Мустафоев Жонибек Аралбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда “Пахта иши” қатағони қурбонлари (Навоий вилояти мисолида)”, 07.00.01- Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари)
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2.PhD/Tar1434  
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат педагогика институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Tar.72.07
Илмий раҳбар: Юнусова Хуршида Эркиновна, тарих фанлари доктори, профессор.
Расмий оппонентлар: Хаитов Шодмон Аҳмадович, тарих фанлари доктори, профессор; Мухиддинов Суннатилло Иноятович, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади. Ўзбекистонда ХХ асрнинг 80-йилларида Коммунистик партия томонидан амалга оширилган “Пахта иши” қатағонининг рўй бериши ва унинг фожеали ижтимоий, иқтисодий оқибатларини Навоий вилояти мисолида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
СССР Прокуратурасининг тергов гуруҳи томонидан Ўзбекистонда, хусусан, Навоий вилоятида жами 1147 кишини терговга тортиш ва бу жараёнда айбланувчиларга нисбатан ноқонуний усулларни қўллаш ҳамда ғайритабиий тергов воситалари билан (жисмоний жазо бериш, оиласи орқали қўрқитиш, бир неча кун сувсиз ва оч қолдириш, алдаш, яшаш оғир бўлган хона ва ертўлаларда сақлаш, ёлғон кўрсатма беришга мажбурлаш ва ҳоказо) айбини бўйнига мажбурий қўйилганлиги далиллар асосида аниқланган;
Қатағон сиёсатини амалга татбиқ этишда Навоий вилоят суди тергов гуруҳи томонидан тақдим этилган сохта айбловлар асосида бегуноҳ 291  кишини адолациз, ноҳақ ҳукмлар остида жазога тортилганлиги илмий жиҳатдан исботланган;
Коммунистик партия Марказий Қўмитаси томонидан Ўзбекистонда “Пахта иши”, “ўзбеклар иши” компаниясини амалга оширилиши билан бутун ўзбек халқи жиноятчи дея таҳқирланиши, минг-минглаб қатағон қилинган кишилар қаторида навоийлик ноҳақ айбланган кишиларнинг яқинларига тергов жараёнида ноқонуний усулларини қўлланилиши, боқувчисиз қолиб кетган оилаларнинг ночор турмуш кечириши, айбланувчилар ва уларнинг яқинларини жисмоний ҳамда руҳий, маънавий тазйиқ ва азобларга дучор қилинишининг салбий оқибатлари очиб берилган;
ХХ асрнинг 80-йиллар охирига келиб зиёлилар етакчилигида “Пахта иши”, “ўзбеклар иши” дея номланган уйдирма ортидан бутун ўзбек халқини жиноятчига чиқарилишига қарши кескин муносабат билдириши ҳамда тергов гуруҳининг ноқонуний ҳаракатларига нисбатан Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши “Пахта иши” бўйича комиссиясининг фаолият юритиши билан ноҳақ айбланган навоийлик қатағон қурбонларини реабилитация қилиниши ва уларнинг кейинги тақдирлари ҳақидаги маълумотлар далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: “Ўзбекистонда “Пахта иши”қатағони қурбонлари” (Навоий вилояти мисолида) тадқиқоти бўйича қўлга киритилган натижалар, илмий хулоса ва таклифлар асосида:
СССР Прокуратурасининг тергов гуруҳи томонидан Ўзбекистонда, хусусан, Навоий вилоятида 1144 кишини терговга тортиш ва бу жараёнда айбланувчиларга нисбатан ноқонуний усулларни қўллаш ҳамда ғайритабиий тергов воситалари билан (жисмоний жазо бериш, оиласи орқали қўрқитиш, бир неча кун сувсиз ва оч қолдириш, алдаш, яшаш оғир бўлган хона ва ертўлаларда сақлаш, ёлғон кўрсатма беришга мажбурлаш ва ҳоказо) айбини бўйнига мажбурий қўйилганлиги тўғрисидаги маълумотлар Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг “Пахта иши қатағони” бўлимини зарур материаллар билан бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейи 2023-йил 31-июлдаги 171- сонли маълумотномаси). Натижада, музейга ташриф буюрувчиларнинг ХХ аср 80-йилларидаги  сиёсий қатағонлик ҳақида тасаввурини бойитишга хизмат қилган;
Қатағон сиёсатини амалга татбиқ этишда Навоий вилоят суди тергов гуруҳи томонидан тақдим этилган сохта айбловлар асосида бегуноҳ 291  кишини адолациз, ноҳақ ҳукмлар остида жазога тортилганлиги тўғрисидаги маълумотлар Навоий давлат педагогика институти тузилмасидаги Қатағон қурбонлари хотираси музейининг “Пахта иши қатағони” бўлимини зарур материаллар билан бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейи 2023-йил 31-июлдаги 171- сонли маълумотномаси). Натижада, музей фонди “Пахта иши” қатағонининг Навоий вилоятида амалга оширилиши ва унинг салбий оқибатларига оид материаллар билан бойитишга хизмат қилган;
Коммунистик партия Марказий Қўмитаси томонидан Ўзбекистонда “Пахта иши”, “ўзбеклар иши” компаниясини амалга оширилиши билан бутун ўзбек халқи жиноятчи дея таҳқирланиши, минг-минглаб қатағон қилинган кишилар қаторида навоийлик ноҳақ айбланган кишиларнинг яқинларига тергов жараёнида ноқонуний усулларини қўлланилиши, боқувчисиз қолиб кетган оилаларнинг ночор турмуш кечириши, айбланувчилар ва уларнинг яқинларини жисмоний ҳамда руҳий, маънавий тазйиқ ва азобларга дучор қилинишининг салбий оқибатлари ҳақидаги маълумотлардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида “Очиқ дарс” кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 11-августдаги 06-28-874 сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши телетомошинларга “Пахта иши” уйдирмалари баҳонасида СССР Прокуратураси тергов гуруҳининг Ўзбекистонда хусусан, Навоий вилоятида олиб борган ноқонуний фаолияти ва унинг фожеавий оқибатлари ҳақидаги тасаввурларини бойитишга хизмат қилган.
ХХ асрнинг 80-йиллар охирига келиб зиёлилар етакчилигида “Пахта иши”, “ўзбеклар иши” дея номланган уйдирма ортидан бутун ўзбек халқини жиноятчига чиқарилишига қарши кескин муносабат билдириши ҳамда тергов гуруҳининг ноқонуний ҳаракатларига нисбатан Ўзбекистон ССР Олий Кенгаши “Пахта иши” бўйича комиссиясининг фаолият юритиши билан ноҳақ айбланган навоийлик қатағон қурбонларини реабилитация қилиниши ва уларнинг кейинги тақдирлари ҳақидаги маълумотлардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида “Очиқ дарс” кўрсатувини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 11-августдаги 06-28-874 сонли маълумотномаси). Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши телетомошинларга “Пахта иши”, “ўзбеклар иши” деб номланган уйдирмаларнинг Навоий вилоятига таъсири ва унинг оқибатлари  борасида тасаввурларини бойитишга хизмат қилган.