Тоғаев Зокир Тилововичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “ХИХ аср охири – ХХ  аср бошларида Туркистон минтақасидаги жамоат ташкилотлари ва уюшмаларининг фаолияти тарихи ”, 07.00.01- Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tar488.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Tar.72.07
Илмий раҳбар: Хаитов Шодмон Аҳмадович, тарих фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Ғаффоров Шокир Сафарович, тарих фанлари доктори, профессор; Ғафуров Абдурауф  Фозилович, тарих фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХИХ асрнинг охири – ХХ аср бошларида Туркистонда фаолият юритган жамоат ташкилотлари ва уюшмаларининг фаолияти тарихини очиб беришдан иборат .
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ХИХ аср ўрталарига қадар жамоат уюшмалари махсус қоида, қонун ёки низом асосида фаолият юритмагани, Туркистон минтақасида жамоат ташкилотлари ва уюшмалар вужудга келишида Россия империяси томонидан олиб борилган сиёсат ва ҳудудда кечган тарихий жараёнлар, аҳолининг кенг қатламлари орасидаги қашшоқлашув, боқувчисини ёқотган, бошпанасиз ва уйсизларнинг сонини ортиши жамоат уюшмаларнинг пайдо бўлишига ва сонинг ортиб боришига таъсир этганлиги далилланган.
Тарихий-хронологик чегарада хайр-эҳсон ва меҳр-мурувват кўрсатиш, ночор, таъминоциз қолган жамиятдаги турли ижтимоий қатламдаги аҳолига моддий ёрдам ва маънавий мадад бериш билан фаолият юритган жамоат уюшмалари билан бир қаторда турли касб ва машғулот эгаларининг аҳоли тоифаларини ҳимоя қилувчи ҳамда бир қатор илмий жамият ва тўгараклар ҳам фаолият юритгани, улар ўз Низом (Устав)ларига, даромад ва захира маблағлари манбасига эга бўлганлиги исботланган.
    Россия империяси ҳукуматининг сиёсатига қарши Туркистонда миллат эркинлиги ва озодлиги, миллий маданият ривожи учун миллати, ёши, мулкий ҳолати, касбига қараб “Кўмак”, “Гап ( иккинчи номи Машраб)”, “Мажлис” ва бошқа бир қатор миллий уюшмалар ҳамда тўгараклар ташкил этилганлиги билан бир қаторда реаксион, фаолият ёвуз мақсадларга қаратилган уюшмалар ҳам мавжуд бўлганлиги далилланган;
    ХИХ асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошларида Туркистон минтақасида фаолият юритган жамоат уюшмаларининг аксарияти Россия фуқаролари ёхуд Европа миллати вакиллари, империя маъмурлари, подшо хонадонининг аъзолари томонидан ташкил этилиб, русийзабон аҳоли манфаатларини кўзлаганлиги, маҳаллий аҳолига эътибор улар назаридан четда қолганлиги очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
ХИХ аср охири – ХХ аср бошларида Туркистон минтақасидаги жамоат ташкилотлари ва уюшмалар фаолияти тарихини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар, хулоса ва таклифлар асосида:
ХИХ аср ўрталарига қадар жамоат уюшмалари махсус қоида, қонун ёки низом асосида фаолият юритмагани, Туркистон минтақасида жамоат ташкилотлари ва уюшмалар вужудга келишида Россия империяси томонидан олиб борилган сиёсат ва ҳудудда кечган тарихий жараёнлар, аҳолининг кенг қатламлари орасидаги қашшоқлашув, боқувчисини ёқотган, бошпанасиз ва уйсизларнинг сонини ортиши жамоат уюшмаларнинг пайдо бўлишига ва сонинг ортиб боришига таъсир этганлиги тўғрисидаги маълумотлардан фуқаролик институтлари, оммавий уюшмалар,  ассосациялар ва Ўзбекистонда фаолият юритаётган жамоат бирлашмаларнинг “йўл харита”ларини ишлаб чиқишда қўлланилди (Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотларини қўллаб-қўвватлаш жамоат фондининг 2023-йил 8-июндаги № ЖФ-49-сонли маълумотномаси). Бунинг натижасида соҳалар бўйича олиб борилаётган ишлар самарадорлиги сезиларли даражада ривожланди.
