватлашни излаш", дўстлар ёрдамини идрок этмаслик "ўзини изоляция қилиш", етим талабалар ўртасида “ҳамкор” томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш "фантазия қилиш", оила томонидан қўллаб-қувватланишни идрок этиш эса "ижобийга диққатни жамлаш", типик талабалар учун эса ижтимоий қўллаб-қувватланишни идрок этишнинг барча таркибий қисмлари ижобий баҳоланганда, улар "ижобийга диққатни жамлаш", салбий баҳоланганда эса — "ўз-ўзини изоляция қилиш" копинг-стратегиясининг детерминанти бо'либ хизмат қилишига асосланиб, дифференциал фарқларнинг мавжуд бо'лиши далилланган таклифлар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 21-августдаги ПМ-181 сон буйруғи билан “Онтогенез психологияси. Дифференциал психология” модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий Марказининг 2024-йил 26-августдаги ПМ-181 а сон маълумотномаси). Натижада талабалар ҳаётий вазияти тури контекстида қўллаб-қувватланишни идрок этиш детерминация этилаётган копинг-стратегиялар танловидаги дифференциал фарқлар аниқлаштирилган;
ҳаётнинг маънолилигининг конструктлари билан шартланган копингстратегиялар қўлланилиши талабаларнинг ҳаётий вазиятлари турига (имконияти чекланган, етим ва типик талабалар) кўра имконияти чекланган талабаларда “муаммога ёʻналтирилган”, етим талабаларда "ижтимоий қўллаб-қувватлашни излаш" стратегиясини “ҳаёт” назорат локуси билан, типик талабаларда ҳаётнинг маънолилигининг паст кўрсаткичлари "масофаланиш", "Истакни ҳақиқат деб қабул қилиши юқори кўрсатгичлар билан эса "ижобийга диққатни жамлаш" каби копингстратегияси билан шартланганлиги туфайли дифференциал характерга эгалиги асосланган таклифлар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 21-августдаги ПМ-181 сон буйруғи билан “Ижтимоий психология” модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий Марказининг 2024-йил 26-августдаги ПМ-181 а сон маълумотномаси). Натижада ҳаётнинг маънолилиги конструктлари билан шартланган копинг-стратегиялар танлови талабаларнинг ҳаётий вазиятлари турига (имконияти чекланган, етим ва типик талабалар) боғлиқ дифференциал фарқларга эгалиги очиб берилган;
талабалар ҳаётий вазияти тури контекстида (имконияти чекланган, етим, типик талабалар) уларнинг психологик фаровонлигининг детерминантаси сифатида копинг-стратегиялари, ҳаётнинг маънолилиги конструктлари ва ижтимоий қўллаб-қувватлашни идрок этиш факторлари ўртасидаги дифференциал характерга эга бўлган ўзаро боғлиқлик хизмат қилиши исботланган маълумотлар Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 21-августдаги ПМ-181 сон буйруғи билан “Ижтимоий психология” модулига киритилган (Тошкент давлат педагогика университети ҳузуридаги Психологийа ўқув-илмий Марказининг 2024-йил 26-августдаги ПМ-181 а сон маълумотномаси). Натижада талабалар ҳаётий вазияти тури контекстида шахс психологик фаровонлиги детерминанталари сифатида копинг-стратегиялар, ҳаёт маънолилиги конструктлари ва ижтимоий қўллаб-қувватлашни идрок этиш факторларини дифференциациялаш имконияти яратилган.
