Усманов Фархад Фахриддиновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек миллий қадриятларининг лингвомаданий аспекти”, 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.1.DSc/Fil747.
Илмий раҳбар: Худайберганова Дурдона Сидиковна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.  
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, DSc.03/05.05.2023.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Турниязов Беҳзод Нигматович, филология фанлари доктори, доцент; Искандарова Шарифа Мадалиевна, филология фанлари доктори, профессор; Лутфуллаева Дурдона Эсоновна, филология фанлари доктори, профессор.  
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек миллий қадриятларининг лингвомаданий аспектини очиб бериш ҳамда ўзбек менталитетининг устувор қадриятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
маданиятнинг жамиятдаги вазифаларидан шахснинг ижтимоийлашувини таъминлаш вазифаси муҳим эканлиги аниқланиб, лингвомаданиятни баҳолашнинг холислик ва маданиятшунослик категорияларига мувофиқлик тамойиллари ишлаб чиқилган;
маданиятнинг асосида миллат қадриятлари ётиши, уларнинг санъат асарлари, анъана, одатлар миллий тил каби турли воқеланиш шакллари мавжудлиги, тил улар орасида ифода универсаллиги билан устунлик қилиши далилланган;
консепт ва қадриятлар ўзаро фарқланиб, қадриятлар моддий эмас, ментал табиатга эга эканлиги, шахснинг уларга бўлган муносабати қадриятнинг асосини ташкил этиши далилланган;
аксарият ўзбек қадриятлари учун диний-мифологик аксиоген вазият асос бўлиб хизмат қилиши далилланган;
ўзбек миллий қадриятлари иерархиясида юқори ўринларни оила, соғлик, тинчлик, ибодат ва фарзанд қадриятлари эгаллаши, уларнинг устуворлигини диний-мифологик аксиоген вазият таъминлаши аниқланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек миллий қадриятларининг лингвомаданий аспектини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маданиятнинг жамиятдаги вазифаларидан шахснинг ижтимоийлашувини таъминлаш вазифаси муҳим экани ҳамда ишлаб чиқилган лингвомаданиятни тадқиқ этиш холислик ва маданиятшунослик категорияларига мувофиқлик тамойиллари хусусидаги хулосалардан аксиолингвистика, миллий қадриятлар, лингвомаданий код каби терминларни изоҳлашда ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институтида бажарилган ИЛ-21071156 рақамли “Антропоцентрик тилшунослик терминларининг изоҳли луғатини тузиш ва нашр қилиш (луғатнинг мобил иловаси ва веб-сайтини яратиш)” номли амалий лойиҳаси асосида аудиомаълумотлар тўпламини тайёрлашда фойдаланилган (ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институтининг 2024-йил 28-февралдаги 18-сон маълумотномаси). Натижада замонавий тилшуносликда қўлланилаётган терминлар изоҳи илмий жиҳатдан мукаммаллаштирилган;
маданиятнинг асосида миллат қадриятлари ётиши, уларнинг санъат асарлари, анъана ва одатлар каби турли воқеланиш шакллари мавжудлиги юзасидан чиқарилган хулосалардан Қўқон давлат педагогика институтида бажарилган С-ЭCАГД-18-CА-0067 (ПО20002335) рақамли “ФЙ 2018 Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” номли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Муқимий номидаги Қўқон давлат педагогика институтининг 2024-йил 20-майдаги 583/04-сон маълумотномаси). Натижада тил ўрганувчиларда ўзга маданиятни тушунишда юзага келувчи когнитив диссонанс ҳолатлари йўқотилиб, таълим жараёни самарадорлиги ортган;
қадриятлар моддий эмас, ментал табиатга эгалиги, шахснинг уларга бўлган муносабати қадриятнинг асосини ташкил этиши ҳақидаги хулосалардан Андижон давлат университетида бажарилган М-ОТ-2020-3 рақамли “Таржимашунослик ва луғатшунослик инновация марказини ташкил этиш асосида луғат ва матн таржимони интеллектуал платформасини яратиш” номли амалий лойиҳа асосида аудиомаълумотлар тўпламини тайёрлашда фойдаланилган (Андижон давлат университетининг 2024-йил 11-майдаги 32-01-540-сон маълумотномаси). Натижада мазкур хулосалар таржима жараёнидаги қийинчиликларни бартараф этишга ёрдам берган ҳамда ушбу омиллар ҳисобга олиб ўгирилган матннинг сифатини ошириб, унинг адекват персепсиясини таъминлаган;
аксарият ўзбек қадриятлари учун диний-мифологик аксиоген вазият асос бўлиб хизмат қилиши хусусидаги хулоса ва тавсиялардан БВ-Атех-2018-(143) рақамли “Кўзи ожиз шахслар учун компютер техникасидан фойдаланиш, матнларни ўқиш ва ёзиш имконини берувчи ўзбек тилига асосланган гапирувчи дастурий таъминот ва овоз синтезаторини ишлаб чиқиш” мавзусидаги давлат амалий гранти лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2024-йил 15-февралдаги 04/1-384-сон маълумотномаси). Натижада грант лойиҳаси доирасида тайёрланган “Ўзбек тили ўзлашма сўзларининг урғули луғати” кўзи ожиз талабаларнинг эҳтиёжларига мосланиб, терминларнинг ўзлаштирилиши енгиллаштирилган;
ўзбек миллий қадриятлари иерархияси оила, соғлик, тинчлик, ибодат ва фарзанддан иборат эканлиги, шунингдек, қадриятларнинг яширин ифодалари, уларни аниқлашда ва талқин этишда миллий, ҳудудий, субектив омилларни ҳисобга олиш даркорлиги хусусидаги хулосаларидан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканалининг “Бедорлик” эшиттиришини тайёрлаш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон – 24 телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024-йил 8-февралдаги 03-09-71-сон маълумотномаси). Натижада ушбу эшиттириш учун тайёрланган материалларнинг илмий аҳамияти ортиб, мукаммаллашган, қизиқарлилиги, ҳаётийлиги ва илмий далилларга бойлиги таъминланган.