Тарихий-хронологик чегарада хайр-эҳсон ва меҳр-мурувват кўрсатиш, ночор, таъминоциз қолган жамиятдаги турли ижтимоий қатламдаги аҳолига моддий ёрдам ва маънавий мадад бериш билан фаолият юритган жамоат уюшмалари билан бир қаторда турли касб ва машғулот эгаларининг аҳоли тоифаларини ҳимоя қилувчи ҳамда бир қатор илмий жамият ва тўгараклар ҳам фаолият юритгани, улар ўз Низом (Устав)ларига, даромад ва захира маблағлари манбасига эга бўлганлиги тўғрисидаги маълумотлар Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий Ассосациясининг дастурларини бажаришда кенг фойдаланилди (Ўзбекистон нодавлат нотижорат ташкилотлари миллий Ассосациясининг 2023-йил 15- июндаги №01/387-23 сонли маълумотномаси). Бу маълумотлар Ўзбекистонда фаолият юритаётган жамоат бирлашмаларининг ишлаб чиқариш, ижтимоий-иқтисодий ва маданий соҳадаги манфаатларини ва уларни ҳимоя қилишган қаратилган чора-тадбирлар дастурларини ишлаб чиқишда, илмий ходимлар ва нодавлат нотижорат ташкилотлар учун тарихий манба бўлиб хизмат қилади.
Россия империяси ҳукуматининг сиёсатига қарши Туркистонда миллат эркинлиги ва озодлиги, миллий маданият ривожи учун миллати, ёши, мулкий ҳолати, касбига қараб “Кўмак”, “Гап ( иккинчи номи Машраб)”, “Мажлис” ва бошқа бир қатор миллий уюшмалар ҳамда тўгараклар ташкил этилганлиги билан бир қаторда реаксион, фаолият ёвуз мақсадларга қаратилган уюшмалар ҳам мавжуд бўлганлиги тўғрисидаги маълумотлардан “Халқ депутатлари Навоий вилояти Кенгаши ҳузуридаги нодавлат нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятининг бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди тўг'рисида”ги Низомда белгиланган вазифаларнинг ижросини таъминлашда вилоятдаги нодавлат нотижорат ташкилотларининг иш фаолиятида фойдаланилди (Халқ депутатлари Навоий вилояти Кенгаши ҳузуридаги нодавлат-нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятини бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фондининг 11.09.2023-йилдаги №11/10 сонли маълумотномаси). Бу маълумотлар Халқ депутатлари Навоий вилояти Кенгаши ҳузуридаги нодавлат-нотижорат ташкилотларини ва фуқаролик жамиятини бошқа институтларини қўллаб-қувватлаш жамоат фонди фаолиятини самарали ташкил этишда хизмат қилди.
ХИХ асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошларида Туркистон минтақасида фаолият юритган жамоат уюшмаларининг аксарияти Россия фуқаролари ёхуд Европа миллати вакиллари, империя маъмурлари, подшо хонадонининг аъзолари томонидан ташкил этилиб, русийзабон аҳоли манфаатларини кўзлаганлиги, маҳаллий аҳолига эътибор улар назаридан четда қолганлиги тўғрисидаги маълумотлар Навоий вилоят телерадиокомпаниясининг “Мозийдан садо”, “Диёр янгиликлари”, “Интервю+” кўрсатувларини тайёрлашда кенг фойдаланилди (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси Навоий вилоят телерадиокомпаниясининг 15.09.2023-йил № 01-02/160-сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши телетомошабинларга ХИХ асрнинг иккинчи ярми – ХХ аср бошларида Туркистон минтақасида фаолият юритган жамоат уюшмаларининг фаолияти борасида тасаввурларини бойитишга хизмат қилган.