Тургинов Орзимат Турдиматовичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўзбекистон флораси эндемлари”, 03.00.05 – Ботаника (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рў йхатга олинган рақам: В2023.1.DSc/В184.
Илмий маслаҳатчи: Тожибаев Комилжон Шаробитдинович, биология фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ботаника институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ботаника институти, DSc.02/30.12.2019.В.39.01.
Расмий оппонентлар: Рахимова Ташханим, биология фанлари доктори, профессор; Эсанов Хусниддин Қурбонович, биология фанлари доктори, доцент; Ҳеок Жае Чои, биология фанлари доктори, профессор (Чангwон Миллий Университети, Жанубий Кореа).
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий-амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Ўзбекистон флораси эндемларининг замонавий таксономик хилма-хиллигини ҳамда эндемизм марказларини аниқлаш, муҳофаза масалалари ва географик хусусиятларини ўрганишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Илк маротаба Ўзбекистон флорасидаги эндемизм фракциясининг таркиби аниқланган, таксономик, биогеографик, биоморфологик, геофазовий таҳлиллари амалга оширилган, фракциянинг асосий флорогенетик алоқаларини Тоғли Ўрта Осиё, Қадимий Ўртаерденгизи, Эрон-Ҳимолой, Жунғор-Олтой-Сибир билан боғлиқ турлар ташкил этиши аниқланган;
фан учун янги 3 тур кашф этилган, тор тарқалиш диапазонига эга бўлган ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги айрим реликт эндемларнинг янги популяциялари топилган ва мавжуд маълумотлар кўлами бойитилган;
эндемизм фракциясининг флорогенетик алоқалари ва биогеографик хусусиятларига кўра Ғарбий Тиён-Шон, Помир-Олой ҳамда Қизилқумдаги эндемизм марказлари аниқланган, ўхшаш ва фарқли жиҳатлари очиб берилган;
ИУCН тамойиллари асосида барча эндем турларнинг камёблик мақомлари илк маротаба баҳоланган, муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар билан қамраб олинган ҳамда Қизил китобга киритилган турлари таҳлил қилинган;
эндем турларнинг маҳаллий популяцияларига хавф солувчи асосий омиллар таҳлил қилинган, муҳофаза қилишнинг устувор йўналишлари белгиланган ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган;
Ўзбекистон флораси субендемларини аниқлашда ботаник-географик раёнлар асосий тамоил сифатида қабул қилиниб, субендемларнинг таксономик таркибига аниқлик киритилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистон флораси эндемларини тадқиқ қилиш доирасида олинган натижалар асосида:
Ўзбекистон эндемларини ўрганиш бўйича олинган натижалар, жумладан 2017 йилдан бошлаб йиғилган 2000 дан ортиқ гербарий намуналари Марказий Осиё ўсимликлар дунёси бўйича энг йирик коллекцияларидан бири Ўзбекистон Миллий гербарийси (ТАШ) илмий ноёб обекти фондига топширилган. Тақдим этилган намуналарнинг аксарияти гербарий фондини янги намуналар билан бойитиш имконини беради. Эндемларнинг таксономик хилма-хиллиги ҳамда тарқалишини акс эттирувчи хариталаридан Ўзбекистоннинг маъмурий вилоятлар Қашқадарё, Бухоро вилоятлар ўсимлик дунёси давлат кадастрини (2017–2021) ҳамда Ўзбекистон флорасини ИИ–ВИ янги нашрларига (2017–2023) жорийлаштирилган. Шу билан бирга Ботаника институтининг давлат дастури хамда амалий ва фундаментал лойиҳаларга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академиясининг 2023 йил 15 сентябрдаги 4/1255-1945-сонли маълумотномаси);
муаллиф томонидан эндем ва субендем турлар бўйича тайёрлаган очеркларидан Ўзбекистон Республикаси Қизил китобининг (2019, И-жилд) бешинчи нашрида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлигини 2023 йил 18 августда 03-03/3-3950-сон маълумотномаси);
Ўзбекистон флорасидаги Аллиум, Журинеа, Ранунcулус ва Пҳломоидес туркумларининг эндем вакилларини тарқалиши бўйича геобоғланган маълумотлар тўплами биохилма-хиллик тўғрисидаги глобал маълумотлар тизимига (ГБИФ) жойлаштирилган (Глобал биохилма-хиллик маълумотлар базасининг 2023-йил 23-августдаги маълумотномаси). Бу эса Ўзбекистоннинг камёб ва эндем турлари бўйича глобал ахборот базасидаги маълумотларни кенгайишига муайян даражада хизмат қилган.